EMAKUMEAREN LAN GOGOR ETA NEKEZA EUSKAL HERRIAN

  • Testua:Daniel Udalaitz etaMikel Asurmendi
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Martxoaren 8an mundu osoan ospatuko da Emakumezko Langilearen Nazioarteko Eguna. Urtero-urtero mundu osoko emakumeak mobilizatzen dira bere eskubideak aldarrikatzeko asmoz, eta aurten, txosten honetan aurrerago ikusiko denez, egun horretan greba egiteko deialdia egin zaie emakumeei Irlandatik.
Euskal Herria ez da salbuespena eta hemen ere mugimendu feministek mobilizazioak antolatu dituzte egun horretarako. Giro horretan onuragarria izan daiteke emakumezko langileek gure artean bizi duten egoera gogora ekartzea. Euskal Herriko emakumearen egoera kezkagarri bihurtzen hasia da dagoeneko, etxean zein kanpoan lan egin behar izaten baitu sarri. Nafarroan eta Euskal Autonomi Erkidegoan azken hilabeteotan eginiko ikerlan bi dira horren lekuko. EAEn Emakunde izan dugu azterlanaren bultzatzaile, eta horren arabera, etxe-langileek egindako lanek «

nekezia maila handia
» dute, oro har euren jarduera «

nekeza eta gogorraren
» artean koka genezakeelarik. Lanbide horrek gainera, ondoeza eta lesioak izateko arriskua handitzen du epe ertain eta luzera. Nafarroan berriz, Nafarroako Lan Osasunerako Institutua eta Nafarroako Emakume Institutua izan dira ikerketa hori egin dutenak. Nafarroan, emakumezko langileen % 37ak uste du osasuna arriskuan duela etxe barruan zein etxetik kanpo egin beharreko lan bikoitzaren erruz.


EPAI BATEN ONDORIOZKO AZTERLANA.

Ikerketa horiek argitara ematen zituzten bitartean, Ana Maria Seifert ikertzaile boliviarrak «El minuto de 120 segundos» (120 segundoko minutua) deritzon liburua aurkeztu zuen. Bere ustez, emakumeari lanean sortzen zaizkion osasun arazoak ez dira lan-estatistiketan irteten eta horrez gain, bere jarduerak garrantzia sozial txikiagoa dauka. Gehienbat emakumeek eginiko lanek erraz itxura izaten dute beti. Idazle boliviarra oro har zuzen badabil ere, aitortu beharra dago kontzientzia feminista eta sozial handiagoa dugula Hego Euskal Herrian eta hori izan dela, hain zuzen, azken hilabeteotan emakumearen lanaren gaineko ikerlan bi horiek egitea ahalbidetu duena.
Epaile baten epaiak ekarri du Emakundek etxeko lanei buruz egindako lana. EAEko Justizia Auzitegi Gorenaren Lan-arloko Salako epaileak behin betiko ezintasuna ukatu zion etxe-langile den Juana Morenori. 1999ko urtarrilaren 22ko epaian, Auzitegi Gorenaren Lan-arloko Epaimahaiak ondorengoan oinarritzen du bere erabakia: auzi-jartzailearen lanbidean «

