Adimen artifiziala: hau ez da zientzioa fikzioa

  • "Ordenagailuak adimenaz jabetu eta mundua kontrolatzera hel daitezke". Hitzok ez ditu telebistan agertu ohi diren sasi-iragarle xelebre horietako batek esan. Ezta zientzia fikziozko film bateko heroiak edo ospetsu bilakatu nahi duen zientzialari ero batek ere. Arriskuaz Stephen Hawking fisikari britainiar ezagunak ohartarazi gaitu. Dioenez, ordenagailuen ahalmena izugarri ari da handitzen oso denbora gutxian, gizakiena mila bider motelago garatu den bitartean. Aurrerapen teknologikoak kontrolpean izan ezean, etorkizunean makinek gu mendean har gaitzaketela dio zientzialariak.

2005eko urriaren 16an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak

Gizakiek sortutako makinen adimenari buruz hitz egitean, adimen artifizialaz ari gara. Litekeena da hitz horiek entzun eta zientzia fikziozko filmetako androide beldurgarriak irudikatzea. Hala ere, teknologiaren adar honek aplikazio ugari du jada. Gure artean dago eta bere presentzia handituz doa. Zientzialari gehienak bat datoz ordenagailuak geroz eta azkarragoak izango direla baieztatzean, baina batzuek gure adimen maila izatera sekula helduko ez direla dioten bitartean, apokaliptikoenak aspaldi hasi ziren gizakien eta makinen arteko borrokaz hitz egiten.

Ziurrenik 2001: Odisea espazioan filmeko HAL makina edo Harrison Ford protagonista duen Blade Runner pelikulako replicant izeneko androideen modukoak gure artean ikusi arte denbora franko pasako da, baina Stephen Hawking fisikariaren hitzak kontuan izan beharrekoak dira, etorkizun hurbilean zer topa dezakegun aurreikusten lagun diezaguketelako.


Arma adimendunak?

Roboten aurkako borrokak oraingoz zinema pantailetan soilik ikusiko ditugun arren, adimen artifiziala oinarri izanik eremu militarrean aurrerapauso handiak ematen ari da zenbait herrialde. Urrats horien fruituetako bat Eurofighter hegazkina da. Pilotuak zer egin nahi duen esaten dio hegazkina kontrolatzen duen ordenagailuari eta hark ematen ditu beharrezko aginduak. Armagintza industriaren helburua makina adimendunek kontrolatutako geroz eta arma indartsuagoak sortzea da eta jada Afganistan eta Irakeko herritarrek ezagutu dute modelo batzuen "eraginkortasuna". Bestalde, AEBetako armadaren menpe dagoen DARPA agentziak, neuroteknologiaz baliatuz, erdi makina erdi gizaki diren soldadu bionikoz osatutako ejertzitoa sortu nahi du 2020. urterako. Ordenagailuak pertsona baten pentsamendu eta aginduak jaso eta interpretatzea eta jarraian agindu horiek robotari helaraztea da helburua. Dagoeneko beso bionikoa garatu dute. Medikuntzaren alorrean aplikazio ugari izan dezake, hura besoa galdu duen lagun bati txertatuz gero, elbarrituaren hainbat aginduri benetakoa balitz bezala men egiteko gai litzatekeelako.

AEBetako Giza Genomaren Ikerketarako Institutuak eta Suediako Lund Unibertsitateak garatu duten txipak ere onura handiak ekarri ditzake. Biotxip hau analisi genetikoetan erabiliko da eta gai da, besteak beste, minbizi motak desberdintzeko. Halaber, oroimen galerak sortzen dituen arazoei aurre egiteko, zientzialariak laguntza bidezko ezagutza sistemak garatzen ari dira. Aparailu horiek gaixoari leku guztietara laguntzen diete eta adimen artifiziala oinarri duen softwarea, GPS teknologia, sentsore sareak eta identifikazio-plaka infragorriak dituzte. Haiei esker adinduak denbora luzeagoz egon ahal izango dira euren etxeetan, laguntza jaso beharrik gabe.


