BAKARDADEAREN GATZA
- kokatzen den mendebaldeko muturra edo penintsulatxoa da. Hain zuzen, ia osorik Gaztelako lurrek inguratzen duten eremu hau ia ukitu gabe geratu izanaren "errua", jasan duen giza presio txikiarena da. Honek aspaldiko natura zen bezalakoa ezagutzea ahalbidetzen digu. Hau ibilbidearen azkenari dagokionez; hasi, berriz, zonaldeko herririk garrantzitsuenean egingo dugu, hau da, Añana-Gesaltzan. Nondik lortu duen ospea? Bada, bere itxura harrigarria markatu duten eta bisitatu beharrekoak diren gatzagetatik, noski.
Mendebalderantz goazela, 5. kilometroan aurkituko dugun bidegurutzean Valderejoko Parke Naturalaren lehen kartela ikusiko dugu, eta horixe izango da eredua hemendik aurrera, errepide bakarti hauetan zehar bidea oso ondo seinalizaturik aurkituko baituzue.
Kartel horri jarraituz, segituan Getarian sartuko gara, Uribarri Gaubea udalerri zabaleko lehen auzo-herria. Monumentu erromanikotan aberatsa, gainera Erdi Aroko dorretxe ugari erakusten du, beren artean Luyando eta Hurtado Mendozakoa.
Lehenbiziko populagune hau zuzen zeharkatu ostean, lau kilometro ingururen bueltan, alde batean Angosto eta bestean Villañanez guneak geratuko zaizkigu. Eskuinaldeko Angostoko Ama Birjinaren Santutegi edo Komentua XVI. mendeko erretaula erakusgai duen jainkotegi polita da. Villañanez herritxoan bere aldetik, Baronatarren dorretxe ikusgarria nabarmentzen da. Gotorlekuak dorretxeaz gain, oraindik antzinako lubakia mantentzen du.
Ibilbidearen 13. kilometroan berriz, udalerri osoko erdigune funtzioa betetzen duen Uribarri Gaubea herria dugu.
1,5 km. geroago, dagoeneko Burgosen sartzear gaudela, Gurendes herriskatik pasako gara, Omecillo ibaia menperatzen duen mendiskatxo batean.
Hortik aurrera gure bidea Gaztelako (Burgoseko) lurraldeetan jarraituko dugu, Valderejok erdi betetzen duen arabar mendebaldeko penintsula honetan sartzeko aukera bakarra horixe delako (Arabako barnealdetik abiatuz). Horretan ari garela, 16,5. kilometroan San Millan de San Zadornil herritxoan sartuko gara eta 100 metro igaro ondoren ezkerrera egingo dugu (Burgosen ere Valderejorako bidea oso ondo seinalizaturik dago).
Lehenengo hau zeharkatu ostean, hurrengo herritxoa San Zadornil izango da, bertan eskuinerantz jo beharrez. 2,5 km. beranduago, saindu berbera aipatzen duen hirugarren populagunea: Arroyo de San Zadornil.
Azkenik, 23,5. kilometroan berriz Araban sartzeaz batera Valderejo Parke Naturala hasten dela nabarituko dugu, landaretza gero eta ederragoa baita.
Laster, parkeko zerbitzugune den Lalastra herriskara iritsi, eta naturgune izugarri honek eskaintzen dizkigun lekuetaz gozatzen hasteko moduan izango gara.
Gatzagak
Erdi Aroan gatzak izan zuen garrantzia zela-eta, gatzagak ustiatzearren monastegiak, jauntxoak eta baita errege-erreginak ere lehia bizian ibili ziren. Beste gatzagekin ere izan ziren eztabaidak, konpetentzi mugak zehazteko orduan. Horrela, Gesaltzako gatza Portugal eta Extremaduraraino iristen zen, eta ezin zen Nafarroan edo Aragoin sartu.
Gatza lurrunketaren bidez lortzen dute, Muera ibaiaren ur gazia mendiko maldetan kokatutako ehunka larrain edo terrazatan banatuz. 1908. urtean esaterako, 19 gizon eta 38 emakumek 1.500 tona gatz ekoiztera iritsi ziren. Gaur egun, ekoizpenak errentagarritasuna galdu duen arren, bitxikeri turistiko gero eta garrantzitsuagoa bihurtu da. Horrela, gatzagetako lana ikustea, paisaje bakar honetan esperientzia ikusgarria izan daiteke. Udan gainera, eguzkiari esker, gatzaga zuri-urdinek dir-dir egiten dute, diamanteak bailiran.
Parkearen ezaugarriak
Baina agian interesgarriena, Vallegrull mendigunearen eta orokorrean haran osoaren ikustaldi ederrez gain (eta geroago datorren Puron ibaiaz gain), bertan bizi den fauna joria da: sai arre ugariak, basakatuak, basurdeak, azeriak, belatz handiak, arrano beltzak... noizbehinka agertzen den otsoa barne.
Bidezidorra jarraituz bidetxo batekin lotuko gara dugu. Hortik aurrera segituan bizpahiru bidegurutze ditugu ezkerrera, gatzagetan sartzeko. Horrela, inor oztopatu gabe, lana gertutik ikusteko aukera izango dugu.
