Urrin beste geranio

Lardizabala biternata
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Loreenaz gain, beste usain batzuk ere sortzen dituzte landareek. Urrinak batzuentzat, kiratsak besteentzat... Hosto urrintsuak dituztenen artean geranioak ditut gogoko. Ezagunenak diren geranioek lore handi ikusgarriak ematen dituzte eta lorearen tamaina neurri, selekzio bide horretan usaina galdu dute. Haien asaba basatiak, dena dela, hor ditugu oraindik ere, lore ttiki-ttikiz baina lurrinez lepo. Geranio basa horien lurrinek pinuaren erretxinarena, mendenak, limoiarena, eukaliptoaren olioarena, erromeroaren esentziarena... gogora ekartzen dute. Urrin beste geranio. Lehendik ale batzuk bai eta bilduma ugaritze aldera, Aiako Laurgaingo Iturraran baserriko sailetan dagoen botanikoan urtero apirilean egin ohi den landare arraroen azokara hurbildu nintzen. Baita etxe kontrako teilatu hegalpe lehorrenean landatzeko pare bat ekarri ere. Tarteka, pasadizoan hostaiari igurtzi bat emateko eskueran eduki behar dira.
 
Iturraran baserriaren parez pare dago, Pagoetaren mazelan, Lardizabaldarren Jauregi gotorra. Lehen ere jardun izan naiz Lardizabalaceae familiaz. Gipuzkoako Aian bezala Seguran eta mundu guzian ezaguna den familia. Seguran sorlekua du, egun herriko etxea den jauregian, Aian Laurgainen “Palazioa” eta ludi zabalean bederatzi generotako 45 landare espezie. Genero horietako bat Lardizabala da. Izen hori Miguel de Lardizabal y Uribe (Mexiko 1744–Madril 1823) zientzialari eta mezenas izan zenaren ohorezkoa da. Politikari iaioa izan zen, Espainiako Fernando VII.a erregeak “Ministro Universal de Indias” izendatu zuen, gerora ministrotik kendu eta kartzelara bidaliko bazuen ere. Bergarako seminarioko zuzendari aritu zen hamar urtez eta Ameriketako Estatu Batuetako presidente izan zen Thomas Jeffersonen lagun mina izan omen zen. Bere muturjea ederki asko jaso zuen Segura gaineko Zeraingo arbasoak zituen Goyak, 1815ean margotu zuen erretratu bikainean. Hura ere iaio...
Lardizabalaceae familia berezkoa da. Lorearen barruko lorexakian lika bitxi bat jariatzen dute. Lika horrek intsektuak erakarri eta soinean dakarten polena itsastea errazten du. Ez loreetan, ez hostoetan, urrin eta kiratsei garrantzirik eman gabe polinizazioa obratzeko beste era bat.

Azkenak
Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Bilboko Udalak muntatu gabeko eszenatokia, mehatxuak eta kronika faltsu bat

Kai Nakai, Maren eta Olatz Salvadorren kontzertua bertan behera utzi zuen Bilboko Udalak joan den igandean. Hiru musikariek azaldu dute gertatutakoa.


Israelek Espainiako Vueltan parte hartzeko eskubidea daukala esan du txapelketaren zuzendariak

Espainiako Vuelta abuztuaren 23tik irailaren 14ra izango da, bertan, Israel-Premier Tech taldeak hartuko du parte. Txapelketaren zuzendari Javier Guillének esan du "ezin dituztela kanporatu, puntuazioa dela eta parte hartzeko eskubidea" irabazi baitute.


Jon Sarasua
“Ikusi behar dugu zenbateraino komeni zaigun sententzia judizialen akzio-erreakzio jokoan sartzea”

Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]


Komunikazioa errazteko eta mintzamenaren errehabilitazioa lantzeko IA-Speak tresna garatzen ari dira Nafarroan

Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.


Aste Nagusia manteroen erreparaziorako eta justiziarako aukera gisa

Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.


Sexu-indarkeria Antartikako ikerketa-base estatubatuarretan

AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.


Eguneraketa berriak daude