Trenaren dekadentzia. "Aita, trenez etor zaitez". Hala zioen zuri-beltzeko telebista frankistaren iragarkiak, trenbidearen krisi sakona hasi zen unean, hain zuzen. Gure ume kontakizunetan RENFE (Retrasos Enormes Necesitamos Fuerzas Empujen) ospe txarreko konpainia zen eta TALGOko diseinatzailea faxisten aldera pasa zen traidorea. Talgoa aberatsentzako tren azkarra zen, baina automobila eta autopistak izan ziren trenaren ondorengo distiratsuak, aurrerakundearen sinboloa bilakatu zirenak.
Azken 40 urteetan trenaren historia dekadentziarena izan da gure artean. Gainbeheran joan dira zerbitzuak eta ibilbideak, trenak garraio kolektibo moduan ez baitzuen malgutasunik, antza, pertsonen zein merkantzien garraio eskari hazkorrari erantzuteko. Inor gutxik pentsatzen zuen denboraren poderioz, eta garraioa gizarte eta ingurumen arazo nagusitzat jota, trenbidea garraiobide ekologiko, seguru eta egokitzat berriz errebindikatuko zenik. Euskal Herrian XX. mendearen hasieran trenbide sare zabal bat zegoen, gaur baino askoz kilometro gehiagoz, meategi eta siderurgia negozioen bultzadaz etorria gehienbat, langile eta salgaiak batera mugitzen zituena eta Europa osoan erreferentzia eta ongi ezagutua izan zena.

Trena hegazkinez mozorrotua. Alabaina; ez dut uste gaur egungo garraio alorreko agintari politikoek zein enpresariek atzoko historia eta esperientziatik zer edo zer eredugarri ikasteko dutenik. Etorkizunari begira daudela dioskue eta etorkizuneko trena hegazkin baten mozorroaz jantzirik ekarri digute. Abiadura Handiko Trena gure geroaren funtsa dela diosku Alvaro Amannek, eta hamarkada luze baten atzerapenaz ailegatzen ez diren inbertsio multimilionarioei erreparatzen die, soilik.
Euskal Y-ak, Europarekin lotuko gaituen ikur berriak, hain garrantzitsua denez, ez du uzten beste zirrikitu edo errekurtsorik trenaren aldeko beste inbertsio edo planik egiteko. Erreparatu bestela, aurtengo EAEko aurrekontuetan eta ikusiko duzue trenbidearen partidak ez duela inongo gehitzerik izango. Non gelditzen dira "trenaren aldeko" apustu estrategikoak? Hegazkin baten zarata eta berarekin denboraren konpetentzian dabilen AHT suntsitzailerik ez bada, ez da bestelako tren garapenik izango.

Trenaren etsaiak. Telebistan Amann triste eta haserre ikusi dugu. Legislatura honetan ere ez du lortuko bere proiektu izarra finkatzea. Simulazioak egin ditzake baina ez ditu bere planak aurrera eramateko errekurtso ekonomiko zein politikoak lortu. Etsaiak ditu Bruselan eta Madrilen. Lehen PPkoek AHTrekin jokatu nahi zuten txanpon trukean eta oraingo koiunturan badirudi PSOEk eta Espainiako enpresariek ez dutela dirurik ipini nahi separatzekotan egon daitekeen lurralde batean. Alabaina, etsaiak ditu Euskadin ere. Hasteko bere gobernu kideak. Egia esan, epela izan da Madrazoren oposizioa Euskal Y-aren kontra, eta Intxaurragarena txepelagoa. Argi dago, ez batari, ez besteari AHTren proiektua ez zaiela asko gustatzen baina garraio jasangarriaren aldeko jarrera eta apustu sendoagoa edukiko balute, agian EAJk ordainetan prezio altua ipiniko lieke.
Bada dago egon, gure herrian, pitti-pittika loditzen ari den egitasmo anti-ekologiko horren aurkako oposizio zibila eta trenbide eredu berri baten alde elkarren artean ari direnak. Hemen berriz, euskal sindikalgintzaren aportazioa ezinbestekoa izan dugu, nahiz eta kanpoan gelditu den talde bakarrak, betiko mesfidantzekin begiratu Trenaren aldeko Euskal Sare berriari. Garraio sare oso bat diseinatzeko premian gaude, ez pertsona eta merkantzien mugikortasuna azkartzeko eta handitzeko, noski, abiadura motelduz eta garraioa baretuz, bere eragozpenak eta kalteak gutxitu ahal izateko, baizik. Horixe dugu trenaren aldekoen apustua.
P. D. Urtarrilaren 29an Bilboko kaleetan eredu berri horren aldeko eszenifikazio bat egingo da. Ahal baduzu autorik gabe etor zaitez!