Garapenak bere menpeko bihurtuko gaituen beldurrez

  • Zientzia gauza ona da, baina alde txarrak ere baditu. Horren esaldi sinpleak balio diezaguke Eusko Jaurlaritzak iaz kaleratutako ikerlanaren emaitza laburbiltzeko. Euskal Herrian egindako azterketaren arabera, herritarrok uste dugu erakunde publikoek lidergo handiagoa behar luketela zientzia gaietan, eremu pribatuari gaur duen pisuaren zati handi bat kenduta.
Lord Ferguson-CC By Sa
Euskal herritarrok jarrera anbibalentea daukagu zientziarekiko: haren balorazio ona egiten dugu oro har, baina kezka dugu sor ditzakeen arriskuez, eta ez gara lar fidatzen ikerketa gidatzen dutenekin. Hori da iazko irailean Eusko Jaurlaritzak publikatutako ikerlan baten ondorio nagusietakoa. Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian. Bere tratamendua eguneroko prentsan dauka izenburu mardula, eta Lehendakaritza Sailaren menpe dagoen Prospekzio Soziologikoen Kabinetearen ekimenez 2008an egindako ikerketaren emaitzak jasotzen ditu. Artean, Juan Jose Ibarretxe zen Lakuako maizterra.

“Jaurlaritzak Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Euskal Plana aurkeztua zuen, eta beharra sentitzen zuen euskal herritarren pertzepzioa jasotzeko zientziari buruz”, azaldu digu Eguzki Urteagak, ikerlanean parte hartu duen soziologoetako batek. Hain zuzen, Iparraldeko landa-lanaz arduratu da Urteaga, ikerketa eremua ez baitzen EAE bakarrik izan, Euskal Herri osoa baizik.

Ikerketa hiru eremutan egin zen: EAE, Nafarroa eta Iparraldea. Bakoitzean eztabaida talde nagusi bi eratu ziren; bata, zientzia eta teknologiako eta gizarte-zientzietako ikasketak zituztenek osatua; bigarrena, bestelako lizentziaturaren bat zeukatenek. Horrez gain, banakako elkarrizketak egin zituzten zientzian eta berrikuntzan adituekin.

Zientzia ondo baloratua da, baina...

Batez ere eztabaida taldeetan azaldu ziren iritziez mintzatu zaigu Urteaga. “Zientziari eta zientzialariei buruz zer ikuspegi zuten galdetuta, balorazioa nahiko ona zen. Baina xehetasunetan sartuz gero, kezkak eta kritikak agertzen ziren”.

Zientziaren garapenak aukera ematen du teknika berriak sortzeko, zerbitzu berriak eskaintzeko, bizi kalitatea hobetzeko... baina aldi berean arazoak dakartza. Horra uste zabalduena. “Iparraldean, adibidez, transgenikoen gaia aipatzen zuten”, dio Eguzki Urteagak, “benetako eztabaida publikoa dago gai horretaz; Hegoaldean ere bai, baina beharbada gutxixeago”.

Horrekin lotuta, eztabaida taldeetan mesfidantza aipatu zuten, ikerketa egiten dutenekiko mesfidantza, izan erakunde publiko edo pribatuak, baina pribatuekikoak batez ere. Finantziazio pribatua areagotu ahala, arazoak sortzen dira, helburuek ez dutelako nahi eta nahi ez jendarte osoaren onerako izan behar. “Farmazia-industriaren adibidea maiz atera zen mahai gainera. Gaixotasun batzuk oso hedatuta daude munduan, baina ez dago benetako interes ekonomikorik horientzat sendagaia aurkitzeko. Aldiz, erosotasunari lotutako beste medikamentu batzuk garatzen sekulako dirutza inbertitzen da. Ikusten da herritarrak geroz eta informatuagoak daudela, eta geroz eta kritikoagoak direla laborategi batzuen logikarekin”.

