Euskara batua izateko gainditu beharreko trabak


2002ko urtarrilaren 06an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Euskararen batasunak euskaldun guztiak bat zitzakeen helburua ematen zuen, guztiek ikusten baitzuten haren beharra. Izan ere, hizkuntza arrotz indartsuz setiaturik, heziketa eta komunikabideetatik ia-ia kanporatuta, euskalkien arteko bereizkuntzetan nahikoa itota… hil ala biziko egoeran zegoen euskaldunen hizkuntza, eta arazo horiei guztiei aurre egiteko "Euskara bat behar" zen, Iñaki Azkunek 1972ko hasiera hartan ZERUKO ARGIAn aldarrikatzen zuen bezala. Hala ere, horretarako, euskaltzaleen nolabaiteko adostasuna ere lortu beharra zegoen, hain zuzen horixe izaki Euskal Herrian zailena!


KATRAMILAREN GAKOA

Urteak joan, urteak etorri, ez zirudien eztabaida eta haserrea areagotzera baino askoz gehiagora iritsiak zirenik. Iñaki Azkunek horrela azaltzen zuen egoera: "Euskaltzaindia sortu zenetik egon da euskararen batasunaz kezkatua zenbait euskarazale, baina 1964. Abuztuan, Baionan idazle multzo batek egindako bilera ondorenetik darabilgu batez ere gai hau atertu gabe ahotan. Izan ere, gure hizkuntzaren batasuna ez da txantxetako arazoa. ‘Hil edo bizikoa’, guztiok esaten dugun bezala. Eta zuzen diogula ohartzeko, ez da irudimen distiratsuaren jabe izan behar. Bi begi edukitzea nahikoa bai da".
Zein ote katramila eta saltsa guztiaren gakoa? Iñaki Azkuneren iritziz, hauxe baino ez: "Zein eratara batu behar dugun edo zer-nolako batasunera jo behar dugun da guretzat korapilorik latzena. Honek nahasten gaitu erabat, sekulako istiluak sortuaz, eta badirudi zenbaiten eginkizuna eta helburua horixe dela soilki".


EUSKARA IKASI BEHARRA

Egoera hark bere horretan jarraituz gero, akabo euskara batu eta bizi baten jabe izateko itxaropena ere. Baina nola konpon zitekeen arazoa? Iñaki Azkunek bazuen proposatzeko biderik: "Elkar joka lan hau bukatzeko ordea, gure jokabidea aldatu beharrean garela deritzat. Orain artekoa, neure ingurua aztertu-ta dakidanez, geure aburuak esatea izan da batik bat, euskara ikastea baztertuaz. Dozenaka euskaldun analfabeto sumatu dut euskal ortografiaz mintzatzen, eta alfabetatzeko era egokia izan dutenean, ‘ez dut astirik’ (honek, ez dut gogorik esan nahi du ia beti) ziotela. Edonork hitzegingo du izena, ortografia edo aditzari buruz, eta mundu honetan oso gutxi dira gai hauek behar den mailan dakitzitenak. Guk, beraz, euskara batuan idatzi nahi badugu, jakintsuek erakutsitako bidetatik jarraitu beharrean gara, eta ez dendari batek bezala, alboko adiskideek eskaintzen dizkigutenetik".
Jakintsu horiek, baina, ez zeuden berritsukeriatan hasteko gogo handiarekin, antza: "Arazo hauetan erabakiak hartzeko gai denak ordea (Euskaltzaindia noski), ez digu oraindik bide jakinik azaldu. Zertxobait bakarrik mintzatu zaigu ortografia eta izenaren jokoari buruz, 1968. Urrian, Arantzazun egindako agirian dakusgunez. Hala ere, Euskaltzaindia isilik dagoen bitartean (eta mututasunak luzaro iraungo diola dirudi), besoak tolestatu-ta nor geure euskalkian orain arte bezala ezin gindezke ari".


