IPARRALDEAK, BEGITARTE ALAIA ETA ILUNA

  • Baionako Feriaren indarrak argitzen zuen urriaren 4ko alearen aurpegia. Itxaro-pen hori ordea itzaltzen joaten zen gero Zuberoaren eta industri ezaren eraginez.

2000ko urriaren 08an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Poz-pozik ageri zen Z. ARGIA, bere 396. zenbakian, "Baionako Feria indarberritu da" azpimarratuz lehenengo orrialdean. Hura irakurriz, Iparraldea berpizten ari zitzaigula ematen zuen. Alajaina, industri-azoka horrek 60.000-ren bat ikusle erakarriak zituen-eta! Baina, usteak alde erdia ustel, Iparraldeak bazituen beste alderdi batzuek ere, eta gure aldizkariaren hirugarren orrialdeak eskaintzen zuen adibidea lekuko: "Zuberoa heriotzaruntz" irakur zitekeen han, Larresorok izenpeturik.


ZERTAN DIRA ZUBEROTARRAK?

Nor genuen Larresoro hori? Bada, Joxe Luis Alvarez Enparantza jauna, alegia Txillardegi. Espainiako eta Frantziako Estatuen artean ezarritako mugaz harantz ibili beharrean egokitu zitzaien asko bezala, goitizenez baliatzen zen bere gogoetak argitaratzeko, zentsuraren arazoak sahiesteko. Dena dela, oraingoan, Zuberoaren ederra goraipatuz ahoa ur bihurtzeko trantzean zeudenei zuzentzen zitzaien, galdetzen zielarik, garratz, "zertan dira zuberotarrak, zertan dira Zubero-ko pertsonak?". Galdera ez zegoen nolanahi mahaigaineratua, datu gordin bezain triste batzurekin baizik:
"Horra zertara den Matalas beldurgarriaren herria. Hiru ezkontza aipatu kasetak eta hirurak atzerrira ezkonduak!", zioen, adibide gisa. Iskanbila gehiegi sortzen zuela, hiru ezkontza gutxi gorabehera? Oi, arazo hori besterik izan ez balute Zuberoako gizon-emakumeek! "Gogora ditzagun datu batzuk" esaten zuen Larresorok. "Zuberoak: 1800ean, 30.000 lagun; 1970ean, 18.000 (= -40%)". Eta noski, horrek beste esanahi bat ere bazuen: "Zuberoa, horregatik, goibel dago, ilun, beltz; zuberotarrak zapalduta bizi direlako, ez bait dute gehienetan sorterria uzteaz beste irtenbiderik. Ba doa üxkara, ba doaz xuberotarrak, eta ba doa betirako itxaropena bera ere. Gazteriak alde egiten duen eskualdeetan eta taldeetan, gerorik ezaz, amaia eta heriotza ere gertu bait daude".


INDUSTRIA... BAI ALA EZ?