Bide batez esateko, ikerketa egiterakoan ohartu ziren luzaroan iraun duen uste batek ez duela errealitatearekin bat egiten: zenbat eta zientzia arloko ezaupide handiagoak, orduan eta zientziarekiko jarrera baikorragoa. “Gure ikerketak –eta beste zenbaitek ere bai– hori hala ez dela frogatu du”, dio Urteagak, “jarrera definitzen duen elementua ez baita ezagutza, konfiantza baizik. Ezagutza handiagoa izateak eragiten duena ez da jarrera baikorragoa, iritzi sendoagoak eta egonkorragoak baizik. Ezagutza maila baxuagoa delarik, handiagoa da norberaren ustea aldatzeko joera, egunerokotasunaren eta testuinguruaren arabera. Txernobileko istripuak edo behi eroen gaitzak, kasu baterako, jende askoren iritziak aldarazi zituzten”.

Erakunde publikoei gehiago eskatzen zaie

Herritarrek uste dute gailentzen diren ikerketa lerroak ez datozela bat beren nahiarekin. Ikerkuntzan gero eta pisu handiagoa duelako finantziazio pribatuak, hain justu. Eta erakunde publikoei eskatzen diete lidergoa eskuratzeko, “beharrezkotzat dutelako zientziaren eta teknologiaren garapena merkatuaren eskuetan ez uztea”. Instituzioek ildo horretan egiten duten gidaritza-lanaz iritzi desberdinak azaldu ziren eztabaida taldeak egitean: EAEn pertzepzioa nahiko baikorra zen, “kontuan hartu behar baita inkesta hau 2008an egin zela, preseski Eusko Jaurlaritzak Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren plan berria aurkeztu zuenean”, argitu digu Eguzki Urteagak. Iparraldean, ez zientzian ez beste inolako arlotan politika zehatzak garatzeko erakunderik eta aurrekonturik ezean, oso bestelako ustea zuten. Eta Nafarroan ere, etsipena zen nagusi.

Garapenaren menpeko?

Zientziak, bere onura guztiekin, hainbat arrisku ere badituela esan dugu lehenago. Horietako bat da ea garapenak ez ote gaituen bere menpeko bihurtzen. “Talde guztietan agertu zen ideia hori. Eguneroko bizimodua errazten diguten hamaika tresna –Internet, eskuko telefonoa...– sortu dira garapenari esker, baina kezka zegoen ea ez ote dugun horren kontrola galdu”. Denboraren kudeaketarekin lotutako kezka da, hein handi batean. Teknologiak aukera ematen digu gauza gehiago egiteko denbora berean, baina denbora faltak itota gaude, inoiz ez bezala. Teknologiak “gero eta gehiago”-ko logika batera bultzatzen gaitu.

Horrez gain, makinismoaren berezko kontraesana hartu behar da kontuan: bizimodua errazten digu, baina zaildu ere bai. Lana gure ordez egiten duten tresnek erosotasuna dakarkigute, baina aldi berean kalte egiten digute, lanpostuak galaraziz esaterako. “Eztabaida taldeetan, horrekiko jarrera nagusia anbiguoa zen, ez zen jotzen ez ontzat ez txartzat, ‘horrela da’ esaten zuten, onartuta dago gainditu ezin daitekeen kontraesana dela. Besterik gabe, esaten zuten saiatu behar garela ondorio negatiboak ez daitezen gehiegizkoak izan”.

Eta bestalde, teknologiaren aurrerapausoak, benetako aurrerapausoak dira edo marketin hutsa? Herritarrek kontsumitzea oinarri duen sistema ekonomikoan beharrezkoa da produktu berriak sortzea; eta berrikuntza ezinbestekotzat jo zuten eztabaida taldeetan, baina bereizi egiten zituzten benetako berrikuntza eta merkatuak sortutako produktuetako asko, aurreko belaunaldikoekin konparatuta oso aldaketa gutxi dituztenak.