KOLDO MITXELENAREN ATERABIDEA

Irtenbidea, beraz, beste nonbaiten bilatu beharrean ziren. "Zorionez, badugu gaurgoz bidea erakusteko lain den maisu bat. Gure Herriak sortua eta gure hizkuntza inork ez bezala ezagutzen duena. Beraz, aparteko euskaltzain honen eritziaz jabetzea eta araberan idaztea, egoki izango zaigu euskara idatziaren batasuna lortzeko".
Koldo Mitxelenaz ari zela sumatzeko ez du batek Rappel eta gisakoengana dirua xahutzera joan beharrik. Koldo Mitxelenari kasu egitea zen, bada, Iñaki Azkunerentzat euskara batua nolakoa behar zuen jakiteko biderik egokiena. Nolanahi ere, bide horrek bazuen oraindik putzu sakonik, artikulu haren egileak ere ezagutzen zuen bezala: "Arantzazuko batzar ondorenean, ‘Irakur Sail’ek argitaratu zuen ‘Batasuna’n ikus genezake ortografia, hiztegi, morfolojia eta joskeraz duen eritzia. Aditzaren arazoa, beste baterako uzten da. Geroztik, bai ‘Pro domo’ idazlanean eta bai Donostian, 1970. Irailean egin zituen hitzaldietan, zenbait gauza jakingarri jaso ahal izan genion", eta horri esker "idazle asko eta asko da ortografia eta deklinabidea erabakitzat jotzen dutenak, eta lanean eten gabe dihardutenak batasuna iristearren". Hala ere, zioen Iñaki Azkunek, "batasun osoa beharrezkoa dugunez, aditzaren arazoa ere argitzea nahi genduke".
Eta aditzaren arazoa konpontzeko ordura arte emandako urratsak zekartzan kontura. Eta honela amaitzen zuen: "Urte ta erdiko epea bukatu delarik (guztiok bidali ahal izan dizkiote beren eritziak epe honetan), hitzegin dezala eskatzen diogu maisuari eta bere ustez euskara idatziak nola behar lukean agertu dezaigula. Mintza dadila arren, eta erakutsitako bidetik jarrai dezagula guk aspertzeke lanean. Era horretan batasuna lortuko dugulakoan, itxaropenez beterik zai gauzka"

Ohar bat
Joan den astean, "Príncipe de Viana" instituzioak "Linguae Vasconum Primitiae" izeneko aldizkari bat argitaratu ohi duela esan genduen. Astakeria hutsa, noski. Loari denbora lapurtzearen ondorioa. "Lapsus" horietako bat. Gauza asko buruan eta makinaz idazterakoan okerreko erregistroari amain eman. P. de V. delakoak sortutako aldizkaria "Fontes Linguae Vasconum. Studia et documenta" deritza. "Linguae Vasconum Primitiae", berriz, 1545 urtean "kasualidadez" agertutako liburu arraro samar bat da. (1972-I-09)

Kultura herriarentzat
Hilaren 19an Arrasatera azaldu nintzan Euskal Liburu eta Disken Azoka ikustera eta bertako arnasa hartzera. (…) Lur editorialeko mahai aurrean ondo hartuak izan ginan. Ibon Sarasolarekin solasaldi txiki bat eginaz gauza berri batzuk jakin nituen. Mahai hartara begiak luzatu zitzaizkidan, baina atzera egin arazi ere patrikak, aurrera zihoazten begiei. Zerbait erosi nuen, baina Ibonek esan zidanez hobe nuen suskribitu, eta askoz ere merkeago lortuko nituen liburuak. Egia, baina… baina… Beste editorialetako liburu eta idazle batzuk ere irakurri egin nahi: Etor, Irakur Sail, Jakin, Auñamendi, Auspoa… Itz berdeak! Euskal poeten artean gailendu zaigun Joxe Azurmendiren liburu miragarria… Munibe, beste euskal aldizkariak… ta hainbeste gauza patrikari min ematen diotenak. (…) Gainera besterik ezin dugunok gai guztiak ere ezin irakurri, eta aukeratu egin behar irakur dezakeguna (…) Idazten diran gai gehienak ez dira, nere ustez, herrikoiak, ulerterrezak, herri soilaren sikologian eta eguneroko bizitzaren burrukan sustraituak. Agian lehengo sermolariei gertatzen zitzaiena gerta dakioke gaurko idazleari: bakoitzak bere barrengo mundua azaltzen duela kanpora, azaltzen dugun hau norengana dijoan ohartzeke (...) (1972-I-09)

1971
Zeruko Argia" ez ote ari da gipuzkoartzen? Eta "Anaitasuna" bizkaitartzen? Gauza nabarmena da "Anaitasuna" eta "Zeruko Argia" bi gauza desberdin direla. Nik jatorra deritzot ezberdintasun honi, eta gainera uste dut areago bereizten joan behar dutela. Biak, bi funtzio desberdinei erantzun behar die. Nolabait ere espezializatu egin beharko lukete biek. "Anaitasuna"ren alorra literarioa litzake agian. Eta "Zeruko Argia"rena berri ematearena, batikbat politika, ekonomia eta sozial alorretan. Bata astekaria da eta hamabosterokoa bestea, beraz ezin lezakete berdin joka eta are guttiago konpetitu (...) (1972-I-09)


Azkenak
Hainbat pertsona atxilotu dituzte eraso sexistak leporatuta Bilboko Aste Nagusiko lehenengo bi egunetan

Bilboko Aste Nagusian hainbat pertsona atxilotu ditu Poliziak eraso sexistak leporatuta. Egoera horren aurrean, Juan Mari Aburto Bilboko alkateak esan du Polizia "eraginkorra" dela eta Bilbon "inoiz baino polizia gehiago dagoela".


