IRAINAK LEKEITIAR ERAN


2003ko martxoaren 09an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Barrabas, brageterre, drogoso, guarino, kanpoeder, kardai, mizkino, oskil, pisterre... Lekeitiar euskalkiak dituen irainak dira. Batzuk Euskal Herriko beste zenbait txokotan ere erabiltzen dira hala ere. Egun irain hauek ez dute indar handirik; izan ere, Lekeitioko euskalkiak antzinatik gordetzen dituen hitzak dira. Hauek berreskuratzeko xedez, liburuki batean bildu ditu Lekeitioko Udaleko Euskara Batzordeak. Bereziki gazteei zuzenduriko liburuxka honetan, galtzear diren irainen berri ematen da, bakoitzaren esanahiaren azalpen zehatza eginaz. Hitzari zentzua emateko eta testuinguru batetan kokatzeko, bakoitzak irudi bat du alboan.

Zenbaki berri honen aurretik, beste hiru ere kaleratu dituzte. Lehenengoak itsasoa du gaitzat. Lekeitioko kulturak arrantzarekin duen lotura izan zen gai hau aukeratzearen arrazoi nagusia. Bigarren zenbakiak eguraldia du ildo nagusi eta hirugarrenak, aldiz, onomatopeiak biltzen ditu. Laugarrena da plazaratu berri duten alea.

Lekeitioko berba hauek aurkitzeko informazio iturri nagusiak herriko pertsona helduak, "Sustraia" aldizkariak argitaraturiko ale monografiko bat eta Resurrección María Azkueren hiztegia izan dira. Era berean, Rufo Atxurrak lan garrantzitsua egin zuen; izan ere, bere ikuskaritzapean kaleratu baitira argitalpenok. Berriki hil denez, omenaldi txiki bat egin diote liburuan, ikuskaritzaz arduratzeaz gain liburua egin duen batzordearen zuzendari nagusi ere izan baitzen. Ikasketa akademikorik gabeko herritar honek, bere zaletasuna zela-eta, artxibo garrantzitsua zuen. Artxibo hori osatzen jardundako denboran bilduriko informazioari esker, bere jakintza maila handia zen.

Kontxi Altzibar, Marta Korrea, Judith Laka, Naroa Ogando, Nere Portillo, Arantza Retolaza, Jon Mikel Seijo eta Joseba Andoni Seijok osatzen dute Lekeitioko Berbak lantaldea. Zortziek euskararekiko interesa duten lagun taldea osatzen dute. Hain zuzen ere, Euskararen Azpibatzordean sorturiko lan talde honek editatzen ditu liburuok. Eurek ere ezagutzen ez dituzten berbak bildu, aztertu eta egiaztatzen dituzte. Lekeitioko Berbak lan taldeko partaide den Joseba Andoni Seijoren aburuz, "hizkuntzaren estandarizazioa ezinbestekoa izan bada ere, beharrezkoa da zintzilik geratu diren galeratxo horiei euskalkiek erantzutea".

Taldearen bilkurak bitxikeria ugariz inguraturik daude, gehienetan berreskuraturiko hitzaren inguruan kontatzeko pasadizoren bat izaten baita. "Zuzenketak egiterako garaian maizago elkartzen garen arren, hiru astetik behin biltzen garenean, luze aritzen gara berben inguruan mintzatzen. Lorturiko berba berriek sortzen duten harridura eta euren inguruko bitxikeriak anitzak dira. Oso ondo pasatzen dugu eta barre ugari egiten dugu", baieztatu digu Seijok.

Liburu bakoitzetik, mila ale argitaratu dituzte. Lehen argitalpenaren ale guztiak agortuta daude, baina epe laburrera, 200 ale gehiago argitaratuko dituzte. Lekeitioko Berbak lan taldearen laugarren liburukia plazaratu berri den arren, jada bosgarren liburukia prestatzen dihardute. Edizio berri hau, hirugarren edizioan landutako onomatopeien bigarren zatia izango da. Bestalde, seigarrena ere egiteko ideia buruan darabilten arren, ez da ziurra oraindik beronen argitaratzea, ordurako legegintzaldi aldaketa izango baita.


EZAGUTZEN ETA ERABILTZEN EZ DIREN BERBAK.

Argitalpen hauen helburua ez da izan tesi bat egitea, praktikotasuna bultzatzea baizik. Hori dela eta, Lekeitioko euskalkiak berba ugari dituen arren, euren lagin bat besterik ez dute bildu argitalpen hauetan. Ez dituzte ezagutzen diren baina erabiltzen ez diren berbak bildu, ezagutzen eta erabiltzen ez diren berbak baizik: hitz arinak eta errazak, nagusiek dakizkitenak.

Ekimen hau belaunaldi gazteei zuzendurikoa denez, liburuxkak herriko ikastetxeetara igorri dituzte. Udaletxean liburukiok eskatzeko aukera izateaz gain, 1,5 euroko prezioan herriko saltokietan lor daitezke.

Liburukiari so egiten dionak, jakingo du "barrabas" gauzak hankaz gora ipintzen dituen zaletuari deritzola ; "drogoso" endredo bila dabilenari esaten zaiola; etxearen kalte eta familiaren hondagarri ekintzak burutzen dituztenei "etxekalte" deritzela; gutxi garbitzen denari "koipesto" deritzola; pertsona altua eta ibiltzeko modu baldarrekoari "kankailu" esaten zaiola; kiroletan eta batez ere futbolean txarra denari "taket" deitzen zaiola; txikia denari "txatxar" deitzen zaiola; buru arina duenari "txotxin" deritzola; juiziorik ez duenari "gijabakoa" deritzola; tontoa izanda, bestela pentsatuta, asko dakiela uste duenari "tontoarroa" esaten zaiola...


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude