Eusko Alkartasuna ez da EAE, Nafarroa eta Iparraldeko esparruentzako erritmo propioak planteatzen dituen alderdi bakarra. EAJ, AB, IU-EB eta Zutik-ek ere egiten dute. Nafarroan eta Iparraldean bereziki euskal kontzientzia nazionala gutxiengo batena da, zoritxarrez. Esparru bi horietan kontzien-tzia landu eta zabaldu arte irrealista da bestelako planteamenduak egitea. Guk esparru politiko ezberdinen arteko loturak epe laburrean lortzeko erakunde zehatz batzuk planteatzen ditugu. EAJ eta EAren proposamenen arteko ezberdintasuna da EAJrenak ez duela zehazten bere azken helburua, ezta eperik, prozedurarik edo estrategiarik ere. Bere filosofia politikoa eta printzipio orokorrak aldarrika-tzen ditu, baina ez da proposamen serioa eta landua.

Euskal Errepublika eta Dieta bezalako kontzeptuak aspaldikoak dira. Euskal Estatua defenditzen dugun aldetik, Euskal Herria errepublika beharko litzateke izan. Gu ez gara monarkikoak, bistan denez. Errepublika kontzeptua, zoritxarrez, ez da eguneroko hizkuntza politikoan erabiltzen. Horregatik, beharbada, ustegabea izan da, baina abertzale gehienok errepublikazaleak garela uste dut. Dieta Alemaniatik ekarritakoa da; duela mende asko sortutakoa, eta Konfederazioaren kontzeptuaren barruan uler-tzen da. Azkenik, Iparraldea eta Hegoaldearen arteko erakunde amankomun bat sortzearen ideia gure I. Kongresuko testuetan aipatzen zen. Oraingoan, erakunde bakoitzaren zeregina eta ezaugarriak gehiago zehaztu ditugu.

Estatutuaren bidez garatu daitekeen autogobernu maila agortuta dago. Transferitu gabe dauden eskuduntzak ez dira etorriko. Esaterako, Estatuak ez du Gizarte Segurantza ekarriko, Kon-tzertu Ekonomikoarekin batera Estatutuaren zutabe nagusietako bat izan arren. Beste aldetik, Estatuak, Auzitegi Konstituzionalaren irakurketa murriztatzailearen bidez eta oinarrizko legeen bitartez, lortutako autogobernuaren maila apaldu du. Aldi berean, Europan sartzean euskaldunoi ez digute gure ahots propioa garatzen utzi. Beraz, gure autogobernua garatzeko posibilitatea agortuta dago oraingo estatuaren markoan. Argi dugu, beste marko politiko bat aurkitu behar dugu, batez ere, kontuan hartzen badugu lurraldetasuna eta autodeterminazioa bezalako gaiak konpondu gabe geratu zirela. Debate hori berreskuratu behar dugu eta konponbide bat aurkitu. Marko hori aurkitzen dugun bitartean estatutuaren garapena lortzen badugu hainbat hobe, gure norabidean pausuak ematea izango litzateke, baina gure lehentasun politikoa ez da estatutua, beste marko bat hitzartzea eta gizarteratzea baizik.

Lizarrako adierazpenaren helburua ez zen subiranotasun politikorako proposamen zehatzak egitea. Bertan eztabaidatu beharreko gaiak markatu ziren -subiranotasuna, lurraldetasuna- baina ez zen konponbide konkreturik eman. Euskaldunok zelako antolakuntza politikoa nahi dugun erabakitzerakoan askeak izan behar dugula dio. Hau da, erabakitzeko eskubidea aldarrikatzen du, baina ez du ebazten zer Euskal Herri mota sortu behar den. Azken hau, alderdien kontua da. EAk bere planteamendua argi eta garbi aurkeztu gura izan du azken proposamen honetan.

Autodeterminazio eskubidea Espainiako eta Frantziako legedian onartuta dago. Estatu hauek nazioarteko itunak berenganatu dituzten neurrian, eduki hori euren ordenamendu juridikoan sartu da. Eskubidea Nazio Batuen legedian onartuta dago, eta hori legez berretsi dute estatu biek. Teorikoki gutxienez, autodeterminazioa aurreikusita dago. Beste arau batzuk, aldiz, kontrakoa aldarrikatzen dute. Beraz, kontradikzio legal bat dago. EAk estatuekiko negoziazio politiko bat gauzatu behar dela mantentzen du, eta horren bitartez ez badugu gure eskubideak errespetatzea lortzen, gure bide propioak garatu behar ditugula.

Gure erakundeetatik subiranotasun aldarrikapen bat eginez eta nazioarteko gatazka juridiko bat sortuz. Espainiak eta Frantziak lurralde baten gainean subiranotasuna aldarrikatuko lukete, baita Euskal Herriak ere. Horrek nazioarte mailako hirugarren eragile baten eskuhartzea eskatuko luke. Gatazka juridikoak horrela bideratzen dira edozein gizartean. Alde biren artean arazo bat dagoenean, hirugarren batek, zuzenbidezko irizpideak erabiliz, irteera bat bilatu eta erabaki-tzen du. Gure herriaren arazo politikoa internazionalizatzea bilatzen dugu, beraz.

Alderdiok atal komun bat hitzartu beharko genuke hauteskundeetan aurkeztean. Hitzarmen horrek hauteskunde egitasmo komun bat ekarri beharko luke Euskal Herriko lurralde guztietan autodeterminazio puntuaren onarpena bideratuko lukeena. Puntu honen inguruan gehiengo sozial bat sortuko balitz, legediak hori aurreikusi beharko luke. Osterantzean, agerian geratuko litzateke ez dagoela demokraziarik.

Alderdi batzuek gure proiektu politikoa argi azaltzen dugu, beste batzuek ez hainbeste. Pedagogia politikoa egin beharrean anbiguotasuna erabiltzen da, eta, ondorioz, abertzale askok ez ei daki zein den benetako helburua. Alderdi bakoitzean zer nahi dugun eta zelan nahi dugun finkatu behar dugu, autodeterminazioa eta lurraldeen arteko harreman librea oinarri moduan hartuta gutxieneko topagune bat lortu ahal izateko.

Hiru alderdieetan badago gune hori bilatzeko nahia. Baina EAJren barruan (ETAren estrategia tarteko) erregionalismoa indartzen ari dela dirudi. ETAk su-etena apurtu osteko lehen tragedia giza-eskubideen urratzea da, eta bigarrena, alderdiek Lizarran ahalbidetu zituzten dinamikak eta elkarrekiko konfidantza apurtzea. Estatua ez da ETAren beldur dinamika abertzale komun baten sortzearen beldur baizik. Zoritxarrez, ETAren lehentasuna ez da alderdi abertzaleen arteko dinamika komun bat garatzea. Abertzaleok gutxieneko akordio batera heldu behar dugu eta horretarako funtsezkoa da biolentzia desagertzea.

Ibarretxe lehendakariak deitu manifestazioaren lema PSOEren neurrira egokitu zen. Neuri, alde horretatik, lema hori ez zitzaidan batere gustatu. Bakea ETAren desager-tzea baino gehiago delako. Edozein kasuan, Bilbon manifestatu zen jendeak, batez ere, biolentzia gaitzestea izan zuen helburu. Beste behin gizartearen gehiengoa ETAren biolentziaren aurka dagoela ikusi zen. Bestalde, Donostian burutu zen manifestazioak bide militarrak eta desobedientzia zibilaren bidea guztiz bateraezinak direla agertu zuen. EAk Garzonen operazioa onartezina dela adierazi nahi izan du. Patxi Azparren bat kartzelan egotea injustizia ikaragarri bat da. Ideiak kriminalizatzen ari dira, eta ez kode penalean aurreikusten diren ekintzak. EA bide zibilen alde eta biolentziaren aurka agertu da berriz ere. Kontziente gara HBrekin une honetan kalera irte-tzea arrisku handia hartzea dela, sortu liteken nahasketagatik. HBk aukera egin behar du behin-betiko.

Desobedientzia zibila dinamika baketsu eta eraginkor baterako aukera izugarria litzateke, ondo koordinatuta eta adostuta izanez gero. Horretarako, ETAk herri honen berba errespetatu behar du. Ulertu behar du autodeterminazio eskubidea ez datzala zelako eraketa politikoa nahi dugun erabakitzean bakarrik, baizik eta nola borrokatu nahi dugun erabakitzean ere bai. Hori ere sartzen da autodeterminazio eskubidearen barruan