2025-08-18 | Dabid Martinez
Metaren eta adimen artifizialaren kolonialismo digitala

Drop Site News hedabideak (botere-abusuak mundu mailan agerian jartzeagatik ezaguna) argitaratutako ikerketak interneten bilakaeran kezka sortu beharko lukeen joera baten adierazle den albistea argitaratu du. Facebook, Instagram eta WhatsApp-en jabe den Meta multinazionalak [+]


2025-08-18 | Sustatu
ZelaiHandi, euskarazko testuen korpus handi eta (ia) libre bat

Orain NLP hizkuntza teknologietako euskal enpresak euskarazko testuen korpus handi bat jarri du sarean, Hizkuntza Eredu Handien (LLM) eta Adimen Artifizialeko ekimenen biltegi nagusia den Hugginf Face baliabidean. ZelaiHandi du izena.


Denon lepotik barre egin dute beste behin ere Donostiako Piratek

Eta, honekin bai, honekin amaitu da Donostiako Aste Nagusia! Piratei aste bete motz geratzen zaiela eta, egun bat gehitzen diote Aste Nagusiari. Aurten hogeigarren urtez jarraian egin dute Irrikitaldia. 


Sozialismorako Mugimenduak Bolivian agintzeari utziko dio 20 urteren ostean, eskuinari lekua utzita

Igandean eginiko presidentetzarako hauteskundeetan berretsi da ezkerreko koalizioaren porrota eta eskuinaren gorakada: PDC Alderdi Kristau Demokratikoko Rodrigo Paz Pereira senatariak eta Jorge Quiroga presidente ohiak (2001-2002) lehiatuko dute presidentetza... [+]


2025-08-18 | Behe Banda
Autosalaketa

Komisaldegian paper batzuk eman dizkidate. Izerdi tanta bakarra dakit bekokian behera bularreraino, piztu aire girotua, mesedez. Parrandan ondoegi pasatzearen asuntoak, hurrengo goizean galdutakoak salatu beharra. Inozo aurpegidun munipa batek hurrengo asterako zita eman ahal... [+]


Urkulluk gogorarazi du Txikik eta Otaegik errespetua merezi dutela biktima aitortuak direlako

Iñigo Urkullu lehendakari ohiak adierazi du Txiki eta Otaegi Eusko Jaurlaritzak aitortutako biktimak direla, eta hala "errespetua" merezi dutela. Haien biktima izaera ezin dela zalantzan jarri azpimarratu du.


2025-08-18 | Leire Artola Arin
Salpress berri agentzia
El Salvadorko gerrillaren arma ezkutua

Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]


11 urteko mutil bat hil da, igandean Bilboko igerileku batean bero kolpea jasan eta gero

Bilboko Errekalde auzoko igerileku batean gertatu zen ezbeharra. Larrialdi zerbitzuek erreanimazio lanak egin zizkioten adin txikikoari, eta Gurutzetako ospitalera eraman zuten; hiru egunetara hil egin da.


Ostiraleko bileran Putinek su-etena onartu ezean, Trumpek dio “ondorio larriak” izango direla Errusiarentzat

Ostiralean Alaskan izango duten bileraren bezperan heldu da mehatxua. Friedrich Merz Alemaniako kantzillerrak deituta, gailur birtual bat egin dute asteazkenean Zelenskik, Trumpek eta Europako hainbat agintarik. Ukrainako presidenteak adierazi du Trumpen eta Putinen arteko... [+]


50 maliar inguru ari dira kale egoeran bizitzen Gasteizen asilo eskaera ebazten duten bitartean

Ostegunean eman dituzte asilo eskaera tramitatzeko lehen txandak: bederatzik lortu dute, irailerako. Eusko Jaurlaritzak ebazpena arintzea, eta migiratzaileak ostatzeko zentroetara mugitzea eskatu dio Espainiako Gobernuari.


Alberto Alonso (Gogora): “Txiki eta Otaegi ez dira erreferente; indarkeria, beldurra eta terrorea erabili zuten”

Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".


Jai eredua neurodibergentziatik aztertzen

Bilboko Aste Nagusia pertsona autistentzat irisgarriagoa izateko zenbait gako dakartzate Oihan Iriarte Eletxigerrak eta Iker Boveda Martinek, euren esperientziatik.


Ostiraletik aurrera berriz debekatuko dituzte nekazaritza jarduerak Nafarroan

Tenperatura igoera dago aurreikusita datozen egunetarako, eta, sute arriskuak ekiditeko, ostegun iluntzeko 20:00etatik aurrera debekatuta egongo da uzta lanak egitea. Aurretiaz ere neurriak hartuta zituen gobernuak, baina Zarrakazteluko sutea kontrolpean izanda, neurriak malgutu... [+]


Auzo ibilbideak
Atzoko eta gaurko borrokak gogoan

Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]


Eguneraketa berriak daude