eguneroko etxeko lan batzuek ez dute ahalegin fisikorik eskatzen
»; gainera, «

nolabaiteko ahalegin fisikoa behar duten lanak ez dira nekezak eta tresna mekanikoak ditu horretarako lagungarri
».
Emakundek buruturiko ikerketarako Bizkaiko 47 urte inguruko 6 etxe-langile aukeratu eta haiek normalean egiten dituzten lanak egiteko eskatu zitzaien. Aldez aurretik, azterketa analitiko eta fisikoak gainditu behar izan zituzten langileek, osasun betean zeudela egiaztatu eta ikerketaren emaitzak ez faltsutzeko. Etxeko lan horiek etxean eta laborategian egin zituzten, bihotz-erritmoa bezalako aldagaiak zaintzen zitzaizkien bitartean.
Ondorengo lanak ziren zainpean egin beharrekoak: lisatzea, oheak egin eta desegitea, leihoak garbitzea, zorua zurgatzea, arropa zabaltzea, komuna garbitzea, zoruari erratza pasatzea eta garbitzea, altzariak garbitzea, janaria prestatzea, sukalgaina eta sukaldeko armairuak garbitzea eta erosketak egitea. Emaitzak behar baino handiagoak izan ez zitezen, normala dena baino epe laburragoan burutu ziren lanak (ordu erdiko lisatzea, adibidez), ahalegin fisikoa (izara edo berokiak bezalako gauza handiak ez ziren lisatu), pisua (gehienez 4na kilo erosketa eskuetan) eta ibilbidea ere mugatuz (100 metro baino gutxiagokoa).
Hala ere, ikerketaren emaitzak aski esanguratsuak dira: etxe-langileek egiten dituzten lanak nekezia handikoak dira eta jarduera hori nekez eta gogortzat jo beharra dago. Are gehiago, lanbide horrek ondoeza eta lesioak izateko arriskua areagotzen du epe ertain eta luzera. EAEn 30.000 emakume dabil etxe-langile, hau da, lana duten 10 emakumetatik bat. Horietatik % 80ak ez du kontratu idatzirik.
Emakundek EAEko Gizarte Epaitegietara eta EAEko Justizia Auzitegi Gorenaren Gizarte Epaimahaira bidali ditu azterlan horren emaitzak, eta lanerako ezintasuna baloratzen duten taldeei, sindikatuei, Lan Harremanetarako Kontseiluari eta Abokatu Elkargoari ere igorri dizkie. Bidalketak erakunde eta elkarte horien jokabideak datu objektiboetan oinarritzea du helburu, bere kideek izan ditzaketen ideia subjektiboetan oinarritu beharrean

