Gripea Asian jaio, Europa zeharkatu eta Amerikan hiltzen da

Gripea
Urte sasoiekin batera doa gripea, udazkenero bisitatzen gaituen lagun –agian etsai esan beharko genuke– zaharra. Urte luzetan ikertu ondoren, gaur egun esan dezakegu gripeak izaki bizidun baten antzera jokatzen duela ia; jaio, garatu eta munduko bazter batetik bestera egindako ibilbide luzean kutsapenak han-hemen utzi ondoren, azkenerako hil egiten den izakia bezala.

Cambridge-ko Unibertsitateak (Erresuma Batua) koordinatu dituen nazioarteko ikertzaile talde zabal batek argitu du urtero gripeak bere bizi-zikloan jarraitzen duen bidea. Asiako hego-ekialdean hasten da ibilbide hori, eta hurrengo geltokia Europan dauka, 6-9 hilabeteren buruan Ipar Amerikaraino iritsiz, nazioarteko bidaiak egiten dituzten pertsonek garraiatuta seguruenik. Hilabete batzuk geroago Hego Amerikara iristen da, eta kontinente horretan du gripeak bere hilerria.

Birusaren zirkulazioa ezagutzea aurrerapauso garrantzitsua da epidemiari aurre hartzeko. Behaketa lanak egitean Asiako hego-ekialdeari arreta berezia eskainiz gero, ikertzaileek epidemiak sorraraziko dituzten barietate edo anduien gaineko pronostikoa hobetu ahal izango lukete. Eta, bide batez, urteroko gripearen txertoak zein andui hartu beharko lituzkeen ere erabakiko lukete, eraginkortasuna handiagotzeko. Izan ere, urtero fabrikatzen den txertoak 300 milioi pertsona babesten ditu. Eraginkorra da, bai, baina kasu batzuetan huts egiten du, fabrikatua izan ondoren txertoak biltzen ez dituen birusaren andui berriak agertzen direlako.

Osasunaren Munduko Erakundeak gripea behatzeko antolatua daukan sareko ikertzaileek hartu dute parte ikerketa zabal horretan. Birusak egin ohi duen ibilbidea ezagutzeko, OMEko adituek 2002. eta 2007. urteen artean kontinente guztietan jasotako gripe birusaren (H3N2 aldagaiaren) 113.000 lagin aztertu zituzten. Gripearen azpi-mota horixe baita gaur egun gizakietan heriotza eta gaixotasun-tasarik handiena eragiten duena.

Azkenak
Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]


Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]


2024-04-22 | Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.


2024-04-22 | Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]


'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude