LEKEITIARRAK IRLARI BEGIRA


2003ko maiatzaren 11n
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
RM. Azkue Ikastolaren sorrerak Lekeitioko herrian zuzeneko eragina izan zuen. Hezkuntza eredu horrek gurasoen parte-hartze aktiboa eskatzen zuen umeen heziketan. Hala ere, ohiko belaunaldi gatazkatzat har daitezkeen arazoak ez ezik, erabat berriak egiten zitzaizkien zailtasunak aurkitu zituzten gurasoek, ikastolan euskara batuan ikasten baitzen. Gurasoek, aldiz, gazteleraz ikasi zuten. Gainera, hizkuntza horretan baino ez zuten irakurtzen eta idazten, sarri askotan. Hori zela eta, gurasoei euskaraz alfabetatzeko klaseak ematea erabaki zuten ikastolako andereñoek. Behin gurasoak alfabetatu eta gero, eurek eman ahal izan zituzten euskarazko klaseak. Herriko euskaltegiaren aitzindaria dugu hori.

Herri euskalduna da Lekeitio. Zazpi mila biztanle inguru ditu eta euretariko %84 euskaraz mintzatzen da. Ondoko herrietan, euskararen erabilera antzekoa den legez, Ondarroa, Lekeitio eta Markinako AEK euskaltegiek bat egin zuten. Egoitza nagusia Ondarroan dute, Tramana'ta Brix izenekoa, aspaldiko bi sardinera ondarrutarren omenez. Jarduerarik handiena han egiten badute ere, Lekeitio eta Markinako zentroak ere erabiltzen jarraitzen dute.

Lea-Artibaiko euskaltegiak ehundik gora ikasle ditu. Euskaltegira jotzen duten gehienek EGA euskara titulua gainditzeko itxaropena dute. Beste batzuek, ordea, erretiro aldera hurbildu ohi dira AEKra, alfabetatu nahian. Asko dira, euskaraz irakurtzen eta idazten ez dakiten euskaldunak. Esparru horretara zabaltzeko saioak abian jarri dituzte AEKn: zenbait ikastaro berezi antolatu izan dituzte bizkaiera euskalkia lantzeko. Iaz Ondarroan izandako erantzun positiboari jarraituz, aurten Lekeition nahiz Markinan eskaini dituzte ikastaroak.

Lan merkatuaren baldintzek eskatuta, gero eta sarriago eskatzen dira ikastaro espezializatuak. Horiei ere erantzun egokia ematen ari da Lea-Artibaiko euskaltegia: jarduera ekonomiko jakin bateko euskara, testugintzan aritzeko trebakuntza, besteak beste. Azken urteotan, berriz, udako barnetegia bertan behera utzi dute, azpiegitura falta zela eta.


EMAKUMEEN AURRESKUA ETA KAXARRANKA.

Aspaldiko tradizioak gordetzen asmatu du Lekeitiok. 1936ko gerra aurretik ere, euskal dantzak irakasten zituen talde baten berri badute herrikoek. Egoera politikoak ahalbideratu zuenean, tradizio horiei ekin zieten lekeitiarrek berriro. San Pedro egunean, emakumeen aurreskua eta kaxarranka dantzatu ohi dira. Etorkizuna dantza taldeko kideek berreskuratu zuten emakumeen aurresku hori, Lekeitioko jatorria baitu. Izan ere, Euskal Herrian andrazkoek dantzatzen duten oso aurresku mota gutxi dira.

Kaxarranka dantza, beste aldetik, gizonezkoei dagokie. Zortzi arrantzalek sorbalda gainean eusten dioten kaxa baten gainean egiten du dantza beste batek. Janzkera bera ere bitxia da: fraka, alkandora eta praka zuriak daramatza kaxa gaineko dantzariak, zapia lepoan lotuta eta krabelin bat alkandorako botoizuloan. Azkenik, txisterari eusten dio eskumako eskuarekin eta ezkerrekoan, ostera, San Pedroren intsigniadun banderatxo gorria dauka. Kaxa gainean dantzan dabilelarik, portuko San Pedroren irudipean egon ondoren, Lekeitioko kaleetara abiatzen dira dantzariak. Arrantzaleen Kofradiako presidentearen etxea, udaletxea eta plaza bisitatu beharreko lekuak dira.

XV. mendeko zeremonia da kaxarranka dantza. Urteko irabaziak ikuskatu, zaindu eta banatzeko bi maiordomo aukeratu omen zituzten arrantzaleen elkarteko anaideek. Kofradiako ondasun eta dokumentuak kaxa batean gordetzen ziren. Ekainaren 30ean, maiordomo zaharraren etxetik maiordomo berriaren etxera aldatu behar izaten zuten kaxa. Jatorrizko kaxa hori herriko Kofradian gordetzen da eta horren gainean egiten da oraindik dantza. Ibilaldiaren egunean berriro aterako dute, herriko ikastola aurrean kaxarranka dantza eta emakumeen aurreskua dantzatuko baitituzte.

San Antolinak dira Lekeitiok ospatzen dituen beste jaiak. Ekitaldirik ikusgarriena antzar-eguna izanik, herriak arraun zaletasun handia izan du aspalditik. Hala ere, 1977. urtera arte Lekeitiok ez zuen arraun elkarterik izan. Paradoxikoki, herriko neskato batekin ezkondutako algortar baten ekimenez sortu zen Isuntza arraun elkartea orduan. Gaur egun 70 bat mutilek jarduten dute berton, lau kategoriatan banatuta eta elkartearen historiako emaitzarik onenak lortzen ari dira azkenaldion. Bermeoko arraunlariekin batera, Isuntzakoak faboritotzat hartzen dituzte adituek Ibilaldia 2003ko egunean izango diren estropadetan, Bizkaiko txapelketa jokoan dago eta.