Demokrazia bukatu gabea

Demokraziaren kontzeptua aldakorra izan da. Historian zehar ez da beti berdina izan. Bere jatorrian, Grezia klasikoan, esaterako, emakumeek ez zuten parte hartzerik izan sistema politiko horretan, nahiz eta bere izaerari berdintasunaren ideia lotua egon, eta, demokrazia esaten zitzaion biztanleriaren erdiak bozkatzeko eskubiderik ez zuenean ere. Gaur egun, Europan, nekez onartuko luke inork emakumeen bozkatzeko eskubiderik gabeko demokraziarik, gizarteak aurrera egin du beraz, eta honekin batera demokraziaren kontzeptua garatuz joan da.
Bilakaera honetan beste aurrerapauso bat suposatu du erabaki guneetan emakumeen neurriz beherako ordezkaritzak demokrazia bukatu gabea bihurtzen duela ulertzeak, eta, aldi berean, parekotasuna eskakizun demokratikotzat onartzea.
Honela ulertu zuten 1999ko maiatzean «Emakumezkoak eta Gizonezkoak Agintean» izeneko Parisko Batzarrean Europako Batasuneko 15 gobernuek. Haiek hitza eman baitzuten parekotasuna aplikatuko zutela politikaren eta gizartearen arlo guztietan. Orduz geroztik, Frantzia izan da hitzarmen hau praktikan jartzen lehena; bere Asanblea Nazionalak hauteskunde zerrendetan egon behar duten gizon zein emakumeen kopuruaz onartutako lege-proiektuak bultzada eder bat eman dio eztabaidari.
Izan ere, esan beharra dago, erabaki prozesuetan emakumezkoen ordezkaritza indartzeko era guztietako neurriak beharrezkoak ditugula, polemikazko kuotak direla, subentzioak direla... guztien eta bakoitzaren eraginetik etorriko da irtenbidea, eta ez bakar baten erabilpenaren ondorioetatik.
Aipatu bezala, erabaki postuetan emakumeen eta gizonen partehartze orekatua lortzeko prozesua martxan dago. Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez, momentuan emakumezkoen ordezkaritza zertan den begiratuz, zera aurkitzen dugu: Legebiltzarrean, % 29,3 da emakumeen partehartzea, Batzar Nagusietan % 25,8 eta udaletan % 27,2. Datuek adierazten duten bezala, nahiz eta nolabaiteko aurrerapena izan den, hor ere bada oraindik defizit demokratikoa. Eta defizita gainditzeko nahitaezkoa dugu geure gizarteko alde guztien eskuhartzea, eta batez ere geure botere publikoena, parekotasunak eskatzen duen partehartze mugetara iristeko, hau da, sexu bakoitzeko ordezkaritza ez dadila izan % 40 baino baxuagoa eta % 60 baino altuagoa.
Emakumezkoen partehartzeak botere politikoan biztanleriaren erdiaren interesak kontuan hartzea ahalbidetuko du, gizon eta emakumeen baldintza, egoera eta beharrei erantzungo dielarik.
Erabakiak hartzerakoan partehartze orekatua gizarte-kohesio faktorea da. Giza-hitzarmen berri hau boterea, familia eta lana partekatzearen ideian oinarritzen da. Historikoki egin den lan banaketak gizartea bi eremutan zatitu egin du, arlo publikoan eta arlo pribatuan. Gizonezkoei publikoa eta enpleguaren mundua egokitu zaie eta emakumezkoei etxekoa eta pribatua. Egoera honek sortu dituen gizarte egitura eta baloreak gizonak eta emakumeak mugatu ditu, emakumeen kalterako, batez ere.
Gizarteak ezarritako oztopo hauen gainetik, helburua, pertsona bakoitza bere etorkizunaren jabe izatea da, mundu bi horiek uztartu, familia eta etxeko erantzukizunak eta enplegua guztien artean banatzeko.
Emakumeek agintean duten parte urria indartzearekin, emakume eta gizonen artean aukera berdintasuna lortzera bideratutako politikak eta estrategiak ezartzea lortu nahi da, lehen esan bezala, emakumeak eta gizonak mugatzen dituen gizarte sistema hau aldatzeko.
Hala eta guztiz ere, kontuan hartu behar da, erabaki guneetan emakumeen partehartzearekin soilik ez direla berdintasun politikak aurrera eramaten. Emakume zein gizonen borondatea behar da desberdintasunak suntsitzeko eta emakumeen eskubideak defendatzeko.
Mugimendu Feministaren lanak eta adoreak agintearen ateak zabaldu dizkietela onartzen den bezala, onartu beharra dago, emakume izateak ez duela halabeharrez gai honekin konprometitua bihurtzen. Jakina, hau auzi ideologikoa da eta ez biologikoa. Gaur egun, botere politikora iristen diren emakumeen artean, beste alorretan bezala, batzuk genero ikuspuntuarekin lan egingo dute eta beste zenbaitek ez du egingo, hau izanik, agian, prozesu honetan ordaindu beharreko peajea, aurrera begira beste emaitza batzuk jaso ditzagun. Edozein modutan, mundua begiratzeko ikuspuntua orekatuagoa eta pluralagoa izango da emakumeen partaidetzarekin eta, gizartea gizon eta emakumez osatua dagoen bitartean, botereak honen isla behar du izan, guztion mesederako


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Feminismoa
Jaizkibel konpainiak gutuna eman dio alkateari, desfilean: “Estrategia aldatzeko garaia dela adierazi diogu”

Jaizkibel konpainia berdinzaleak bi ekintza berezi egin ditu Hondarribiko alardearen egun honetan. Batetik, urte luzez ukatu zaion eta Alarde Tradizionalak baino erabili ez duen espazio oso sinbolikoa bere egin du; bestetik, gutuna eman diote alkateari, mahai gainean bestelako... [+]


“Hondarribiko alardearen bi aldeak parez pare jartzea da zilegitasun bera ematea zapaltzaileari eta zapalduari”

Hondarribiko udal gobernuaren “ausardia faltaz”, kontsentsua bilatzearen tranpaz eta “gatazkaren espiritua berpiztu” nahi duen alarde tradizionalaren aldeko elkarteaz mintzatu zaigu Uxoa Anduaga, Jaizkibel konpainia berdinzaleko kidea. “Ez dira... [+]


Gorputz hotsak
“Bizitzaren aldeko jarrerak bigarren planoan uzten du zarata”

Bertigo baten ostean, etengabeko txistu bat entzuten hasi zen Jexux Mari Irazu Muñoa (Larraul, Gipuzkoa, 1972) bertsolaria, bertso-eskolako irakaslea eta gai-jartzailea. Tinnitus edo akufeno deitzen zaie Irazuk entzuten dituen zaratei. Horrek egunerokoan daukan inpaktuaz... [+]


“Txistuak, mehatxuak eta irain sexistak” jaso dituzte Laudioko jaietan eraso matxista bat salatzeagatik

Agerraldia deitu zuen Laudioko mugimendu feministak igandean, Odoloste eguneko goizaldean Txosnagunean gertatutakoa salatzeko. 