Zenbat dakigu zientziaz?

“Herritarrek uste dutena baino ezaupide gehiago dauzkate zientzia eta teknologiari buruz”, diosku Urteagak. Arazoa da maiz, eguneroko bizitzan, ez dela izaten modurik ezaupide horiek erabiltzeko. Beste arazo bat, sarritan aipatua, gaur egun zientzian dagoen espezializazio handiak sortutako zailtasunak dira. Alegia, iristen zaigun informazioa punta-puntakoa da, baina oso espezifikoa, gutxik uler dezaketen terminologiarekin emana. Horren aurrean, herritarrak pixka bat galduta sentitzen dira. “Baina ez herritarrak bakarrik. Ez dago hainbesteko aldea zientzialarien eta gainerako herritarren pertzepzioen artean. Espezializazioaren zurrunbiloan sartuta gaudelarik, beharrezkoa da ikuspegi orokorragoa emango diguten tresnak sortzea”.

Iparraldean jendea informatuago sentitzen da. Frantziako Estatuan zientzia askoz hobeto baloratuagoa dago Espainiakoan baino, zientzia-ikasketek ospe handiagoa daukate eta askoz dibulgazio gehiago egiten da. Baina Iparraldeko eztabaida taldeetan argiago ikusten zuten zientzialarien eta hedabideen arteko etena. Zientzialariek ez dute benetako indarrik egiten komunikabideengana jo eta informazioa gizarteratzeko, zioten. Orobat, Iparraldean bezala Hegoaldean, hedabideetan zientzia gaiak sarriago aipatzeko beharra azpimarratu zen, eta ez gaur egungoa bezain ikuspuntu anekdotikotik. Zientzialarien borondatea, esan dugunez, funtsezkoa da horretarako, baina baita kazetariena ere. “Gaur egun kazetariei lehen baino gehiago eskatzen zaie. Azken batean gai horiek menperatu behar dituztelako. Eta hori zaila da”.

Azkenak
2024-09-19 | ARGIA
Hizkuntz eskubide urraketen aurrean “desadostasuna agertzeko” elkarretaratzea deitu dute Kontseiluak eta Bagerak Donostian

Irailaren 18koa da azken sententzia: Donostiako udaltzaingorako lanpostu deialdiaren euskara eskakizuna atzera bota du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak. Euskalgintzaren Kontseiluak eta Donostiako Bagera Euskaltzaleen elkarteak elkarretaratzea deitu dute Donostian, Alderdi... [+]


Chill Mafia taldeak jotzeari utziko diola iragarri du

Taldeak bere azken lana izango den Agur eta ohore x allá va la despedida lana kaleratu berri du. Oholtzak utzi eta agur bira egingo dutela iragarri du Chill Mafiak hiru urteren ostean. Iruñean abenduaren 25ean egingo dute azken kontzertuetako bat.


Frantziako armadak Baionako eremuan egitekoak dituen obren kalte ekologikoak salatu dituzte

Baionako Zitadelan egitekoak dituzten obrak salatu dituzte CADE ingurumen elkarteen batasunak, Bergeret-22 auzotarren kolektiboak eta Attaque elkarteak, prentsaurreko bidez. 1,5 hektarea oihan moztuko lituzkete; alta, Tokiko Hirigintza Planaren arabera eremu babestu gisa... [+]


2024-09-19 | Gedar
Gomazko beste milaka bala erosiko dituzte Guardia Zibilak eta indar militarrek

Guardia Zibilak 18.000 euro baino gehiago bideratu ditu aurten kautxuzko bolak erostera, "istiluen kontrako" materialaren barruan. Itsas Armadak, berriz, gomazko 1.500 pilota erosiko ditu. Poliziak erabiltzen dituen bitartekoak erregulatzen dituen araudia ez da... [+]


