Urtarrileko hostoak
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Voltaire-rek Kandido obran:
-"Zer arraio da optimismoa?», galdetu zuen Kakanbok.
-"Ai! -egin zuen aiene Kandidok-: Dena gaizki doanean ondo gaudela esateko barra-aldia edota seta-aldia da optimismoa".
Gertatzen ari denaren eszenifikazio egokia izan daiteke.
Imajina ditzagun orain lau pultsulariak mahai batean musean ari direla. Elkar zaintzen ari dira, nork nolako kartak izango, nor ari den erronka hutsean asmatu nahirik, nork noren keinua harrapatuko… Ez da inor inorekin fidatzen, baten hitzaren atzean zer ezkutatzen den asmatu nahi dute beste hiruek.
Baina jokoa ez dela errenta dela entzuten aspertuta gaudenok, gehiago aspertzen gaitu azken hogeita bost urteotako amarruzko eszenifikazio beti berak.
Ez dakit berak entretenitzen diren.
Gu, gogaituta gauzkate.
Harriak bere arrazoiak dituela liokeen hipotesia onartu eta harriaren arrazoia entzun eta ulertu.
Harri batek daraman inskripzio moduko bati buruzko ipuina litzateke, politikariek sekula irakurriko ez luketena.
-Zein ederra den!- esan du igeletako batek inbidiaz, eta fabula ezaguneko igela bezala, hor hasi da arnasa hartu eta puztu, arnasa hartu eta puztu, behiaren neurrikoa izatera heldu nahi baitu. Ezaguna da fabularen bukaera: arnasari arnasa, azkenean igela lehertu egingo da. Plof!
-Nik ez dut behi zikin horrek edandako uretan ibili nahi! Kutsatu egingo ninduke! -dio bigarren igelak. Eta ibaitik aparteko putzu txiki batera joan da bertan plisti-plasta ibiltzeko. Eta, egarritutakoan, korritzen ez duen uretik edaten du.
Zer egingo ote du hirugarren igelak? Ez dakit. Dakidana da hori dela euskal kulturak egin behar duen galdera. Gure kulturak ezin du kultura hegemonikoak imitatzeko amets zoroz jardun, berehala lehertuko luke-eta, plof!, buru-buztanik gabeko lehiatu nahi horrek. Gure kulturak ezin du, ezta ere, historiaren zangetako putzuren batean plisti-plasta xaloan gelditu bertan goxo eginez.
Probintziakeria gainditu nahi nuke, metropoliak periferiari eragiten dion kaiku-lotsa gainetik kendu, zolda sorbaldatik kentzen den bezala. Zein da, ordea, nire metropolia? Madrilera edo Parisera begiratu nahi ez dudanez, non daukat nire erreferentea? Non egosten da gure debate literarioa, non hartzen dira erabakiak, non dago gure kultura, non gure zentraltasuna?
Perpausa ulertzeko beharrezko ez diren elementu bat edo gehiago kentzeari deitzen dio hiztegiak elipsia, baina hori baino askoz gehiago da Rulfok darabilen elisioaren teknika: esan ere esango nuke elipsia bera dela Pedro Páramo eleberriaren metafora tematiko nagusia eta, agian, bakarra. Rulforen testua eredugarria da elipsia gramatikalei dagokienez, baina ez da elipsi gramatikaletara mugatzen. Ezta mugatzen lotura kausalen omisiora, denborazko linearen hausketara edo istorioan zehar dauden jauzietara ere.
Rulforenean horiek guztiak badaude ere, Rulforen elipsia haratago doa: elementu denborarik gabeek »ametsek, mitoek, sineskeriek, erritoek, pertzepzio mistikoek…» berebiziko eragina dute giza bizitzaren kondizio fisiko denborazkoan eta eragin hori muga jakinik gabeko eremu lanbrotsu batean gertatzen da. Horra Pedro Páramoren eremua, horra Rulfok begien aurrean jartzen digun mundu beti aldakor bezain betikoa; iragarpenezko ametsez betea; mozkorraldietako sukar-ametsez eta eldarnio erotikoez gainezkatua.
Baina ohiko horni linguistikoek eta literarioek Rulfori ez diote balio eremu horretan ibiltzeko. Eremua nolako, horniak ere halako. Horri zor zaio testuaren lakonismoa. Horregatik esandakoaren eta esan gabe utzitakoaren artean hainbeste eremu eta hain zabalak: gutxirekin asko, laburrean luze, azal ustean sendo esanak betetzen du liburua.
Pedro Páramok, berrogeita hamar urte. Eta, hala ere, ezin dut burutik kendu literatura, literatura denetik Pedro Páramo beti hor egon dela…
Argazkilariak ez du topografo edo biologo edo turista batengandik bereiziko lukeen ageriko ezer. Argazkia ateratzen ikusi duenak nekez pentsatuko du ekintza artistiko baten lekuko izan dela. Baina horra emaitza: ezdeusa zirudien zernahi hark, errebelatua izan denean, zeinu baten indarra hartu du, belarrak harlauzen arteko zirrikituetatik gora egiten duen bezala hartu ere. Argazkia gauzatu arte deus ez zenak argazkian erakusten ditu bere egitate artistikoaren ezaugarri zehatzenak: forma, kolore, konposaketa, kokapena. Inoiz agertuko ez diren gorabehera infinitu dago, eta horietako bat zitekeen argazkia ere argazkilariak egitatea eman izan ez balio: argazkilariari esker pasatu da aukera soil bat ez izatetik izatera; argazkilariak erabaki du ezer ez zena zeinu eta sorkuntza bihurtzea; argazkilariak eraiki du paisaia bera baino haratagoko pasaia bateko erreferentzia hori.