Ez zen Larresoro, halere, ale horretan Iparraldearen geroaz kezkati ageri zen bakarra. "Industria behar dugu" aldarrikatzen zuen Ramuntxo Camblong-ek pixka bat aurreraxeago. Zer zela-eta? Bada, "lehenik Eskual Herriko jendeketa 126.000 etarik 218.000 etarat joan baldin bada, Eskual Herri barnea azkarki hustu dela, Kosta aldea beti goiti zoalarik. Duela 100 urte, mendi aldeak 100.000 arima zituen eta itsas aldeak 60.000 ko bat. Gauregun berriz 140.000 jende badira itsas bazterrean bizi direnak eta 78.000 bakarrik barne aldean". Horri guztiari, beste arazotxo bat gehitu beharrean zen gizona, hau da, "emigrazioaren problema". Izan ere "bana bertze 150 urte hauetan jendetzaren % 1 baino gehixeago joan da Eskual Herritik lanketa". Eta ondorioztatzen zuen: "Hainitz da. Alabainan egun 220.000 arima bizi badira gure herrian eta urte guziez % 1 joaiten baldin bada, heldu da 2.000 gazteek ihes egiten dutela urtero bizipide baten ondotik gure herritik kanpo". Gainera, "erran dezagun, bereziki Baiona inguruan, inmigrazioak, kanpotik jiten diren jendeek tapatzen dutela hainitz huts hori". Iparraldea hustutzen ari zela begibistako zen. Nola konpon zitekeen arazoa? Camblong-en aburuz, beste datu batzuez ohartu beharra zegoen, eta erabakiak hartu: "Lanean ari den jendeketari so bat botatzen badiogu, ikusten dugu industrian 18.000 ko bat ari dela, laborantxan 40.000 baino gehixeago eta hirugarren sektorean 40.000 inguru. Argi eta garbi gure industriaren ahulegia agertzen zauku hor. Aski da, bestalde, jakitea Baionako Eskola Teknika-tik ateratzen diren gazteetatik % 70 joaiten direla hemendik kanpo, ikusteko zinez handia dela industriaren behar hori".
Nola ase zitekeen aldarrikatzen zuen premia larri hori, ordea? Zenbait eginbehar kontuan hartuz. Adibidez, "psikologiaren aldetik: eskualduneri konpreni arazi behar dugu ez duela turixmoari kalterik egiten, eta ez dutela gorrien beldurrean bizi behar industria aipatzean". Horrez gain, "industrialeri erakutsi, jende seriosak girela, lanaren egiteko eta industriaren aldeko giro bat sortu (biltzar ekonomikoak, eskola teknikoak, espozizioak eta abar...). Gazteetan lantegi sortzeko gogoa sortu eta buruzagi on izaiteko joka moldeak erakutsi. Hastapenean diru laguntzak sortu lantegi berrientzat, eta gain gainetik 'industrial eremuak' (zone industrielle) ezarri. Demografiaren aldetik: zenbat enpleguren beharra dugun atera urtero, estudio serios batzuekin. Kanpoan diren eskualdun industrialak eta industrietarako buruzagiak ohar arazi Eskual Herriaren beharrez. Gure ekipamendua hobetu: bideen aldetik, telefono aldetik...", eta, bistan da, "batasun bat sortu egiteko horien guzien kudeatzeko eta haxean ezartzeko (industri buruzagi, adminiztrazione, langileen zindikat, irakasle eta abar...)". Baionako "Revue de la Chambre de Commerce et d'Industrie"tik jasotako lanaren amaieran, zera aitortzen zuen R. Camblong-ek: "Lan luzea, egintza dorpea, baina zoin miresgarria industriaren sortzea. Haatik denen gainetik beharrezkoena da nahia: industria, bai ala ez..."

SORTALDE-ERDIKO ISTILLU-LEKUAK
Lehen orrialdea, 1970-X-4
Jerusalen: Israelek ez du iñoiz utziko "negar-zotiñen pareta". Baiña ba liteke kristau eta musulmanen leku santuak Jordaniari emanak izatea. Golan:: Siriako goi-ordeka. Andik josi zituzten bonbaz judutarren kibutzak. Gudariak kanpora botatzekotan omen dira leku artatik. Zijordania:: Israelek utziko luke lur ori, jordaniatar kañoiak Tel-Aviv-etik 15 kilometrotara joango balira. Gaza:: Israeldarren lurretan dagoen iria. Arabitarra izana da. Israelek ez lioke Gaza Arabiari emango, bai ordea palestinarrei. Sinai:: Israel prest legoke basamortu au uztera, gudarik gabe geldituko balitz. Xarm el Xeik:: Arabitar erri koxkor estrategiko au, Eliat-eko kaiari begira dago, Itsaso Gorrian Israelek duan kai bakarrari, ain zuzen. Palestinotarrak:: "Rogers" egitarauari ezezkoa eman diote. Pakezko artu-emanetan asi ezkero eskubide guziak galtzeko arriskua ikusten dute eta batez ere galdu galdua ikusten dute Israel berriz bereganatzeko ametsa. Andik bialik izan baitziran 1948 gn. urtean. Izan ere or bizi dira, nola ala, 2.500.000 palestinotar. Auetatik, milloi t'erdi pertsonek, mundu guziaren laguntzari esker jaten dute zerbait. Bere artekoak dira Feddayin-ak ere, indarkeriaz berea zuten lurra berriz artu nai dutenak: Palestina (orain Israel dana).
Feddayin-en arteko erakundeak amaika dira. Famatuenak iru auek: El Fatah, Arafat-ena: 11.000 gizaseme. F.P.L.P., Habache-rena: 3.000 gizaseme. F.D.P.L.P, Hawatmeh: 2.000 bat gizaseme.
Ba dira gaiñera, dozenaka talde txikiagoak. Zatiketa onek oso zailla egiten du palestinotarren askatasun-lana. Zalantzarik gabe erri au da egien geiena sufritzen ari dana Erdiko-Sortalde kixkaldu ontan