Bidexka nagusira itzuliz, larrain-multzo osoa inguratuko dugu. Azkenik herriaren goialdean dagoen Akreko Donibane Komentuaren albotik Añana-Gesaltza zeharkatzen duen errepidera iritsiko gara. Ibilbide hau egiteko 45 minutu beharko ditugu.
Haizpitartera hurbiltzeko, Lalastrako parketxearen aurrean dagoen bidegurutzean Puron bidea hartu behar da. Honek bailaran barneratuko gaitu, oso laster Vallegrull mendigunearen horma-ilara zuriska eta izugarria aurrean agertuko zaigula. Bere azpian, Villamardones herri abandonatua.
Basoan sartuz, bidegurutze batean eskuin-beherantz jo eta laster erreka topatuko eta zeharkatuko dugu. Gutxira, gure eskuinaldean Erribera herriaren hondakinak ageriko zaizkigu. Bere aurreko atsedenleku-zelai zabala zeharkatu eta jada haizpitarte zoragarrian barrena sartuko gara, urjauzi eta behatoki izugarriak bata bestearen atzetik agertuko zaizkigularik. Ederra.
Jan eta lo egiteko:
Espejo, 52. zbk.
947- 35 10 16.
Logela bikoitza 3.750 pzta.
Udaletxea:
Larrialdiak
Jatorduan:
Lahoz Bar-Jatetxea- Plazan.
Udaletxea
Jan eta lo egiteko:
Plaza de los Ozpinas 8.
945- 35 13 04.
Logela bikoitza 6.500 pzta.
947- 56 60 91.
Jan eta lo egiteko:
Real 2.
947- 56 60 87.
Logela 4.500-5.000 pzta.
Astelehenean jakinaraziko dituzte ordutegiak, eta hilaren 14an, igandean, jarriko dituzte salgai lehen egunetako sarrerak. 254 film egongo dira ikusgai, 56 herrialdetakoak.
Emmanuel Macron Frantziako lehendakariak adierazi du 26 herrialde prest direla gerra amaitu ondoren Ukrainan indar militarra zabaltzeko, “lurrez, airez edo itsasoz” parte hartuz. Vladimir Putin buruzagi errusiarrak erantzun die ez duela horrelakorik onartuko, ez... [+]
Caddo hizkuntza gorde eta biziberritzeko ahaleginean ari den ekintzailea da Alaina Tahlate. AEBetako jatorrizko caddo herriko hizkuntza hori jario oneko hiztun bakarrarekin gelditua zen: Edmond Johnson, 95 urteko hiztunarekin. Tahlate gazteak aitortu zion estutasunez bizi zuela... [+]
Izpegiko besten hirugarren edizioa ospatuko dute, Basaizea Baigorriko kultur elkarteak, Baztango Gazte Asanbladak eta Baigorriko zein Erratzuko gazteek elkarlanean prestaturik. Hitzaldiak, bazkaria, ibilaldia, kontzertuak... izanen dute zeregina.
Osasuna futbol taldeak bat egin du Nafarroako Abiadura Handiaren aldeko plataformarekin, azken honek ostegun honetan jakinarazi duenez. UGT sindikatuak eta Eraikuntzaren Industrializatzearen Aldeko Nafarroako Klusterrak ere bai.
Palestinarekin Elkartasunak manifestazio nazionala antolatu du urriaren 4rako. Ostiral honetan Euskal Herriko 130 udaletxeren aurrean protestatzera deitu du Gernika-Palestina ekimenak.
Osakidetzak Itzulbide aurkeztu berri du. Itzultzaile neuronal bat da EAEko osasuneko profesionalentzat, euskaraz egiten diren kontsulta medikoetako informazioa gaztelaniara itzultzen duena. Euskara lan-hizkuntza eraginkorra izateko baliabide gehiago eskainiko dizkie... [+]
Hiru urte bete dituzten 1.404 ikasle berri matrikulatu dituzte D edo B ereduetan, Nafarroan. Adin guztiak kontuan hartuz, 27.334 ikaslek ikasiko dute euskaraz. Matrikulen 67,8% ikastetxe publikoen sarean izan da.
Ikasleek pantailekin duten harremana aztertu eta "Heziketa digitala LH eta DBH" izeneko txostenean jaso dituzte ondorioak Macsonrisas-eko kideek.
Asteleheneko bileran helarazi zioten asmo hori enpresa batzordeari, eta irailaren 9rako deitu dute hurrengo bilera. Fabrikak 151 behargin ditu gaur egun, baina ez dute zehaztu zenbat kaleratuko lituzketen.
Emakumeak dantzara atera eta gizonezko dantzariek oztopatu egin dituzte, bultza egin diete eta haien dantza eragozten saiatu dira. Beste batzuetan musikariak geldiarazi dituzte eta ikusleetako batzuk bizkarra eman diete emakume dantzariei. Ez da Baztan, ez Hondarribia edo Irun;... [+]
"Bailara eraldatzeko ezinbesteko tresnatzat" hartzen dute Gaztetxea, eta elkartasuna adierazi diete "borrokan dauden beste Gaztetxe guztiei".
Hondarribiko udal gobernuaren “ausardia faltaz”, kontsentsua bilatzearen tranpaz eta “gatazkaren espiritua berpiztu” nahi duen alarde tradizionalaren aldeko elkarteaz mintzatu zaigu Uxoa Anduaga, Jaizkibel konpainia berdinzaleko kidea. “Ez dira... [+]