ARDIEK BEHIAK EROARAZI ZITUZTEN...

  • Ardiak, behiak eta gero gizakia. Katearen hasiera eta amaiera horrela da aditu batzuen ustez. Behiek belarjale izateari utzi zioten eta ardiek "scrapie" gaitza kutsatu zieten. Gizakiok behi haragia jaten dugunez gero, beste hainbeste gertatu zaigu. Behien Entzefalopatia Espongiformeak heriotzera darama gaixoa.
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Scrapie" edo dardarakorra izeneko gaitza 1732an ardietan agertutako gaixotasuna da, kutsatutako animaliaren kirio-sistema eragiten duten proteina okerrekin lotua dagoena. Berez, gizakiarengana ezin da igaro gaixotasun hau eta horrela izan da bi mende eta erditan, baina egun batean norbaiti animalia belarjaleak haragijale bihurtzea bururatu zitzaion eta gaur egungo amesgaiztoari atea ireki zion.
Luzaroan animalia pentsuak haragiaren industriak zuen soluziorik gabeko arazoarentzat konponbide zoragarria zirudien. Zer egin hondakinekin? Kopuru horiek erretzea ezinezkoa da. Batetik, izugarri garesti eta luze suertatuko litzateke eta bestetik, airea zeharo kutsatuko litzateke. Lurperatzea ere ez da egokiena lurra eta azpiko ura kutsatuko liratekeelako.
Erresuma Batuan mende honen hasieran, konponbide bikaina agertu zen: animalien hondakinak pentsu bihurtzea, beren animali lagunek jan zitzaten. Ekuazioak garbia dirudi: animaliak hil, zati bat saltzeko eta bestea animaliak elikatzeko. Gainera, larrean ibiltzen den behi batek ongi gizentzeko hiru urte behar baditu, "haragijale" bihurtutako behiak 20 hilabete besterik ez ditu behar, eta bere esne ekoizpena ere askoz handiagoa da. Negozio biribila zirudien, baina gertatutakoa ikusita industria osoa hondamendira eraman lezakeen esperimentu arriskutsua suertatu da.
Pentsuak hainbat animaliaren hondakinekin sortzen dira eta noski, horien artean "Scrapie" delakoa jasaten zuten hainbat ardi ere izango zen. Gaitzak espezien arteko hesia igarotzea lortu zuen eta 1985ean Eskoziako eta Ingalaterrako zenbait etxaldetan behien artean gaixotasun berria antzeman zen. Behien Entzefalopatia Espongiformea (BEE) izena hartu zuen gaitzak eta berehala ardi gaixoen gaitzarekin eta animalia pentsuekin lotu zuten.
Hortik aurrera elurrezko bola handitzen joan zen eta gobernuak neurriak hartzen hasi ziren, nahiz eta gehienetan haragi industriaren mesederako izan. Ingalaterran dirutza izugarria mugitzen du sektore honek. Jateko haragia saltzea etekinen zati txiki bat besterik ez da, diru gehiena kosmetikan eta farmakologian erabiltzen diren animalia hondakinetatik lortzen dute. Nahiz eta zientifikoek arriskuetaz ohartarazi, animalia pentsuen debekua urte batzuetara heldu zen eta bitartean, beste hainbat animaliak gaitza hartzeko denbora izan zuen.
Azkenean, Britainia Handian pentsua debekatu zen, baina behiei ematen zitzaiena soilik. Gainerako animalientzako pentsuak urte batzuk geroago debekatu ziren. Are gehiago, Britainia Handian behientzat debekatu zirenean, pentsu ekoizleak Europan saltzen hasi ziren. Ez zuten esan behientzako pentsua zenik eta txerri, oilasko eta bestelakoentzat saldu zuten. Baina noski, Europako ganaduzaleek bazekiten zertarako ziren pentsuok eta askotan behiak elikatu zituzten jaki horrekin. Kontinente osoko osasun publikoa eta haragi industria arriskuan jarri zen.

AITOR ARANBURU:"BASERRITARRON LANA BALORATU BEHAR DA"
Behi eroen gaiak toki asko hartu du azken asteotako prentsan. Gehiegi eta gaizki agian. Behi eroek eta honen antza duten gaitz guztiek izua sortzen dute jendearen artean. Sakonean, gizakiak eskrupulorik gabe abere eta landareengan egindako esku sartzeen ondorioak dira gaixotasunok. Behi belarjaleak kanibal bihurtu ditugu. Hala ere, eta gaur egungo salerosketa merkatu zabala dela eta, kasu isolaturen bat egon badaiteke ere, Euskal Herrian ez dago epidemiarik.
Egoera honetara iristeko erantzunkizun handia du administrazioetatik bultzatutako nekazaritza politikak: gure ekoizpen kostuak gora doazen bitartean, orain dela 20 urteko prezioetan ari gara haragia ekoizten. Nekazaritza politika horren ondorio dira, momentu honetan aipatzen ez badira ere, gaur egun ere txekor hazkuntzan erabiltzen diren hormona, antibiotiko, kortikoide eta bestelako estimulagarriak. Horrenbeste aldiz eskatu dugun nekazaritza politikaren aldaketa gertatzen ez bada, etorkizunean ere, eskandalu eta gaixotasun berriei aurre egin beharko diegu. Arazo horiek sustraitik behar dute konpondu: elikadura, manejoa... eta ondorioz prezioak.
Hala ere, kontsumitzaileari haragia jateko esan nahi diogu. Euskal Herrian egiten den haragia kalitate onekoa da, eta identifikatutako haragia, edo konfiantzazko harakinarena erosteko deia egiten dugu. Dena dela, bertako baserritarren lana eta euren ekoizpen eredu naturala baloratu egin behar da. Lana ondo egiten duten nekazarien funtzioaz jabetu, eta denon artean, hauek beren baserrietan jarrai dezaten esfortzu bat egiteko balio behar lukete horrelako kasuek .