Horixe baita argazkilariak lortu ahal izan duen ezohiko irakasbidea: mundua ez da munduan ageri diren gauzen sorta soilik; mundua bada isiltasun erabatekoan murgildurik egon arren, noiz gauzatuko zain dauden gauzen multzoa ere.
Duela gutxi, Netanyahuren gobernuak, AEBen baimenarekin, legez kanpoko jarduerarekin jarraitzea erabaki du Gazan, eta zerrenda osoaren kontrola hartzea. Historia pixka bat egingo dut ez zaidalako zuzena iruditzen komunikabide edo kazetari batzuek Gazan gertatzen ari dena 2023ko... [+]
Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]
Irailaren 2an izango da epaiketa Iruñeko Zigor Arloko 2. epaitegian, ustez 2021ean makroetxaldeak haren inguruko lurrak minden hondakinekin kutsatzeagatik. Sasoi hartan Valle de Odieta makroetxaldeko administrazio kontseiluan ari ziren bost pertsona epaituko dituzte.
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Gewandhausorchester Leipzig.
Zuzendaria: Andris Nelsons.
Bakarlaria: Isabelle Faust (biolina).
Egitaraua: Pärt, Dvorak eta Sibeliusen lanak.
Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren... [+]
Gordin esan dute Aiaraldeko ikastetxeok: euskalduntzea “arriskuan dago” eta ikastetxeek, bakarrik, ezin diote aurre egin “egoera larriari”. Autokritika egin, eta hamar konpromiso hartu dituzte, hezkuntza komunitateek praktikara eramatekoak. Era berean,... [+]
Ikerketa batek ondorioztatu du adituek uste baino AMOC korrontearen kolapsoa egoteko aukera handiagoak daudela. Korrontean aldaketa handiek eta azkenengo kolapso batek euri tropikaletan eraldaketa handiak eragingo lituzke, Europan negu oso hotzak eta uda lehorrak izango... [+]
600 misil eta dronetik gora bota ditu Errusiak Ukrainako hiriburuaren aurka. Gerra hasi zenetik egindako aire eraso handienetakoa da. Zelenskik nazioarteari eskatu dio erantzun dezala, Putin Trumpekin bildu eta bi aste eskasera.
Abuztuaren 15ean Vladimir Putin eta Donald Trump Alaskan bildu ziren. Ofizialki, Ukrainako gerrari amaiera emateko bidean beste urratsen bat emateko. Baina Gazan milaka pertsona hiltzeko gupidarik ez duen politikariak serio esan al dezake penagarria eta tristea dela Ukrainan... [+]
Duela egun gutxi 6.000 alegazio baino gehiago aurkeztu dira Azantzan eta Sarbilen poligono eoliko berri bat eraikitzeko proiektuaren aurka. Antzeko beste proiektu batzuetan bezala, herritar eta talde antolatuen ahaleginari, antolaketari eta lanari esker egin da alegazioendako... [+]
Informazioaren arloko dozenaka profesional bildu dira ostegun arratsaldean Iruñeko Gazteluko Plazan, Gazan kazetari lanetan ari direnen aurka Israelgo armada egiten ari den sarraskia salatzeko.
Artikulu bati zer nolako izenburua jarri ez da aise hautatzen, ezta? Hasiera batean, “euskaldun gezurti, tranpatiak” bezalako izenburua idazteko asmoa nuen, baina inor mintzeko gogorik ez dudanez, goikoari eutsi diot, ene gogoetaren muina hobeto ulertaraziko... [+]
Bilboko Udalak ostegunean adierazi du Abandoibarrako kontzertua bertan behera geratu eta gero, Plaza Biribileko agertokia eskaini ziela hiru artistei, baina ezezkoa eman zutela. Abeslariek bertsio hori ukatu eta zehaztu dute: bakarrik Kai Nakari eskaini zioten.
Bigarren aldiz gelditu dute Katalunian Espainiako Vuelta Israel-Premier Tech taldearen parte-hartzea salatzeko. Hainbat pertsonak Palestinako banderak atera dituzte eta txirrindularien bidea oztopatu dute Oloten.
Nafarroako Osasun Departamentuak iragarri du ospitaleko solairu gehienak klimatizatuko dituztela 2026 amaierarako. ARGIAk elkarrizketaturiko bi erizain laguntzaileek nabarmendu dute premiazkoa dela banako gelak, komun irisgarriak eta aire girotua izatea.
Araba eta Nafarroa zeharkatu behar zituzten goi-tentsioko bi linea elektrikoren proiektuak ez dira gauzatuko. Espainiako Trantsizio Ekologikorako Ministerioak Aragoiko Tueste herrian Forestaliak egin behar zituen lau poligono eolikoen proiektuak artxibatu ditu.