Sofan esertzean telebista piztuko da...

Adimen artifizialaren beste adar bat teknologia sentikorra da. Gure beharretara egokitzen diren -ez alderantziz- aparailuez ari gara. Alegia, aginduen zain egon beharrean, gure pausoak jarraitu eta une bakoitzean zer behar dugun asmatzen dute. Hainbat adituk dioenez, hiruzpalau urteren buruan era honetako tramankulu ugari izango dugu etxean. Gu bilatu eta ikusten gaituzten sentsoreez eta ematen ditugun pausoen arabera jokatuko duten makinez osatuta daude eta hauen antzeko egoerak bizitzera eramango gaituzte: gelara sartu eta argia piztuko da, mugikorrak gugandik gertu pertsona ezagun bat dagoela jakinaraziko digu, sofan esertzean telebista piztuko da, telefonoak jotzen duenean telebistaren bolumena automatikoki jaitsiko da, etxean gaudenean gugandik gertuen dagoen telefonoak joko du, ordenagailuak "pertsona berezi baten mezua" heldu zaigula jakinaraziko digu, gure agenda elektronikoa belarrira hurbiltzean telefonoaren funtzioa martxan jarriko da eta abar.


... eta ordenagailuek gure sentipenak irakurriko dituzte

British Telecom konpainiako prospektiba arloko ikerlariek etorkizun urrunago bati begira jarri eta BT Tecnology Timeline 2006-2051 zerrenda osatu dute. Bertan, 2051. urtera bitartean ezagutuko ditugun aurrerapen teknologikoen berri eman dute, adimen artifizialaren esparruan gertatuko direnak barne. Egileek diotenez, litekeena da guztiak errealitate ez bilakatzea, baina aurrerapen teknologikoek zein nolako bilakaera izan dezaketen jakiteko eta horien inguruan hausnartzen hasteko balio dezake ikerketak. British Telecom-eko ikerlarien aurrikuspenen arabera, 2035. urterako ordenagailuak gizakiak baino adimentsuagoak izango dira, 2040an burmuin artifiziala sortuko da eta 2051tik aurrera gizakion burmuinetan gorderik dagoen informazioa -sentipenak, pentsamenduak, oroitzapenak...- ordenagailu batera transferitu ahal izango dira. Ordurako, automatikoki gidatuko diren ibilgailuak, elkarrizketak denbora errealean itzuliko dituzten sistemak, jakietan txertatutako mikrotxipak, hortzak terapia genetiko bidez birsortuko dituzten sistemak eta gure emozioak kontrolatu eta suspertuko dituzten objektu elektronikoak izango omen ditugu inguruan, besteak beste.

Makinek garaituko al gaituzte?
Egun, adimen artifiziala oinarri duen aparailu ugari dugu inguruan: pertsonak begiko irisagatik edo ahotsagatik ezagutzen dituzten sistemak, agenda elektronikoak, spam mezuen aurkako programak, diafragma automatikoki egokitzen duten kamerak, kanpoaldeko informazioa jaso eta horren arabera ehunaren tenperatura igo edo jaitsiko duten sentsoreak dituzten jantziak, automatikoki erregulatzen diren haize egokituko sistemak eta abar. Makina horiek, erregela jakin batzuen bidez ondorio logiko bat ateratzen dute. Alegia, giza burmuinak egiten duen moduan, jasotako informazioa alderatu eta egoera bakoitzaren aurrean erabaki egokiena hartzen dute. Dena den, hainbat datu prozesatzeko ahalmena izan arren, makina horiek ez dute sentipenik. Ez dira gai emozioak garatzeko. Gizakiok, aldiz, erabaki bat hartzean emozioak kontuan hartzen ditugu. Albert Einsteinek zioen bezala, "makinek arazoak konpondu ahal izango dituzte, baina ezingo dituzte sekula planteatu". Stephen Hawking fisikariaren iritziz, ordea, etorkizunean teknologiak gizakia gaindi dezake. Hori eragozteko, giza burmuinaren eta ordenagailuen arteko konexio zuzena ahalbidetuko duten teknologiak garatu behar direla uste du, gure kontra egin beharrean, makinek gizakioi lagun diezaguten.