HERRI KULTURA.

Gazteen arteko komunikazio ezak kezkatuta, institutuko eta unibertsitateko ikasle batzuek «Zer esana» hiruhilabetekaria martxan jarri zuten 2000ko martxoan. Egun hamar bat ikaslek dihardute aldizkarian lanean. Gainontzeko prentsaren antzera, gizartea eta politika jorratzen dituzte, baita denbora-pasak eskaini ere. Gazteei bereziki zuzentzen zaien hiruhilabetekariak euskara, irakaskuntza eta sexuteka sailak ditu. Era berean, iritziak trukatzeko aukera egokia da. Bizkaieraz eta euskara batuan eginiko aldizkariak ale berezia aterako du Ibilaldirako eta ikastolen jaia Lekeition denez, bertako xehetasunak emango dituzte.

Arrakala irrati libreak ere emanaldi berezia eskainiko du igandean. Urte asko uhinetan izan ondoren, etenaldi bat hartu zuen irratiak lokalaren berriztapena eta gainontzeko hobekuntzak egiteko. Laster irratsaio pare batekin bueltatzeko asmoa agertu dute Arrakalakoek. Hortaz, lekeitiarreraz emititzen jarraituko dutela ziurtatu dute.

Herriko Gaztetxeak Lekeitioko rock mugimendua areagotu zuen. Handik atera ziren Etsaiak bezalako talde ugari. Elkarri gitarra edo bateria jotzen erakusteko zaletasunak nahiz ikasteko grinak ahalbideratu dute Lekeitioko rockak aurrera egin zezan, Gaztetxearen geroztik ere. Gaur egun zortzi bat musika talde daude herrian. Gehienek euskara batuan abesten badute ere, badira bizkaieraz kantatzeari ekin diotenak. Horietako batzuk zuzenean joko dute igandean, Parasmak eta Txapelpunk-ek esate baterako. Azken horiek, gainera, Peru Aranburu bertsolari gazteak idatzitako Ibilaldiko kanta musikatu dute

Maria Diaz de Haro eta Lekeitio
Lumentza kobazuloan aurkituriko aztarnek froga lezakete, K.a. 30 mila bat urte inguruan, Aurignac aldiko kulturako gizabanakoak bazirela Lekeition. Lumentzako aztarnategiak Goi Paleolitikotik kultura erromatarrera arteko kultur ikuspegi zabala erakusten du. Ildo horretatik, erromatar garaiko arkeologi aztarnak ere agertzen dira herrian (K.o. I. mendetik V.era bitartekoak).

Lekeitioko historia ofiziala, berriz, Maria Diaz de Haro Bizkaiko Andereak 1325. urtean emandako fundazio kartarekin hasi zen. Ondoren, Espainiako Alfontso XI.ak karta hori berretsi zuen. Bere agintaldian herria inguratzen zuten harresiak eraiki ziren, nahiz eta aurretik hesi bat egon. Karta horrek eskaintzen zituen pribilejioek jarduera ekonomikoaren suspertzea eta merkataritzaren zabalkuntza ahalbideratu zituzten. Itsasoari eta Garraitz edo San Nikolas irlari begira kokatuta dagoen herria da Lekeitio. Horregatik, arrantza eta nabigaziorako abantailez baliatuta, horren inguruan hedatu zen herriko bizitza ekonomiko eta kulturala


Azkenak
Errusiak baieztatu du Putin eta Trump datozen egunetan bilduko direla

Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]


Boubacar Diouf: “‘Manteroa’ izatea ez da delitua; bakean bizi nahi dugu, diskriminaziorik gabe”

Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]


Nafarroako suteak nekazaritzako makina batek sortu zituela baieztatu du gobernuak

338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.


ChatGPT psikologo bezala erabiltzearen arriskuez mintzatu da Mireia Centeno Gutierrez psikologo eta psikopedagogoa

Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Miren Agur Meabe
“Zalantza askorekin idatzitako liburua da, baina zalantzek bultzatzen gaituzte aurrera”

Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]


‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Bakioko jaietako gau bateko egitaraua bertan behera utzi dute, sexu erasoen eta borroken gorakadagatik

Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]


Plastikoaren kutsadura mugatzeko itun baten negoziaketan ari dira NBEko herrialdeak Genevan

Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.


600.000 milioi euro inbertitu ezean, %35eko muga zergak jarriko dizkio Trumpek Europako Batasunari

Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]


Kontrolpean dute Nafarroako baso sutea, eta gobernuak suteak saihesteko neurriak hartu ditu

Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari. 


2025-08-05 | El Salto-Hordago
Plastikoak eragindako kutsadurak 1,3 bilioi euroko osasun gastuak eragiten ditu

The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.


Etxeko atxiloaldia ezarri diote Bolsonarori, 2023an estatu kolpe bat ematen saiatzeagatik

Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]


Bilboko Konpartsek “gustu guztientzako” 600 ekintzatik gora antolatu dituzte

Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko". 


2025-08-05 | Mikel Aramendi
Gero eta fede gutxiagorekin esanda: ‘No More Hibakusha!’

Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.

Iazko Bakearen Nobel... [+]


Eguneraketa berriak daude