Eulien eta sugeen urdina

Otsabiaga baserria, Bidegoian
Gaiztotze bidean diren zauriak sendatzeko, Asian anilaren (Indigofera tinctoria) eta Txerokienean basa anil urdinaren (Baptisia australis) erabilera berreskuratu eta berritzen ari dira.

Geurean ere bueltan dator urdina, anilarena. Paisaian, kulturan, etxekoa izan da gero eta gehiago ikusten den anila. Igandeetako alkandoraren eta azpikogona zuriaren distira, anil urdinaren ttanttak errematatzen zuen. Baserria, etxea bera, ate-zulo eta leiho-zulo urdinetan irekitzen zen. Ireki, zabaldu eta bat izan belaze eta baso berde, et et et... belaze eta baso urdinekin eta zeruekin. Etxearen zauriak ere urdinak osatzen.

Osatzen eta saneatzen. Kare-esnetan ematen da urdina etxearen zuloetan. Itxura denez, Azkoitiko Floreaga Jauregiko eta Zeraingo San Blas baselizako lan mudejarrak inspiratu zituztenen tarterikoek erakutsitako artea. Etxe osoaren kare zuria urdindu egiten da zaurietan. Zaurietatik gaiztotzen da, zornatzeraino. Anilaren urdinak barrua babesten du, beheko-barrenetik gailurreraino. Ukuiluko azpietako inaurkinen azpian jarritako intsusa arbek bezala, urdin koloreak apo, suge... uxatzen du, baita infernuetako euli santuak ere. Eta kare-esnetan. Karea, kisua, gisua, latsuna, desinfektatzaile natural onenetakoa da. Kare-esnez, kare-urez, kisu-gesalez, gisu-gezalez, latsun-urez karetu, karadu, kisustatu, gisuztatu, latsundu... zuritzen ditugu kare-orez edo latsunbeltzez eraikitako hormak, etxea. Etxea, kanpo eta barru, baita zurajea ere. Etxeak eta arbolak. Etxeko katuaren mugarrien barruko fruta-arbolak, sagarrondoak, sagastiak, belardiak, soroak... dena karetzen da.

Kareak, desinfektatzeaz gain, gure buztin-lur zekenak gozatzen ditu: harrotu, oreatu, lehortu, pHa igo, jakien zikulu-saltsa aberastu... lurra emankortu. Makina bat karobi ondo berotu da bai bazterretan...

Azkenak
Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]


Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]


2024-04-22 | Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.


2024-04-22 | Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]


'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude