EUSKAL OINARRIAN ERATUTAKO HIZKUNTZA
- sortu zela dio zenbaitek. XV. mendean Gaztela eta Aragoik bat egitearen ondorioz, gaztelaniartzea gertatu zen. Eta 1970an ekin zitzaion aragoeraren duintzeari.
XV. mendea arte beraz, Aragoi osoko hizkuntza izan zen, eremu zabalagokoa ere ausaz, eta Bartzelonan –Aragoiko erresumako hiriburu, egungo Aragoi eta Herri Katalanak biltzen baitzituen– gordetzen dira aragoerazko dokumentuak. Gaztelak eta Aragoik bat egitean ordea, berehalako gaztelaniartze prozesua gertatu zen, katalanarekin ez bezala. «
1450eko dokumentuetan `fillo' aurkituko duzu idatzita, 1510erako ordea `hijo' dakar. Klase nobleek gaztelania hartu arren, herri xeheak hizkuntzari atxikita jarraitu zuen luzaro
Aurrerantzean geroz eta nekezagoa da aragoerazko testuak aurkitzea. Hala ere, luzaro idatzi ziren, sarritan
sayagues
Atzeratze prozesua hego-mendebaldetik gertatu zen, eta iparrerago egon arren, zenbait eremu gaztelania-hiztunak ziren bitartean, ekialdean oraindik eutsi zioten aragoerari eta, zer esanik ez, katalanari. Egungo hizkuntza-muga iragan mendetik ezarrita dago gutxi gorabehera. Betidanik izan dituen auzokideen artean ohiko maileguak hartu eta eman izan ditu. Horrela, katalanaren eta gaskoiaren eraginaz gain –gaztelaniarena ere bistan da-, euskararena ere izan du, baina erronkariera desagertu zenetik, mendeetako auzokidetza eten egin zen.
Aragoera berriz, Pirinioetako zenbait ibarretara mugatu zen XIX. mendeaz geroztik, eta literaturak ere ez zuen etenik izan. Aragoera literariorik ezean, nork bere ibarreko dialektoan idatzi zuen, chesoz Leonardo eta Rafel Gaston eta Beremundo Mendezek, grausinoz Domingo Miralek, Tonon de Baldomerak, Carrerak eta Bardetasek, Escalonak belsetanez... 70eko hamarkadan ekin zitzaion, atzo goizean beraz, hizkuntzaren duintzeari. Lan eskerga egin dute dialektoen gainetik hizkuntza osatzeko eta era horretan aztertzeko. Ordura arteko hizkuntzalariek ibarretako hizkerak ikertu baitzituzten, batasunik eman gabe. Anchel Conte (
No deixez morir a mia boz
Hamaika familiak egin dute ikastetxe publikoan D eredura pasatzeko eskaera. Zentroak baiezkoa eman du, baita Udalak ere, baina errefusatu egin du Nafarroako Gobernuak "espazio falta" argudiatuta.
Presidentetzarako bozen lehen itzulian bigarren gelditu ostean, hautagai independenteak puntu bateko aldea atera dio Trzaskowski egun gobernuan dagoen alderdi europazaleko hautagaiari. Emaitza ofizialak argitaratu arte ez da argi egon zein izan den bozen irabazlea, bigarren... [+]
Debekua uztailak 1ean sartuko da indarrean hainbat espazio publikoetan, hondartzak edo parkeak kasu. Araua errespetatzen ez duten herritarrei 135 euroko isuna jarriko diete.
5.000 lagun inguru bildu dira Yala Nafarroak eta BDZk igande honetan Iruñean deitu duten manifestazioan, Israelekin harremanak haustea eskatzeko. Halaber, erregimen sionistarekin edo Israelgo enpresekin interesak eta negozioak mantentzen dituzten Nafarroako enpresen eta... [+]
Israelgo armadako tankeak eta droneak zentrora bertaratzen ari ziren palestinarrei eraso egiten hasi dira, eta 31 lagun hil eta 115 zauritu dituzte. Israelek AEBek proposatutako su-etena onartu ostean, Hamasek zenbait baldintza gehitzea eskatu du: su eten iraunkorra... [+]
Abian da zesta-puntako Nazioen Liga. Ekainaren 6ra bitartean, hainbat selekzio arituko da lehian Gernika-Lumoko Jai Alai pilotalekuan, euskal selekzioa tartean. “Historikoa” da hori, txapelketaren antolatzaileek adierazi duten moduan, euskal selekzioak aurrenekoz... [+]
-M.jpg)
Ekainaren 6, 7 eta 8an Ficoba produktu eta zerbitzu ekologikoz beteko dute, “jasangarritasunarekiko konpromisoa” dutela ziurtatu duten 117 enpresak. Azokaz gain, egitarau oparoa prestatu dute, eta hainbat tailer eta hitzaldi egongo dira, baita bizikleten bigarren... [+]
Gernika-Palestina herri ekimenak antolatuta, Palestinako egunerokotasun odoltsua irudikatu dute gaur eguerdian Alderdi Ederren. Gorputzak goitik behera izara zuriz estalita, lurrean etzan dira ehunka lagun, Palestinan egunero bizi duten egoera lazgarriari erreferentzia eginaz.
Euskal Herriko hainbat txosna eta jai batzordek deituta, elkarretaratzea egin dute larunbatean Bilboko Miribilla auzoan. Azpimarratu dute txosnak ez direla "edariak zerbitzatzeko barra hutsak", jai herrikoien "bihotza" baizik. Horregatik, Txosnak. Gureak, denonak... [+]
Osasun etxeko telefono deiaren itxaronaldian, supermerkatuko korridoreetan, kiroldegiko aldageletan... Isilune izan daitezkeen uneak soinuz betetzen ditugu. Zergatik, zertarako? Isiltasunak urduritzen gaitu? Sor diezazkiguken barne gogoetengatik?
Zortzigarren saioa, eta... [+]
Dozenaka eragilek babestutako agerraldi jendetsuan, kezka agertu du auzoetan mezu xenofobo eta baztertzaileak indartzen ari direlako herritarren artean. Herrigintzak “zailtasun eta erreminta falta handia” duela uste dute, baina gatazkei elkartasunetik eta saretuz... [+]
Aspaldian Irunen ikusi den manifestaziorik jendetsuenetakoa izan da larunbatekoa, Bidasoako ospitaleko zerbitzuak desegitearen aurka. Besteak beste, larrialdi pediatrikoak, haur eta gazteentzako psikiatria zerbitzua eta urologia ezabatu dituzte, eta agerikoak dira ondorioak... [+]
Correosen bidalketa zerbitzuan "kaosa" eta "kolapsoa" nagusi den bitartean, enpresa publikoak Axa aseguru etxearekin akordio bat iragarri berri du. Ekainaren 1erako, Correosek Espainiako Estatu osoan dituen 800 bulegoetan Axaren aseguruak egin ahal izango dituzte... [+]