Azkenak
Bizkaiko Golkoa ia bi aldiz azkarrago ari da berotzen munduko batez bestekoa baino

Naturklima fundazioak kaleratutako Itsasoko eta kostako txostena-k argitara eman ditu klima aldaketa euskal kostaldean izaten ari den ondorioak: Bizkaiko Golkoko uren tenperatuta 0,22 gradu igo da hamarkada bakoitzean, 1981tik 2023ra, munduko uren tenperaturen batez besteko... [+]


Protesta egingo dute Los 40 Summer Live jaialdiaren aurka, Zarautzen

Beste urte batez Los 40 Summer Live jaialdia ospatuko dute Zarautzen, eta horren kontra agertu dira herriko hainbat eragile, haien ustez, garrantzi handiagoa ematen zaiolako ekitaldi horri herriko jaiei baino: "Argi erakusten du gure herrian zeinentzat dauden erraztasunak... [+]


Azterketa %90ek suspenditu dute eta Zupiriak esan du: “Ertzain izateko ikasi egin behar da”

3.600 pertsona aurkeztu dira ertzain edo udaltzain izateko lan eskaintza publikoko deialdira, eta 2.800 hautagaiek ez dute proba psikosoziala edota atal teorikoa gainditu. Segurtasun sailburuak defendatu egin du Polizia izateko "exijentzia maila".


CAF-Elhuyar sariak etetea erabaki dute, “baldintza egokirik” ez daudela arrazoituta

Zientzia-dibulgazioa saritzeko erreferentziazko sariak izan dira CAF-Elhuyarrekoak. Antolatzaileek 31. edizioa martxan zegoela etetea erabaki dute, "sariketa behar bezala egiteko baldintzarik ez dagoelako".


Nila Heredia
“Evo Moralesek ingurune toxikoa du, eta ezinbestekotzat jo du bere burua”

Boliviako ezkerreko militante historikoa da Nila Heredia, bi aldiz Evo Moralesen Osasun ministro izandakoa. Abuztuan hauteskunde orokorrak izango dituzte, eta herrialdearen egoera politikoa aztertu du elkarrizketa honetan.


Guggenheim Urdaibai Stop plataformak museoaren proiektua bertan behera uzteko eskatu die instituzioei

Joan den astean aurkeztu ziren proiektuaren inguruko entzuketa prozesuaren emaitzak, eta Guggenheim Urdaibai egitearen kontrako iritziak gailendu ziren. Busturialdearen beharrei "arduraz" erantzutea exijitu die plataformak, eta proiektuaren inguruko informazio eta... [+]


Indarkeria matxista gisa ikertzen ari dira 78 urteko emakumearen hilketa, Zizur Nagusian

Emakumea hilda aurkitu dute bere etxean. Senarrak, 85 urteko gizonak, emakumearen heriotzaren berri eman du, Polizia bertaratu denean diskurtso inkoherentea zuela ohartu eta atxilotu egin dute. 


Konfrontaziora pasatzeko garaia da

Euskararen normalizazioaren motorrak herri dinamikara bueltatu behar du aurrera egin nahi badugu


2025-07-30 | Sukar Horia
Dominatzaile pobreak

Bolo-bolo dabiltza gugandik zenbait kilometrotara gertatutako pogromoak, hamarkada luzetan −mendez mende− zilegituriko arrazismoa oinarri dutenak. Palestinan, Torre Pachecon eta Hernanin, arazoa antzekoegia da, intentsitate ezberdinez bada ere. Moroak dira behe-laino... [+]


Barkamena inprimatzen eta saltzen

Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi  Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]


Migrazioei buruzko jarrerak gurean

Diskurtso erreakzionarioen gorakadaz ari gara azken urteetan. Dela migrazioei buruz, dela feminismoa, euskara eta abarri buruz. Testuinguru horretan, garrantzitsua iruditzen zait jarrera erreakzionarioak edota migrazioei buruzkoak aztertzeko ez gelditzea titularretan, eta gaiari... [+]


Euskarak Euskal Herria behar du

Euskararen balizko etorkizunari buruzko ikerketa bat ezagutzera eman da berriki, eta zalaparta eragin du bertan irudikatzen den paisaia beltzak. Asaldamendu hori auzitan jarriz abiatuko dut nire ekarpena. Zergatik da harrigarria datu hori? Zein mundutan bizi gara, gure egoeran... [+]


Ergelkeria

Liburuak hasi, utzi… begietatik garunera nagi doaz esaldiak, eta itzali ezin dudan tik-tak bat entzuten dut. Ikus-entzunezkoak pikatzen ari naiz.

Entzun dut burpee, eta Llados, eta body count, eta nahi duzulako zara pobrea, eta Milei, eta Thiel, eta unibertsitatea... [+]


2025-07-30 | Inma Errea Cleix
Kaka

Uda honetako erronka omen sare sozialetan: kaka egitea igerileku publikoetan. Ohikoak dira jokabide zikinak sare horietan, eta batzuek beren gorotz fisikoa libratzea, ororen begi-bistan eta eskura, honezkero gaina hartu digun zikinkeria digital erraldoia hezurmamitzea besterik... [+]


Eguneraketa berriak daude