"IDAZLEAK EZ DU BERE BURUA MAKURTZEN SEKULA SANTAN"

  • Nobelaz, poesiaz, ipuinaz... mozorrotu izan ditu hitzak Felipe Juaristi idazleak. 1999an kaleratutako "Animalien Inauteria" ipuinean ohorezko jantzia ipini zien zibilizazioaren eta naturaren arteko lehiaz mintzatzeko. Horregatik, lehenengo saria jaso du: Euskadi Haur-Literatur saria.

2001eko urtarrilaren 07an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Egunaren senti-sentian iratzarri zuen leihotik sartutako argi printza bihurriak hartz jauna, sudurrean kilimak eginez". Era erraz eta kuttun horretan hasten du Felipe Juaristik Euskadi Haur-Literatur saria lortzera eraman duen "Animalien Inauteria" liburua. Askatasunean bizi direla pentsatzen duten animalien istorioa kontatzen da bertan, hala ere, beraiek ere gizaki edo munduaren arau ezarrien itzalaz zapalduak sentitzen dira, eta identitate propioa mantentzearen borroka hasiko dute, hori bai, estrategia bero eta sendagarri bat aurrera eramanaz...
Haur-literaturan sailkatua dagoen edozein liburu adin guztietako zaletuok irakurri beharrekoa bilakatzen da sarri. Berdin gertatzen da honekin; bertan helduei pentsarazteko den hainbat aipu aurki baitaiteke. Orriz-orri.

Nola hartu duzu Euskadi Haur-Literatur saria, esku artean, bihotzean, irudimenaren apalan?
Haur txiki batek bere lehen oparia hartuko lukeen moduan. Alde batetik, pozik, oso pozik, haurrak erraz kontentatzen baitira; bestetik, harrituta, benetakoa ala gezurra ote den oso ondo ez jakinik. Horregatik, batzuetan lo nagoelarik, Saria kendu egiten didatela egiten dut gaiztoan amets.

Non eta nola sortu zitzaizun haur eta gazte literatura lantzeko nahia?
Etxean bi neska txiki bizi dira nirekin. Nik maite ditut eta haiek ni maite naute, hala esaten didate behintzat, eta nik sinestu nahi dut, eta ordainean ipuinak kontatzen dizkiet. Hasieran besteek idatzitako ipuinak ziren, baina halako batean neure buruari galdetu nion: zergatik inoren ipuinak erosi, etxean fabrika osoa izanda? Alabentzako oparirik ederrena neure ipuinak kontatzea zela erabaki nuen.

Txori batek esandakoa, beraz, baieztatzen duzu, zure bi alabek zer esan handia dutela ipuin bat erabakitzen duzun garaian?
Hala da, ipuingintzan hasi eta neure ipuinak kontatzen nizkien alabei, eta haiek ameto emandakoan, haiek baleko jotakoan, paperera pasatzen nituen. Bestela, zakarrontzira zuzen. Eta besteenak kontatu behar. Ikasteko modua ere bada, umeak askotan gu baino jakintsuagoak dira, gure benetako mailara ekartzen gaituzte.

Zein ezaugarri hartzen dituzu oinarritzat, literatura modu hori egiterakoan?
Poesia, hitz batez esanda. Poesia, izan ere, mundu guztiak gurera ekartzen dituen mundua baita; fantasia errealitate bihurtzen du.

Ederragoa al da haur edo gazte batenganako literatur bidea?
Desberdina da. Dirudien baina zailagoa. Froga hortxe: idazle gutxi dago haurrentzat idazteko gauza denik.

Ez beti, baina bai askotan aparteko euskal idazleak, helduentzako salmenta urria dela-eta, haur literatura lantzera jo behar izaten omen dute. Hausnarketa honekin ados al zaude?
Euskal Literatura txikia da, oraingoz, eta horrek bere alde onak eta bere alde txarrak dauzka. Alde onen artean idazleak genero guztiak ukitzeko aukera -eta askotan beharra- aipatuko nuke. Alde txarren artean, genero guztiak ukitzeak dakarren ahuldadea aipatuko nuke. Dena dela, helduen literaturan arrakastarik ez izanagatik haur literaturara jotzen duenak porrot egingo du normalean. Umerik maite ez duten gizon-emakumeak haurra egitea erabakitzea bezala iruditzen zait hori.

Eta horrek, hain zuzen, bihurtu du azken urteotan eta egun lantzen den euskal haur literatura munduan erreferentzia. Zein da zure iritzia?
Ezer ez da kasualitatez gertatzen. Asko idatzi behar izaten da, azkenean nahi duzuna egiteko; folio pilo bat bota behar izaten da zakarrontzira, azkenik folio itxuroso bat lortzeko.
Esan nahi dut, "Animalien Inauteria" baino lehenago haurrentzako liburu piloa dut idatzita.

n Hortaz, eta gurean itzultzaile bikainak egonik, inolako lotsarik gabe itzuli ditzazkegu gure lanak beste ezein hizkuntzetara. Ez da hala?
Itzultzaile lana gurean bere balioan ordaindu ezin dena dugu. Alde horretatik hitz onak eta eskerrak besterik ez ditut Jose Luis Padronentzat, nirea gazteleraz jarri duelako, era txukun eta dotorean. Esan didatenez, Literatur Sari Nazionalean, finalista izan baita, goraipatu egin zuten itzulpena bera. Eta ez naiz harritzen, ni ere harrituta bainago.

Hala ere, zein da literatur lehiaketen inguruko zure iritzia? Ez al duzu uste euskal literaturak, orokorrean, burua makurtu egiten duela instituzioek kopeta dirulaguntzaz igurtzi diezaioten?
Idazleak, bere burua idazletzat duenak, independientetzat beraz, ez du bere burua makurtzen sekula santan. Ez du baldintzarik onartzen, eta areago ez du bere lana baldintzatzen. Dakiena egiten du, idatzi alegia, eta lanaren ondoren sariren bat eskuratzen badu, nire kasua esaterako, onartu egiten du, izan ere Euskadi Literatur Saria ez da aurkeztu behar den horietakoa.
Niri ondo datorkit, ez baitut beste ofiziorik, idazlearena baino. Eta ez naiz besteen jokabiderik kritikatzen hasiko. Azken finean, gure kontzientzia da gure kritikorik latzena eta gupidagabeena.

Eta berriro. Ez al da kontraesana euskal musika, antzerkia, eskulturgintza, margolaritza, ipuingintza, nobelagintza eta poesia goren mailakoak direnean, herrira jaitsi ezinik ibiltzea? Non dago hor, horrenbeste saritzen omen gaituen kultur politika?
Iritsi gara azkenik mundu modernora. Kultura eliteena da; eta telebista gainerakoena. Ez dakit konponbiderik ote duen, eskola-sarean, etxean ez bada. Hezkuntzaren bidez, noski.

Mundua kulturaz aldatu eta hobetu daitekeela uste duten sortzaileen artean al zaitugu?
Poesiak ez du mundua errotik aldatzeko ahalmenik; ez du mundua aldatuko, baina lagun dezake munduan nagusi den giro inmorala aldatzen; lagun dezake mundua bizitzeko espazio hobea izan dadin; orain baino etikoagoa eta solidarioagoa alegia.

"Animalien Inauteria" lan sarituan, azeria eta hartza dira, protagonista nagusiak ez ezik, beren mundua salbatzen ere saiatzen direnak.
Azeria eta hartza dira basoko animaliarik adintsuenak. Memoria dute, eta memoria dutelako eskarmentua ere badute. Iraganaren jabe direlako, izango dira horregatik geroaren eraikitzaile.

Eta bertan, musikak konpontzen ditu gizakien eta animalien arteko gaizki ulertuak eta ezin ikusiak.
Musika hartu badut, bere kodea, hizkuntzarena ez bezalaxe, unibertsala delako da. Musikak ez du aberririk ezagutzen, musikak batu egiten gaitu. Errusian edo Euskal Herrian, Txaikovsky Txaikovsky da, eta Guridi Guridi, itzulpenik gabe.

