New York, 1969ko ekaina. Poliziak Greenwich Village-ko Stonewall Inn gay tabernan sarekada burutu eta gay, lesbiana eta transexual talde batek erasoari aurre egitea erabaki zuen. Liskarrak ekainaren 27ko gauean hasi ziren eta gay mugimenduan inflexio puntua ekarri zuten. Urtebete beranduago, Stonewalleko erreboltaren urteurrenean, Mother of Pride ezizenez ezaguna egin zen Brenda Howard-ek Christopher Street Liberation Day March delako ekitaldia antolatu zuen ekainaren 28an. Ordutik, data horietan, Gay Harrotasunaren Eguna festa giroan ospatzen da munduko gero eta toki gehiagotan, baita Euskal Herrian ere.

Baina festa giro hori baino lehen, iraganak sufrimendua eta zigorra ekarri zien. Hona hemen gurean gay eta lesbianek jasandako jazarpenaren adibide batzuk:

- 1245eko uztailean, Erriberrin, Gareseko bi gazte judutar sutara kondenatu eta hil zituzten. Jude Abolfaça eta Simuel Nahaman-en aurkako salaketak hauxe zioen: «Fizieron peccado sodomitico uno con otro». Biek torturapean aitortu zuten «delitua».

- 1497an Errege Katolikoek homosexualitatea kondenatzen zuen Pragmatika jarri zuten indarrean. Berehala Donostiako alkateak Catalina de Belunza eta Maricho de Oyarzun atxilotzeko agindua eman zuen, harreman lesbikoak izatearen akusaziopean. Catalinari ondasun guztiak konfiskatu zizkioten eta kartzelara eraman zuten. Neskatoak errugabe zela esaten jarraitzen zuenez, alkateak bi tortura saio agindu zituen, emaitzaren ziurtasuna bermatzeko. Catalinak bereari eutsi zion eta biak errugabetzat jo zituzten. Hori bai, bizitza osorako erbesteratu zituzten, badaezpada.

- 1547 eta 1548an Ybarra eta Valdeolivas inkisidoreek Bizkaian eta Gipuzkoan homosexualen aurka jarduteko baimena eskatu zuten. Urte batzuk pasa ziren baimena lortu arte eta 1557an Jeronimo de Mendozarentzat izan zen lehen zigorra. Jipoitua eta betirako erbesteratua izan zen, ez sodomia ekintzak burutzeagatik, ekintzok bekatu mortalen artean egon beharko ez luketela esateagatik baizik.

- Miguel Andres Pinto Iruñean exekutatu zuten 1767ko azaroaren 9an. Pintoren delitua, beste behin, sodomia izan zen. Vera Cruz erakundea akusatuaz kupitu eta gorpuaren zati bat lortzen saiatu zen, berau lurperatu eta Pintok atseden baketsuagoa izan zezan. Baina agintarientzat delitua larriegia zen eta borreroari gorpua erre eta errautsak botatzeko agindua eman zioten.
Iraganeko kontuak dirudite hauek guztiek, baina ez mundu guztian. 2005eko uztailaren 19an Iraneko Gobernuak 18 eta 17 urteko mutiko bikotea urkatu zuen publikoki, Mashad hiriko plazan.


Sinn féin mugimenduaren historia idatzi zuen Brian Feeney-k 2003 urtean, Irlandako gatazkaren protagonisten testigantzak bilduz. Lan horren gaztelerazko itzulpena kaleratu berri du orain Edhasa argitaletxeak Sinn Féin. Un siglo de historia irlandesa izenburupean.

* * * * * * * * *

Europako lehen piramidea izan daitekeena industen ari dira Visokon, Sarajevoren ipar-ekialdean. Harlanduzko blokeak topatu dituzte -argazkian ageri den moduan-, eta duela 4.000 urte (edo 10.000, beste batzuen arabera) eraikitako 100 metro inguruko piramide baten parte izan daitezke. Beraz, Visocica mendia, Visoko hiria magalean duen muinoa, ez litzateke, luzaroan pentsatu bezala, naturala izango. Ez bere osotasunean behintzat. Bosniako aurkikuntza hauek baieztatuta, Europan aurkitzen den eguzkiari eskainitako lehen piramidea litzateke, Gizehkoa baino txikixeagoa, baina Mexiko eta Peruko eguzki tenpluak baino handiagoa. Hala ere, Erdi Aroko gotorlekua dela pentsatzen duenik ere bada.