EUSKALTZAINDIAREN BILLERA BILBON
Etxaniz'tar Nemesio, 1970-X-4
Irailleko billera Bilbon izatekoa zala ta sasoez atera giñan Donostiatik Bizkairuntza. Egualdia alakoa ta etzan bidean oztoporik izan. (...) Maiburu Lekuona'tar Manuel, apaiz jauna, bere azkenengo aldiz lendakari-lekua betetzen. Urrengorako izendatua baitago aren lekurakoa. Lizundia idazkari-ordea aren alboan eta Haritxelar jauna lendakari-orde alkian. Euskaltzain oso ta laguntzaille sailla inguruan. Lizundia adiskideak, Euskaltzaindi-Etxean egin diran berritze-lanak aitatu zituan aurrena. (...) Aresti jaunak, adierazi zigun urrengo, berari etzitzaiola egoki irizten, Euskaltzaindiako aukera-botoak "pertsonalak" izan bearra. Au erantzun zioten: araudia berritzekotan dala, ta orduan izango zala kontu au aitatzeko ordua. (...)
Zarraparra. Emen ni naiz pekatari. Lizundia laguna, Txillardegi'ren eskutitza irakurtzen asi zan. Ez bat eta ez bi, eraso nion esanaz, eskutitz aien kontuak milla aldiz entzunak genituala ta obe zala aitatzea bakarrik, ta ez irakurriaz luzatzea gure billera. Ta aitatzekoa bazan ura, nik ere ba nuala nere lantxo bat, irakurtzeko asmorik gabe ekarria, ta irakurriko nuala. Ai ene ba!... Esan banuan, esan nuan ura ta ir akurri nuan nik aldizkarietara bialdua. Jauna lagun! Nere idazlan "NUN BIZI GERA?" izenburukoa txakurren salara bialtzen asi zitzaizkidaten billerako lagunak. Sententzi-zai nengoala, nere lagunak eskua luzatu zidaten, ur bizitan gal ez nadin: Nerea neurtu bear bazan, joan dan illean, Euskaltzaindiaren billera baiño lentxeago, "izenpetu gabe" egindako idazlan bat ere neurtu bearko zala. Onela "enpas" gelditu ziran alde batekoak eta besteak; eta ni eskomikatu gabe gelditu nintzan. Aitortzen diot Jaungoiko gure Jaunari. (...)

ORIOTARRAK, ONENAK
J.A., 1970-X-4
Aurtengo udazkenean izan da Orion zalapartarik eta festarik. Baita merezi ere. Ez baitira txantxetan ibilli arraunean! Ez orixe! Azkeneko marka ere ezaguna izan arren, berriz ere aipatzekoa da. Getariatik Donostiarako estropada ordu bete, amasei minutu eta ogeita-emezortzi segundotan egin zuten. Bigarrengoek, Lasartearrek, sei minutu eta iru segundu geiago bear izan zituzten bide berdiñean. Donostiarrek, iru minutu t'erdi Lasartearrak baino geiago. Azkenik, Zuberotarrek, Donostiarrak baiño ogeita-amasei segundo geiago. Danak mutil jatorrak, yayoak, benetan. (...)


Azkenak
“Gaza militarki okupatzeko plana berehala gelditu behar du Netanyahuk”, esan du nazioarteak

Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.


Pazienteek 25 egun itxaron behar dituzte, batez beste, Osasun Mentaleko Zentruetan arta jasotzeko

25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude. 


Non dago Maider?

Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]


Oñatiko egoitza batera mugituko dituzte Donostian kale egoeran bizi ziren migratzaile maliarrak

Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.


“Intentsitate altuko” bi sexu eraso salatu ditu Gasteizko Mugimendu Feministak ostegun gauean

Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak. 


Gaza Hiria okupatzeko plana onartu du Israelgo Segurtasun Kontseiluak

Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]


Oholtza denontzat?
Feminista izango da, edo ez da izango

Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]


2025-08-08 | ARGIA
GOMENDIOAK | Sei liburu uda honetarako

Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde

Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]


Errusiak baieztatu du Putin eta Trump datozen egunetan bilduko direla

Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]


Boubacar Diouf: “‘Manteroa’ izatea ez da delitua; bakean bizi nahi dugu, diskriminaziorik gabe”

Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]


Nafarroako suteak nekazaritzako makina batek sortu zituela baieztatu du gobernuak

338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.


ChatGPT psikologo bezala erabiltzearen arriskuez mintzatu da Mireia Centeno Gutierrez psikologo eta psikopedagogoa

Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Miren Agur Meabe
“Zalantza askorekin idatzitako liburua da, baina zalantzek bultzatzen gaituzte aurrera”

Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]


‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Eguneraketa berriak daude