HAZTEGIETAKO ARRAINAREN KONTSUMOAK GORA EGINGO DU

  • diren teknika erasokorrak direla-eta. Egoera horri erantzunez, akuikultura sektorearen –hots, arrain haztegien– garapena ari da gertatzen.

2000ko urtarrilaren 09an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Donibane-Lohizune edo Getariako antxoa, Hondarribia edo Bermeoko legatza, Bermeo edo Lekeitioko hegaluzea, hemengo erreboiloa eta hango urraburua, halako edo bestelako ibaiko amuarraina eta abar. Horiek eta antzekoak dira azoketako arrain postuetan entzun ditzakegun erakargarriak, Kantauri itsasoko arraina Mediterraniokoa edo beste edonongoa baino hobea delako ustea duen euskal kontsumitzailea bereganatzearren. Nolanahi ere, errealitatea bestelakoa da; arrainak ez du, askotan, halako jatorririk. Arrazoia aski begibistakoa da: gure itsasoak jada birrinduta ditugu, askotan agortuta, arrantza teknika erasokorren eraginez. Horrez gain, azken urteotan bai populazioak eta bai norbanako arrain kontsumoak gora egin dute.
Gauzak horrela, nahiz eta XX. mendea arte itsaso, ozeano edo ibaietako baliabideak amaiezinak zirelako ustea izan, egunez egun haztegietatiko arrain gehiago jaten dugu, askotan konturatu ere egin gabe, gure etxe eta jatetxeetan. Gai honen gaineko euskal estatistikarik ez dugu, baina Espainiako haztegi-arrain produktoreen elkartearen (Apromar) datuen arabera, Espainiako etxe eta jatetxeetan jandako urraburu eta lupinen % 78 haztegietatikoa zen, 1990ean kopuru hori % 4koa baino ez zelarik. Antzekoak esan genitzake erreboilo, izokin eta antxoari buruz. Akuikulturaren aroa da, horrenbesteraino ezen FAOk 2015erako munduan kontsumituko den arrainaren % 50 haztegikoa izango dela irizten dion.


ASIATIK EUROPARA.

Asiarrak, arrain kontsumitzailerik handienak, konturatu ziren haztegien potentzialaz. 50eko hamarkadan hasi ziren, eta gaur egun munduko akuikultura produkzioaren % 80ren jabe dira. Asia barruan Txina dugu bereziki aipagarri, bertan biltzen baita mundu osoko produkzioaren % 60. Txinak izandako garapena balio komertzial urriko arrain kontinentalak hazten diharduen hainbat familia-ustiapen txikiri zor zaio.
Akuikulturaren garapena beranduago, 60ko hamarkadan, iritsi zen Europa eta Ameriketara. Hauek munduko produkzioaren % 8 eta % 4 dute, hurrenez hurren. Hemen, produkzioa balio handiagoa duten espezietan kontzentratu da, eta merkatu prezio altuagoa izan ohi dute produktuok. Adibidez Norvegia, Erresuma Batua eta Irlanda izokin gehien produzitzen dutenak dira, Frantzia, Italia eta Espainia ortzadar-amuarrainagatik direlarik aipagarri. Espainia, horrez gain, lupina eta urraburu produktore handienetakoa da, Grezia, Italia eta Turkiarekin batera.
Akuikultura 80ko hamarkadako lehen urteetan hasi zen garatzen bai Espainian eta baita Euskal Herrian ere, non pertsonako arrain kontsumoa Europako garrantzitsuenetakoa den (urte eta pertsonako 42 kilokoa hain zuzen). Nolanahi ere, benetako hasiera Rias Galegas-eko 50eko hamarkadako muskuilu haztegietan kokatu behar dugu, eta beranduxeago barnealdeko arrain haztegietako ortzadar-amuarrainen hazkuntzan. Gaur egun 265.000 tona muskuilu produzitzen dira –mundu mailako produkzioaren % 21– eta 16.000 milioi pezetako (640 milioi libera) fakturazioa esan nahi du. 1964an hasi zen amuarrain hazkuntza, eta orduko 25 tonetatik 1998ko 30.000 tonara igaro da produkzioa; azken urte hartako fakturazioa 10.000 milioi pezetakoa izan zen.
Igoera handienak 1985 eta 1995 bitartean gertatu ziren; hamar urte horietan produkzioa bikoiztu zen, 21.000 tonatik 42.000 ingurura igaroz, muskuilua kontuan hartu gabe. Urraburua, lupina, erreboiloa eta izokina dira protagonista nagusiak. Esan beharra dago, hala ere, muskuiluaz gain amuarraina dela produkzio mailarik handiena duena, Espainiako akuikultura jardueraren % 60 esan nahi baitu.
Espainia 14. postuan dago munduko produktoreen rankingean, eta Europan Norvegia eta Frantzia soilik ditu gainetik. Produkzioaren zatirik handiena muskuilutik dator, produktu astuna baina balio ekonomiko urrikoa. 1998an Espainiako akuikulturak (itsasokoak eta kontinentalak) 25.000 milioi pezetako fakturazioa izan zuen, oso kopuru txikia norvegiarrek izokinagatik fakturatutako 160.000 milioi pezetarekin alderatzen badugu

