Etengabe mugimenduan ari den unibertsoa ulertzea, oinarri zientifikoak eta fenomeno naturalak geureganatzea, betidanik gizakia kezkatu duten gaiak izan dira. Gainera, azken urteetan azkartu egin den bilakaera teknologikoa eta beronen ondorioak hobeto ezagutzeko nahia gehitu behar diegu gaur egun ohiko galdera horiei.
Mendebaldeko gizartean badakigu ekaitzak ez dituela jainkoen izaera aldakorrak sortzen, badakigu Lurra borobila dela, Eguzkia izar bat eta Ilargia gure satelite naturala, badakigu grabitatearen legeak mantentzen gaituela lurrari itsatsita (zentzurik fisikoenean bederen) eta badakigu izarrak ez daudela sabai erraldoi beltzean zintzilik. Alegia, gero eta gehiago ezagutzen eta ulertzen dugula gure inguruan gertatzen dena.
Eta horretan lagungarri izan dira beti zientzia museoak. Hasieratik helburu didaktikoa izan badute ere, asko aldatu dira gune hauek urteetan zehar. Alor honetako museoen sorrera XVIII. mendean ipin daiteke, Ilustrazioak azaleratutako kezken erantzun moduan. Orain dela urte gutxi arte, ordea, zientzia museoak arte museoekin parekotasun handia izan dute. Natur zientzia museoak zirela esan genezake, nolabaiteko zoologiko edo lorategi "hilak". Animalia disekatuak, orratzez koadro batean itsatsitako tximeletak, animalia, landare nahiz mineralen marrazkiak... erakusten ziren bertan eta bisitaria ikusle hutsa zen.
Baina, gure planetako gorabeherez haratago, gizakiak zerura ere begiratu izan du beti eta izarrak, modu horretan, museo pieza bereziak bihurtu dira. Teknologiak aurrera egin ahala, planetarioek bilakaera izugarria izan dute eta euren kupuletako zeru artifizialek gero eta antza handiagoa dute benetakoarekin.
Teknologia aipatu dugu eta hori ere erakusketa objektu izan da. Erdi Aroko astrolabioak, duela ehun urteko argazki makinak, mikroskopioak, penduluak... bitrinatan sarturik daude munduko zientzia museo askotan. Zientzia eta teknikaren historiaren museo hauetan, tresna zaharrek, euren funtzioa galduta, askotan estetikoki baino ez dira baloratuak izaten. Gure oinordekoek gure PC-ekin gauza bera egingo al dute?

Badirudi erakustoki hauetan joerak beste bide batzuetatik doazela azken urteotan. Horrelako zentroen bisitaria ez da dagoeneko ikusle hutsa. Interaktibitateak tokia jan dio koadroetan edo bitrinetan gorderik dagoen objektu hilari. Egungo zientzia museoak bizirik daude eta bisitaria aktibitatearen protagonista bilakatu da. Egoitza hauen helburu didaktikoa errazago lortzen da horrela, ikastea jolas bihurtzen baita. Argi uzten du hori azken hilabeteotan komunikabideetan zabaldu den lelo batek: "Ez ukitzea debekatua". Donostiako Zientziaren Kutxagunearen leloa da eta gune berrien funtzioa garbi adierazten du. Izan ere, Kutxagunea da Euskal Herriko tankera honetako zentrorik berriena eta zabalena. Baina, noski, ez da bakarra.
Gaur egun zabalik dagoen zaharrena Baionako Historia Naturalaren Museoa da. 1856. urtean sortua, aipatutako lehen museo horien ereduari jarraitzen dio. Dena dela, ekintza eta erakusketa osagarrien bitartez atzean ez geratzea lortu dute baionarrek. Nafarroako Unibertsitateko Zientzia Fakultatean ikusgai den bilduma ere ildo horretakoa da, eta XIX. mendeko kutxa didaktikoek xarma berezia ematen diote.
Gaikako museoak ere ugariak dira gurean: Azpeitiko Ingurugiro Etxea, Urretxuko Mineral eta Fosilen museoa... (Euskal Herriko zientzia gune nagusien ezaugarri eta erreferentziak ezkerreko orrialdeko koadroan zehaztu ditugu). Gehiago ere badira eta Elgoibarren, adibidez, Makina Erremintaren museoa dago, Zarauzko Photomuseumak argazkigintzaren bilakaera azaltzen duten tresna zaharrak gordetzen ditu eta Irunen bada tximeleten inguruko gune bat.
Planetarioak ere badaude Euskal Herrian eta Iruñekoa da garrantzitsuena. 1996an ireki zituen bere ateak eta ordutik, bere kupula erraldoiak eskaintzen dituen programez gain, hainbat erakusketa eta ekintza antolatu dute bertan.

Donostiako Miramongo Zientziaren Kutxaguneko planetarioak ere aurki zabalduko dizkie ateak bisitariei, baina bitartean, bere lehen hilabetetan, arrakasta handia izaten ari da. Teknologia berriak lagun, etorkizuneko zientzia museoen erakusle garbia da.
Eta etorkizunaz ere jardun behar dugu, hor baitugu Barakaldon eraiki daiteken Euskadiko Teknika Museoaren proiektua. Dagoeneko bildumaren zati handi bat Lutxanako pabilioi batean daukate gorderik eta berau tokiz aldatzeko asmoa dago. Carlos Pera Barakaldoko alkateak iazko urte amaiera aldera esan zuzenez, ordea, epe laburrean ez da museorik izango: "Legegintzaldi honetan ez dirudi museo berririk aurrera aterako denik, diru partida guztiak loturik baitaude dagoeneko". Bitartean udalerri honetan 2002. urtean abian jarriko direnak Familia Aisialdirako Parke Tematikoaren lanak izango dira. 80.000 metro koadro izango ditu Rontegiko zubiaren ondoan eraikiko den parke erraldoiak eta, aurreikuspenen arabera, 1.200.000 bisitari izango ditu urtean.
Barakaldoko museoaren inguruko erabakiak datozen bitartean, guk dagoeneko martxan dauden museoetako bat hautatu eta gertuagotik ezagutzea erabaki dugu. Ondorengo orrialdeetan Donostiako Zientziaren Kutxagunean barrena txango bat egitea proposatzen dizuegu.