2024-09-18 | Axier Lopez
14 lagun hil dituzte Libanon bigarren leherketa olatuan, oraingoan walkie-talkieak eztandarazi dituzte
Milaka pertsonaren aurkako lehen eraso koordinatu eta indiskriminatuaren ondoren, asteazkenean ehunka walkie-talkiek eztanda egin dute eta 14 pertsona hil eta 450 baino gehiago zauritu dituzte. Hezbollahko iturri batek baieztatu dio Reuters agentziari taldeak erabilitako... [+]

José Manuel Uriagereka. Frantziskotarra Hego Korean
“Koreara joan ginenok euskara ederto kontserbatu dugu”

Bermeon jaioa, frantziskotar eginik Hego Korean egin zuen bizimodurik gehiena, 40 urte. Sasoi batean mutil-koskorretan askok egin zuena egin zuen, komentura bidea hartu. Gero, handik mundura jauzi egin zuen Uriagerekak, bestelako hizkuntza eta kultura arrotzetara.


Bilagailuen urrutiko leherketa masiboa
Milaka zauritu eta hamabi hildako Libanon, Israeli leporatu dioten atentatu indiskriminatuan

Israelek lehergailuak jarri zituen Hezbollahk inportatutako milaka bilagailutan, Reuters agentziak kontsultatutako iturrien arabera. Urriaren 7tik jasandako “segurtasun haustura handiena” izan da, talde armatuaren hitzetan. Erantzun bortitza hitzeman du Hezbollahk,... [+]


2024-09-18 | Jon Alonso
Bosgarren zutabea

Erribera, historian, sekula euskalduna izan ote den; horra hor Nafarroan, duela berrogei urtetik hona, hainbestean behin errepikatzen den eztabaida bizantziarra (eztabaida bizantziarra: eztabaida alferrekoa, zeinean alde bakoitzak ezin baitizkio frogatu bere baieztapenak beste... [+]


2024-09-18 | Castillo Suárez
Aldairak

Etxez aldatzen naizenean, edo, areago, norbait etxetik joaten denean, oroiminak hartzen dizkit burua eta bihotza. Orduan hasten naiz zer gordeko dudan eta zer ez erabakitzen saiatzen. Izan ere, objektu guztiek lotzen gaituzte zerbaitetara, edo norbait ekartzen digute gogora;... [+]


Lurraren altxamenduak

Estatu poliziala kanpora! Abesten dute negar-gasen leherketen artetik. Gaztetxo konprometituak, amatxi militanteak, aurpegi estaliak, edo ez, pailazoak, musikariak, sindikalistak eta politikariak, kaskodun medikuak, laborariak traktore gainean... Landa-eremuan zein hirian,... [+]


Palestinak munduari dakarkiona

Ezaguna da enpresa frantses batzuek (Thales, Airbus, Dassault) aspalditik laguntzen dutela Israel haren ekipamendu militarra osatzen. Disclose elkartearen inkesta baten arabera, berriz, Frantziako Gobernuak berak hornitu dizkio osagai elektronikoak Israeli, Gazako zibilak... [+]


Pentsamendu askeak

Gauzak ez dira horrela, gauzak horrelaxe daude. Esaldi hori iltzaturik geratu zitzaidan Gorka Urbizuren diskoa osorik eta patxadaz entzun nuenean. Uste nuen aurkikuntza itzela egin nuela identifikazio horrekin, inozentea ni! Gerora ohartu naiz, merchandising-erako leloa izateaz... [+]


Indarkeria, endogamia eta baztanga Trebiñun

Trebiñu, VI. mendea. Eremita talde bat Las Gobas kobazuloetan bizitzen hasi zen, eta historiaurretik okupatutako Laño ibaiaren haitzarte hartan kobazulo berriak hondeatu zituzten. Hurrengo mendean kobazuloetako bat nekropoli modura erabiltzen hasi zen bertako... [+]


Eguneraketa berriak daude