2025-08-29 | Euskal Irratiak
Maitena Chohobigarat
“Beharbada menopausia gehiago aipatu beharko genuke, aterabideak badirelako”

Baionako ospitalean unitate berritzaile bat ideki da: kardio-ginekologia unitatea, menopausian diren emazteei zuzendua. Gai hau, askotan tabu edo bazterrean utzia, osasun arazoak eragin ditzake bizitzako etapa horretan.


Festetako egitarauaren argazkia matxista dela salatu du Cascanteko emakumeen elkarteak

Candela emakumeen elkarteak eta PSNk eskatu dute argazkia kentzea eta udalak argitaratutako materialetan kontrol handiagoa egotea, ez egoteko estereotipo sexistarik.


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Musikaren analisi feministak
Orbain bizien oinordeko, lerroarteak zabaltzeko

Bizi-biziak dira oraindik musikan dabiltzan emakume eta genero disidenteen azalean bizi izandako indarkeriaren orbainak. Ugaritu dira, halaber, orbain horiei buruzko ahotsak komunikabideetan, ikerketetan zein hainbat ekimenetan. “Asko dago egiteko oraindik”, diote... [+]


Gorputz hotsak
“Angustia handia sortzen dit ezer ez ikustera iritsi ahal izateak”

Euskal dantzak, pilates, bilobekin egon, gurutzegramak egin eta beste zaletasun asko ditu Grego Idiakez Kortak (Ezkio-Itsaso, Gipuzkoa, 1950). 62 urterekin iktus bat izan zuen, eta ordutik, ezin ditu nahi beste gauza egin. Iktusaren ondorioz, begi baten ikusmena galdu du, eta... [+]


2025-07-23 | June Fernández
Meloi saltzailea
Duintasuna

Langabezian geratu nintzen 24 urterekin, eta ezagun batek lan xelebrea eskaini zidan: ezkondu aurreko despedidak antolatzea. Logroñoko bere enpresa hedatu nahi zuen beste hiriburuetara, tartean Bilbora. Ezkongaien lagunen deiak jasotzen nituen, eta askotariko jarduerak... [+]


Iñaki Mujika ('Handbike' txirrindularia)
“Uste dena baino askoz hobeto bizi zaitezke gurpildun aulkian”

Motorrez gainezka dago Iñaki Mujikak Altsasun duen tailerra. Ilaran daude denak, baina bada barreneko gelaxka batean aparte gordetako bat. Mujikak beretzat egokitu nahi duen motorra da. 2021ean igo zen azkenekoz motor gainera; istripu larria izan zuen moto-kros zirkuitu... [+]


Laura Macaya
“Indarkerian esku hartzeko marko hegemonikoek ez diete onik egiten emakumeak suspertzeko prozesuei”

Urte luzeak daramatza Laura Macayak indarkeria jasan duten emakumeei lagun egiten, arlo instituzionalean, militantzian, bai eta beste justizia-eredu batzuetatik abiatuta ere. Horri guztiari buruzko liburu bat kaleratu berri du: Gatazka eta abusua ez dira gauza bera (Katakrak,... [+]


Emakume sexualizatuak oholtzan eta Arrigorriagako polemika: askatasunaren eta eredu patriarkalaren artean

Norbere gorputzaren gaineko erabakiez, estetika heteropatriarkalaren morrontzaz, kontraesanez eta musikaren industriaz solastatzeko baliatu dugu Arrigorriagako polemika: herri horretako jai batzordeak Vulkano orkestra festa-egitarautik kentzea erabaki du, ikuskizuneko... [+]


Eguneraketa berriak daude