Madarikatua
- Barrabas-belar goxoaren senide dira Rumex generokoak. Landare jende hau dena bilduko duen euskarazko izen bakar bat aukeratu ezinik jarri dut izen zientifikoa, xurgatu edo murtxatu adierazten duen latineko rumo hitzetik datorrena. Erromatarrek, inondik ere, egarria asetzeko mineta, mingotsa, goxoa, belar-gazia edo gazigarratza (Rumex acetosa) murtxakatzen zuten, oxalato garratzak freskagarri egiten baitu.
Berari begira ni sentitzen naiz, ordea madarikatu. Rumex genero honetako ahaideek geurean dituzten izenen emanak eta horiek jasotzerakoan eraiki den nahaste-borrasteak ia nobedadearaino burzoratzen nau. Hara: Rumex angiocarpus, R. acetosella, R. friesi, R. hydrolapathum, R. patientia, R. tingitanus, R. scutatus, R. amplexicaulis, R. acetosa, R. intermedius, R. crispus, R. conglomeratus, R. sanguineus, R. pulcher, R. obtusifolius, R. bucephalophorus eta Rumex x pratensis behintzat inoiz geure florakotzat jaso izan dira. Dagozkien euskarazko izenak jasotzerakoan dator zurrunbiloa: aipatutako mineta, mingotsa, goxoa, belar-gazia, eta gazigarratzaz gain andere-belarra, ahagoa, ahagorria, zioblatxa, ziolatxa, ziorlatz eta ziorlatxa, atxitabla, andragarratza, lapaza eta lapaitza, lapazuala, gazi-gaxa, uztaoa, uztao handia, uztao txikia, gazigoxia, laxebelarra, mingarratz txiki eta handi, martxinbedarra, martxingarratza, martxingarra, martxinladarra, pintxagar, ozpin-belarra, ozpiñontzi, plantana, txarragitxarra, txingarres, txintxagar, atxitabla, barrengorri, espimendarri, tximingorri, txirritabla, armixola, garramixola... Zorabiotik neure oneratu ondoren, zikulu-saltsa hau nork argitu zain naizen artean genero honen lore batzuk bildu eta mahai gaina gorri jartzera noa.
Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]
Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]
Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]