«Urtain», etxera hadi


2002ko abenduaren 15ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Jose Manuel Ibar «Urtain» zestoarra gazte-gaztetandik oso estimatua izan zen harri-jasotzaile gisa Euskal Herrian. Baina gero, batzuren batzuek burua berotu zioten boxeoan murgiltzeko, eta nahiz eta mundu horretan ere oso famatua izatera iritsi -Frankismoaren azken urteetako euskaldunik ezagunenetarikoa izango zen bera-, tongo hitza gehiegitxotan entzuten zen Urtain boxeolariaren izenarekin lotua, kontua guztiz garbia izateko. Eta hain zuzen, gai hori zuen hizpide Imanol Laspiurrek ZERUKO ARGIAn, 1972ko abendu hartan.


«URTAIN» IRABAZLE

Zestoako Arroan gazte gihartsu hura sortu baino lehenago ospetsu izandako beste boxeolari euskaldun bati eskainitako kantu batek zioenez, «Uzkudun como era vasco/ todos le tenían asco./ Ahora como es campeón,/ todos le piden perdón». Arrazoiren bat izango zuen hori asmatu zuenak ere. Eta baliteke «Urtain» bera ere halako zer edo zeren atzetik ibiltzea, arerioa ukabilez jotzen saiatzen zen bakoitzean, baina, antza denez, beti uzten zion atea irekia zalantzari. Hona hemen Imanol Laspiurrek aipatzen zuena: «Abendu hil honen 3an Urtainek Paul Rondon amerikar beltzarekin burrukan egin duelarik, irabazle jarri dute juezek. Ez da halere jendea konforme atera; gutxienez parra behar omen zuen izan, edo eta Rondon horrek berak irabazia izan arren Urtaini eman omen zaio txapela.
Beldurrik gabe esatera noa. Urtaini aspaldi hartu zitzaion neurria. Neurri hori majo hartu zion Etxeberriak berak, Peraltak, Blin-ek eta zer esanik ez Cooper-ek eta portorrikar King Romanek. Bozeoan aurrera eta goraka bidean abiatzeko, baina batez ere goren mailako burrukalari izateko, klase handiz eta nagusitasunez eratsi behar ditu ‘bere aldean’ dituen aurkakoak. Ray Shugar Robinson erdi pisuetan, Joe Louis, Rocky Marciano, Cassius Clay, Joe Frazier, George Foreman eta beste batzuk astunetan, beren klase bikain horregatik iritxiak izan dira goreneraino. Goren maila horretara heldu baino lehen, munduan diren beste guztiak edo gehienak menderatu izan dituzte eta beren aurrekaldean jartzeko din izan direnak, aldian aldiko eta mendean mendeko, beha joak izan dira. Goren maila horretara heldu ahal izateko, klasea lehenbizi eta gero entrenaldi handi eta gorputz zainketa sendoa behar da, noski. Horrela ez baldin bada, kontura orduko lelotze bide latzetan abia daiteke bozeolaria».
Eta zer gertatzen ote zen, bada, garaian hain ospetsua zen «Urtain» euskal boxeolariarekin? Ezer onik ez, itxura guztien arabera: «Egia esan -zioen Imanol Laspiurrek-, nik neuk ez nuke Cooper batek Urtain erabili zuen eran berriz ikusterik nahi; ezta ere, azaldu zaigunez, Peralta beraren edo Blin baten aurrean hartu zuen tratu txar horretan. King Romanen aurka jokatu zuenean, benetan gartsu eta ausart borrokatu omen zen Urtain, baina galdu egin zuen. Eta zer irabazi balu ere -galdetzen zion bere buruari artikulu haren egileak-, aurpegia markatua eta handitua bukatzeko? Galtzetik at, ez dakit nahikoa jendek ikusi duen Urtainek hartua duen arrisku bidea, King horrek majo joa eta mazpildua utzi bait zuen. Baina nor dugu bada King Roman hori? Egia esan, Urtainen aurka agertu baino lehen ez genuen ezagutzen. Hori hainbateko bozeolariak erruz omen ditugu Amerika aldean».
Beste hamaika ukabilketa eta xehetasun eskaintzen zituen Imanol Laspiurrek bere artikuluan, baina denak ezin hemen jaso, haietaz interesaturik dagoenak jo beza Z. ARGIAren 511 zenbakira.