Ezin akuikulturaren trena galdu

Sektorean kezka sortu da akuikulturaren trena ez galtzeko, eta hortik Administrazioari alor horren garapenerako egindako diru-laguntza eskaria. Gaur egun atzerrian lehiatzeko beharrezkoa den tamaina duten enpresak oso gutxi direla diote. Artean barne-merkatuak hazten jarraitzen du, eta kontsumitzaileek gero eta produktu berri gehiago eskatzen dute. Adituen aburuz, balio erantsizko espezie berriak –bisigua, olagarroa eta abar– ikertzeak konponbiderik bideragarriena dirudi.
Testuinguru honetan esan behar da Espainian gaur egun 250etik gora adituk aipatutako ikerketa lanotan diharduela hainbat unibertsitate publikotan, eta enpresa gehienentzat ohikoak direla Ikerkuntza eta Garapen (I+G) jarduerak. Horrez gain, kontserbak eta aurretik prestatutako janariak ari dira bultzatzen, zeinak sektoreari etekin handiagoak emango lizkiokeen.
Espainiako Nekazaritza Ministerioak, sektore osoaren elkarlanaz, adituen ustetan datorren urtetik aurrera arrain hazkuntzari bultzada erabakigarria eman liezaiokeen Akuikulturaren Liburu Zuria sortu du. Landu beharreko lehen gaia berrikuntza teknologikoarena izango da. Sektorearen etorkizuna baloratzeko, ikertzaileek urraburu batek 2 milioi arrautza jar ditzakeela dio, zeinetatik sei baino ez diren helduak izatera iristen askatasunean; eta haztegietan berriz 200.000 dira bizirik iraun dezaketenak

EUSKAL HERRIAN ERE HAZTEN ARI DA AKUIKULTURA
Akuikultura ez dago oraindik oso garatuta Euskal Herrian, sektorean aitzindari den Nafarroako amuarraina salbu. Iparraldean ez dago arrain haztegirik, eta EAEn duela bi urtetik hona bi erreboilo haztegi daude, Zumaian eta Donostian. Horrez gain, Zierbenan lupina haztegi bat abian jartzeko asmoa dute. Euskaldunok, arrain fresko kontsumitzaile onak, ez dugu oraindik arrain haztegietara jotzeko beharrik sumatu, nahiz eta, harrapaketa tekniken erasokortasuna areagotu ahala, joera akuikultura mota horretara egitea den.
Nafarroan, ordea, aspalditik dihardute amuarrainaren produkzio industrialean. Nafarroako lehen amuarrain haztegia Errezun egin zen 1958an. Bi iruindarrek sortu zuten, garai hartan Iruñeko Udaleko idazkari zen Fernando Ozkoidi abokatuak eta Luis Domezain medikuak. 1965ean bigarren bat sortu zuten Zudairen, eta 1970ean beste bat egiteari ekin zioten, honako hau Esan (1977an eraikitzen amaitu zuten). Aldi berean laugarren haztegia sortu zen Arraratsen, arrainkume hazkuntzan jarduera bakarra izanik. Gaur egun alemaniar, daniar, suediar eta espainiar partehartzea duen Navarra Food SA enpresarenak dira lau haztegiok.
200.000 metro kuadroko azalerarekin eta guztizko ekoizpenaren % 75eko kontrolaz, konpainiak Esan ezarria du bere egoitza nagusia, non hazi eta gizentzeaz gain amuarraina prozesatu ere egiten duten. Errendimendu handiagorako, 1997an 200 milioi pezeta (8 milioi libera) inbertitu zuten produkzio prozesu osoa digitalizatzeko: elikadura kontroletik arrautzen inkubazioraino, uraren oxigenatzea ahaztu gabe.
Navarra Food SAren bezero nagusiak, 1997an % 95 esportatzen zela kontuan hartuta, Alemania, Suitza eta Frantzia dira. 1997an Txinara 20 tona amuarrainen esportazioan parte hartu zuen. Enpresa honen urteroko fakturazioa 1.000 milioitik gora pezetakoa da.
Gipuzkoako erreboilo haztegiek arrain honekiko kontsumitzaileek duten gero eta interes handiagoari erantzuten diote. 90eko hamarkadan burututako ikerketa batek EAEn erreboilo eskaria 250 tona ingurukoa zela zioen, eta eskari hori prezioak jaitsi ahala igoko zela zioen. 1995ean Espainiako haztegietako erreboilo produkzioa 4.700 tonakoa zen. Kopuru hori, jakina, askoz handiagoa da honez gero.
Orain Zierbenan lupina haztegi bat ireki nahi dute, espezie horrek Kantauri itsasoan izango lukeen lehena, Luzero lurmuturrean kokatuko litzatekeelarik. Horretarako baimena eskatu dio Valladolideko enpresagizon batek Zierbenako Udalari. Proiektu berritzailea da, Kantauri itsasoaren zakartasuna medio, espezie honetako haztegiak Mediterranioan baino ez baitaude. Haztegi honek 300 tonako produkzioa emango du urtero, eta 150 milioi pezetako fakturazioa izango du. Proiektuaren arabera, Luzero lurmuturreko dikearen ondoan hamabi bat kaiola jarriko lirateke, 8.400 metro kuadroko azalera hartuz. Aurreikusitako inbertsioa 90 milioi pezetakoa da azpiegiturei dagokienez, eta 100 milioikoa elikagaietan, 10 gramoko arrainkumeek bi urteren buruan 400 gramotik gorako pisua har dezaten. Jardueraren hasiera, zazpi pertsonari lana emango liokeena, datorren udarako dago aurreikusita, eta lehendabiziko aleek 2002. urterako lortuko lukete salmentarako pisu egokia.
Zierbenan lupina haztegia ireki nahi duen Raul de Saja enpresagizon gaztelarrak badu esperientzia arlo honetan, jadanik Mediterranioan eta Txilen lan egin baitu. Lupinak beste edozein lekutan baino motelago hazten badira ere, Zierbena aukeratu badu Euskal Herria lupina kontsumitzaile garrantzitsuenen artean dagoelako izan da


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


Eguneraketa berriak daude