«Hizkuntza naturala». Aditu programa
Adimen artifizialaren esparruan lanean diharduten zientzialarien helburuetako bat makinek gizakion moduan hitz egin dezaten lortzea da. Oraindik lortu ez duten arren, aurrerapauso handiak eman dira eta jada posible da makina batzuei zerbait esan eta erantzun egokia jasotzea. Noski, beti ez da hala gertatzen eta pertsona ugarik iraindu ditu aparailuak, pertsona batekin hitz egiten ari balitz bezala. Aipatu makinak lortzen ari diren "gizatasun mailaren" erakusgarri dira jasotzen dituzten errietak.
Pasa den ekainean, Eusko Jaurlaritzak euskaraz dauden ahots teknologiako produktuak ezagutarazi eta garatzeko hitzarmena sinatu zuen Belgikako Scansoft enpresarekin. Teknologia horren bitartez, ahotsa testu eta testua ahots bihur daitezke. Besteak beste, eguraldiari buruzko informazioa edota tren eta autobusen ordutegiak kontsultatu, banku transferentziak egin eta zinema sarrerak erosteko aukera eskainiko luke. Hitzarmen horren fruitu Aditu programa da. Hari buruzko informazioa web gune honetan eskura dezakezue: www.euskara.euskadi.net/


Azkenak
Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.


Sexu erasoei lotutako zenbait epaitan bost gizon zigortu dituzte azken egunetan

Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]


Dagoeneko 400 gazatar hil dituzte Israelgo soldaduek, laguntza humanitarioa jasotzera bidean

3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.


Oiher Urrutia. Marra gorriak argi
“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Grabagailuari stop eman eta segituan galdetu dit Oiherrek: “Transkribatzean mantenduko duzu euskalkia?”. Baietz nik, batuaren mugek uzten didatenaren barruan baietz. “Arras inportantea da niretako”. Dutxa hartu eta Elizondora eginen du berriz, Aroztegiko... [+]


Amiantoaren biktimentzako konpentsazio-funtsa martxan jartzeko araudia onartu du Espainiako Gobernuak

Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.


Teknologia
“Bestea”

Bestea”-k gogaituta du gizateria, duena kenduko dio, duena eraldatuko du, kutsatuko du... “Bestea”-k definitzen gaitu... baina “bestea” denok izan gaitezke.

Egun, nor da “bestea”? Nork seinalatzen du izan behar ez dena?

Zapalduen... [+]


Itsas hondoen ustiapena: zientzialariak alarma jotzen, baina moratoriarik ez zerumugan

60 bat estatu eta gobernu buru elkartu dira Nizan (Frantziako Estatua) Ozeanoei buruzko Nazio Batuen Konferentziaren kari. Donald Trumpek itsas hondoen esplorazio eta erauzketa komertziala baimendu eta TMC enpresa kanadarrarekin tratua bideratu berri duen honetan –baita... [+]


Salbuespenak

Hainbeste jainko, arima, teontzi… beren izatea frogatu ezinik, eta jendeak ez ditu sinesten zientziak, kazetaritzak… ahal bezala, baina geure espezieaz harro egoteko moduan, frogatutakoak. Batzuek Lurra laua dela diote, eta debekatuta dagoela Antartikara... [+]


Zein ama ospatu?

Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]


Kantua gidari

Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]


2025-06-18 | Jesús Rodríguez
PSOEren kea

Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]


Sodomia zigortua

Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.  

Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]


Eguneraketa berriak daude