Gainera, animaliak dira gizaki petralari hain petrala ez izaten irakasten diotenak.
Eta animaliari ere bai, norberekoikeriaz ez jokatzearen erakusle. Azken finean, denok denona errespetatu beharra adierazi nahi dut; baita ere aldamenekoa gure laguna izan daitekeela, eta arazoak konpontzeko ez zaiola arazo gehiago erantsi behar lehendik dugunari, baizik eta borondatea eta hitza jarri behar direla konponbidean.

Euskal Herriko egoera kezkatiarekin alderatuz gero, zein musikaren bihotza uste duzu daukagula barruan?
Goreckyren Hirugarren sinfonia (opus 36). Polonieraz, Symfonia Piesni Zalosnych. Gure hizkuntzan, Kanta Tristeen Sinfonia.

Esaiguzu, zertan duzu orain literatur gogoa?
Pare bat liburu gazteentzat. Eta nobela bat helduentzat.

BIBLIOGRAFIA
NOBELA ETA IPUIN BILDUMAK
- Intzentsua lurrean bezala (Baroja 1988)
- Arinago duk haizea, Absalon (Erein 1990)
- Bordelera (Erein, Milabidai 1996)

POESIA
- Denbora, nostalgia (Baroja 1995)
- Hiriaren malenkonia (Baroja 1987)
- Laino artean zelatari (Alberdania 1993)
- Galderen geografia (Euskadi Literatur Saria 1998, Alberdania 1997)
- Geografia de las preguntas (Bassarai 1999)

HAUR ETA GAZTE LITERATURA
- Tristuraren teoria (Lizardi Saria, Erein 1992)
- Ilargi lapurra (Erein 1994)
- Sagitario (Desclée de Brouwer 1995)
- Eguzkiaren etxea (Alberdania 1998)
- Animalien Inauteria (Erein 1999)
- Aduna eta Aduanak (Erein 2000)


Azkenak
NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.


Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena


Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.


2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.


Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki


Hamabost migratzaile bizi ziren kanpaleku bat hustu du Getxoko Udalak

Algortako Larrañazubi inguruan dago kanpalekua, eta Getxoko Udaltzainek hori husteari ekin diote ostegun goizean. Alkateak adierazi du han bizi ziren pertsonen "segurtasuna" bermatzeko eta "ingurune natural hori zaintzeko" desegin dutela. Getxoko EH Bilduren... [+]


Zizurren ikasleak komun eta aldageletan grabatzen zituen irakasleak 180 urteko zigorra jaso dezake

Zizur Nagusiko institutu batean 41 pertsona grabatu zituen eta haietako 30 bere ikasleak ziren. Argazki batzuk sare sozialak erabilita lortzen zituen eta adimen artifizialarekin aldaketak egiten zituen.


Jaurlaritzak babestu du Jerusalemgo kolonoentzat CAF egiten ari den tranbia

Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.


Irungo ‘auzokide patruilen’ atzean, islamofobia, xenofobia eta erailketarako deiak

Maiatzaren 5ean “Lo Vimos en Irun” WhatsApp taldea sortu zenetik, 700 lagun baina gehiago bildu dira larunbatetan patruilak antolatzen dituen taldera. “Segurtasuna bermatzeko” eta “delituak prebenitzeko” aitzakien gibelean, gorrotoaren haztegi... [+]


2025-06-20 | Gedar
Basauriko Sidenorrek 1.207 tona altzairu bidali dizkio arma-ekoizle sionista bati

Egoitza nagusia Basaurin duen enpresak IMI Systemi egin dio bidalketa. Armagintzan bakarrik aritzen da Israelgo Estatuko konpainia hori.


Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


Osasungintzak guztiz publikoa izan behar duela exijitu du OPA Plataforma Herrikoiak

Jose Ignacio Martinez Ortegak, OPA Herri Plataformako bozeramaileak, salatu du  Eusko Jaurlaritzak “azkar” itxi nahi duela osasun mahaiko eztabaida.


Eguneraketa berriak daude