RONDONI IRABAZITAKO ZERA

Aipatuak aipatu ondoren, hauxe baino ez zioen gizonak: «Ez gaitzate engaina. Bozeoan gauza zikina dabilkigu eta dirua da nagusi. Gizonak ez du kontatzen. Hala ere honelatsu esan omen du Urtainek Rondonekin burrukatu aurrean: ‘Pierda o gane seguiré boxeando, seguiré, como el de la tele’. Honetan datza Urtainen benetako arriskua».
Inuzente bat ote genuen, bada, «Urtain»? Baliteke. Dena den, honakoa zen Imanol Laspiurrek ordukoan azaldutakoa:
«Madrilen Rondonen aurka izan duen burrukaldi horretan, Urtain inoiz ez bezala geldo eta motel agertu omen da; indarrik gabe gainera, kolperik gabe. Baina, gora ala behera dihoakigu Arruako gure morroskoa?».
Boxeo kontuez zekitenek ziotenez, hogeita bost egunetan bakarrik entrenatua zen «Urtain», eta Imanol Laspiurrek bazeukan kontseilurik harentzat: «Urtainek ez omen du serio hartzen bozeo arazoa. Beraz, utz beza kirol zail hori eta etxera bedi. Oraindik garaiz dagoke, baina geroago beranduegi luke. Aurrenik gizon irautea du eta ez jostailu bihur. Benetan maite duten adiskideak ote dabilzkio inguru? Zer nahi dute Urtainengan, gizona, txapelduna ala dirua egiteko makina? Kontuz bide horretatik».
Izan ere, Laspiurrek garbi zeukan «Urtain fenomenu ikaragarria» zela, baina «harri astunak jasotzen», haatik «bozeoan ezina» zitzaiola «gorago iristea eta bai ordea korde galdurik noizbait agertzeko arriskua». Beraz, honakoa zioen: «Urtain atleta ikaragarria da; bere gorputza dotore eta indarrez betea da. Baina bozeoan ez da aski». Eta horregatik esaten zion: «Urtain, etxera hadi; ez zaik inoiz ere damutuko. Egina dukana asko egina duk. Horren denbora gutxian asko egin duk; konforme gatxaudek»

Geure buruari harrika
Sarritan bururatu zait honako galdera hau: gure erara edo jaialdi batzuen bidez egun alai batzuk igarotzeko eskubiderik ez al dugu euskaldunok? Betiko marmar eta esamesak entzun ohi ditugu euskal kutsuko jai bat igarotzen den aldiero: jendea lokartzeko bide direla, dantzekin bakarrik ez dagoela ezer, abestu bai, baina zertarako? Nik beste galdera hau egiten dut: euskal jaialdi batekin zenbat gauza lortu nahi ditugu? Hauxe izango litzateke zenbait iraultzaileren erantzuna: 1) Iraultza egin. 2) Borrokan ipini jendea. 3) Begien aurrean gaurko arazoak gazteari jarri. 4) Jendea kanta zahar politez lokartu ez. 5) ... Beraz, utikan honelako jaiak. Uko edo muzin egin behar zaie, «boikot» honelako jaiei. (...) Gurea apurtu eta besteena goratu. Hori da iraultza hildoa zenbaitentzat. Eta zulo hortan jausten dira euskaldun asko iñoxente-iñoxente (...) (1972-XII-17)

Belar ondua pastilletan
John Deere etxeak belarra edo alpapa ondua bildu, estutu, prentsatu eta pastilla egiñik uzteko makina sortu du. Pastilla oiek 5-7 cm. dituzte luzeroan eta 32x32 milimetro zabalean eta lodian. Ganaduzale, pentsu-saltzaille, karraiatzaille eta alpapa saillak onduta saltzeko dituztenak, alde on auek topatzen dizkiote delako makina orri. Alpapa ondua biltzetik asi eta ganaduaren ganbelan jartzeraiñoko guztia makinaz egiten da. Eskuz ez dago ezer egin beharrik. Karraiatzea eta pillatuta eukitzea askoz merkeago ateratzen da, fardorik estuenak baiño askoz leku gutxiago behar baitu. (...) Pentsurik onena bezain ona da ganaduarentzat, behiak ondu gehiago jaten baitu eta esne gehiago ematen. Gaiñera zenbait pentsukin bezala ez zaio esnea mehetzen ugaltzean, grasari ere eusten dio. Ganaduak gizentzeko ere oso ona da, ontatik jaten badu, ez du pentsu aundirik behar. Izpirik ere ez da alferrik galtzen, ez baita ondarrik egiten fardoekin bezala. (...) Martxa ontan laster gera Nafarroatik kamionka bat pastilla ekarri negurako eta belar ontzen bat ere lanik gabe... merke saltzen badigute behintzat (1972-XII-17)


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude