Euskararen batasunak euskaldun guztiak bat zitzakeen helburua ematen zuen, guztiek ikusten baitzuten haren beharra. Izan ere, hizkuntza arrotz indartsuz setiaturik, heziketa eta komunikabideetatik ia-ia kanporatuta, euskalkien arteko bereizkuntzetan nahikoa itota… hil ala biziko egoeran zegoen euskaldunen hizkuntza, eta arazo horiei guztiei aurre egiteko "Euskara bat behar" zen, Iñaki Azkunek 1972ko hasiera hartan ZERUKO ARGIAn aldarrikatzen zuen bezala. Hala ere, horretarako, euskaltzaleen nolabaiteko adostasuna ere lortu beharra zegoen, hain zuzen horixe izaki Euskal Herrian zailena!

Urteak joan, urteak etorri, ez zirudien eztabaida eta haserrea areagotzera baino askoz gehiagora iritsiak zirenik. Iñaki Azkunek horrela azaltzen zuen egoera: "Euskaltzaindia sortu zenetik egon da euskararen batasunaz kezkatua zenbait euskarazale, baina 1964. Abuztuan, Baionan idazle multzo batek egindako bilera ondorenetik darabilgu batez ere gai hau atertu gabe ahotan. Izan ere, gure hizkuntzaren batasuna ez da txantxetako arazoa. ‘Hil edo bizikoa’, guztiok esaten dugun bezala. Eta zuzen diogula ohartzeko, ez da irudimen distiratsuaren jabe izan behar. Bi begi edukitzea nahikoa bai da".
Zein ote katramila eta saltsa guztiaren gakoa? Iñaki Azkuneren iritziz, hauxe baino ez: "Zein eratara batu behar dugun edo zer-nolako batasunera jo behar dugun da guretzat korapilorik latzena. Honek nahasten gaitu erabat, sekulako istiluak sortuaz, eta badirudi zenbaiten eginkizuna eta helburua horixe dela soilki".

Egoera hark bere horretan jarraituz gero, akabo euskara batu eta bizi baten jabe izateko itxaropena ere. Baina nola konpon zitekeen arazoa? Iñaki Azkunek bazuen proposatzeko biderik: "Elkar joka lan hau bukatzeko ordea, gure jokabidea aldatu beharrean garela deritzat. Orain artekoa, neure ingurua aztertu-ta dakidanez, geure aburuak esatea izan da batik bat, euskara ikastea baztertuaz. Dozenaka euskaldun analfabeto sumatu dut euskal ortografiaz mintzatzen, eta alfabetatzeko era egokia izan dutenean, ‘ez dut astirik’ (honek, ez dut gogorik esan nahi du ia beti) ziotela. Edonork hitzegingo du izena, ortografia edo aditzari buruz, eta mundu honetan oso gutxi dira gai hauek behar den mailan dakitzitenak. Guk, beraz, euskara batuan idatzi nahi badugu, jakintsuek erakutsitako bidetatik jarraitu beharrean gara, eta ez dendari batek bezala, alboko adiskideek eskaintzen dizkigutenetik".
Jakintsu horiek, baina, ez zeuden berritsukeriatan hasteko gogo handiarekin, antza: "Arazo hauetan erabakiak hartzeko gai denak ordea (Euskaltzaindia noski), ez digu oraindik bide jakinik azaldu. Zertxobait bakarrik mintzatu zaigu ortografia eta izenaren jokoari buruz, 1968. Urrian, Arantzazun egindako agirian dakusgunez. Hala ere, Euskaltzaindia isilik dagoen bitartean (eta mututasunak luzaro iraungo diola dirudi), besoak tolestatu-ta nor geure euskalkian orain arte bezala ezin gindezke ari".

Irtenbidea, beraz, beste nonbaiten bilatu beharrean ziren. "Zorionez, badugu gaurgoz bidea erakusteko lain den maisu bat. Gure Herriak sortua eta gure hizkuntza inork ez bezala ezagutzen duena. Beraz, aparteko euskaltzain honen eritziaz jabetzea eta araberan idaztea, egoki izango zaigu euskara idatziaren batasuna lortzeko".
Koldo Mitxelenaz ari zela sumatzeko ez du batek Rappel eta gisakoengana dirua xahutzera joan beharrik. Koldo Mitxelenari kasu egitea zen, bada, Iñaki Azkunerentzat euskara batua nolakoa behar zuen jakiteko biderik egokiena. Nolanahi ere, bide horrek bazuen oraindik putzu sakonik, artikulu haren egileak ere ezagutzen zuen bezala: "Arantzazuko batzar ondorenean, ‘Irakur Sail’ek argitaratu zuen ‘Batasuna’n ikus genezake ortografia, hiztegi, morfolojia eta joskeraz duen eritzia. Aditzaren arazoa, beste baterako uzten da. Geroztik, bai ‘Pro domo’ idazlanean eta bai Donostian, 1970. Irailean egin zituen hitzaldietan, zenbait gauza jakingarri jaso ahal izan genion", eta horri esker "idazle asko eta asko da ortografia eta deklinabidea erabakitzat jotzen dutenak, eta lanean eten gabe dihardutenak batasuna iristearren". Hala ere, zioen Iñaki Azkunek, "batasun osoa beharrezkoa dugunez, aditzaren arazoa ere argitzea nahi genduke".
Eta aditzaren arazoa konpontzeko ordura arte emandako urratsak zekartzan kontura. Eta honela amaitzen zuen: "Urte ta erdiko epea bukatu delarik (guztiok bidali ahal izan dizkiote beren eritziak epe honetan), hitzegin dezala eskatzen diogu maisuari eta bere ustez euskara idatziak nola behar lukean agertu dezaigula. Mintza dadila arren, eta erakutsitako bidetik jarrai dezagula guk aspertzeke lanean. Era horretan batasuna lortuko dugulakoan, itxaropenez beterik zai gauzka"