HAZTEGIETAKO ARRAINAREN KONTSUMOAK GORA EGINGO DU

  • diren teknika erasokorrak direla-eta. Egoera horri erantzunez, akuikultura sektorearen –hots, arrain haztegien– garapena ari da gertatzen.

2000ko urtarrilaren 09an
Donibane-Lohizune edo Getariako antxoa, Hondarribia edo Bermeoko legatza, Bermeo edo Lekeitioko hegaluzea, hemengo erreboiloa eta hango urraburua, halako edo bestelako ibaiko amuarraina eta abar. Horiek eta antzekoak dira azoketako arrain postuetan entzun ditzakegun erakargarriak, Kantauri itsasoko arraina Mediterraniokoa edo beste edonongoa baino hobea delako ustea duen euskal kontsumitzailea bereganatzearren. Nolanahi ere, errealitatea bestelakoa da; arrainak ez du, askotan, halako jatorririk. Arrazoia aski begibistakoa da: gure itsasoak jada birrinduta ditugu, askotan agortuta, arrantza teknika erasokorren eraginez. Horrez gain, azken urteotan bai populazioak eta bai norbanako arrain kontsumoak gora egin dute.
Gauzak horrela, nahiz eta XX. mendea arte itsaso, ozeano edo ibaietako baliabideak amaiezinak zirelako ustea izan, egunez egun haztegietatiko arrain gehiago jaten dugu, askotan konturatu ere egin gabe, gure etxe eta jatetxeetan. Gai honen gaineko euskal estatistikarik ez dugu, baina Espainiako haztegi-arrain produktoreen elkartearen (Apromar) datuen arabera, Espainiako etxe eta jatetxeetan jandako urraburu eta lupinen % 78 haztegietatikoa zen, 1990ean kopuru hori % 4koa baino ez zelarik. Antzekoak esan genitzake erreboilo, izokin eta antxoari buruz. Akuikulturaren aroa da, horrenbesteraino ezen FAOk 2015erako munduan kontsumituko den arrainaren % 50 haztegikoa izango dela irizten dion.


ASIATIK EUROPARA.

Asiarrak, arrain kontsumitzailerik handienak, konturatu ziren haztegien potentzialaz. 50eko hamarkadan hasi ziren, eta gaur egun munduko akuikultura produkzioaren % 80ren jabe dira. Asia barruan Txina dugu bereziki aipagarri, bertan biltzen baita mundu osoko produkzioaren % 60. Txinak izandako garapena balio komertzial urriko arrain kontinentalak hazten diharduen hainbat familia-ustiapen txikiri zor zaio.
Akuikulturaren garapena beranduago, 60ko hamarkadan, iritsi zen Europa eta Ameriketara. Hauek munduko produkzioaren % 8 eta % 4 dute, hurrenez hurren. Hemen, produkzioa balio handiagoa duten espezietan kontzentratu da, eta merkatu prezio altuagoa izan ohi dute produktuok. Adibidez Norvegia, Erresuma Batua eta Irlanda izokin gehien produzitzen dutenak dira, Frantzia, Italia eta Espainia ortzadar-amuarrainagatik direlarik aipagarri. Espainia, horrez gain, lupina eta urraburu produktore handienetakoa da, Grezia, Italia eta Turkiarekin batera.
Akuikultura 80ko hamarkadako lehen urteetan hasi zen garatzen bai Espainian eta baita Euskal Herrian ere, non pertsonako arrain kontsumoa Europako garrantzitsuenetakoa den (urte eta pertsonako 42 kilokoa hain zuzen). Nolanahi ere, benetako hasiera Rias Galegas-eko 50eko hamarkadako muskuilu haztegietan kokatu behar dugu, eta beranduxeago barnealdeko arrain haztegietako ortzadar-amuarrainen hazkuntzan. Gaur egun 265.000 tona muskuilu produzitzen dira –mundu mailako produkzioaren % 21– eta 16.000 milioi pezetako (640 milioi libera) fakturazioa esan nahi du. 1964an hasi zen amuarrain hazkuntza, eta orduko 25 tonetatik 1998ko 30.000 tonara igaro da produkzioa; azken urte hartako fakturazioa 10.000 milioi pezetakoa izan zen.
Igoera handienak 1985 eta 1995 bitartean gertatu ziren; hamar urte horietan produkzioa bikoiztu zen, 21.000 tonatik 42.000 ingurura igaroz, muskuilua kontuan hartu gabe. Urraburua, lupina, erreboiloa eta izokina dira protagonista nagusiak. Esan beharra dago, hala ere, muskuiluaz gain amuarraina dela produkzio mailarik handiena duena, Espainiako akuikultura jardueraren % 60 esan nahi baitu.
Espainia 14. postuan dago munduko produktoreen rankingean, eta Europan Norvegia eta Frantzia soilik ditu gainetik. Produkzioaren zatirik handiena muskuilutik dator, produktu astuna baina balio ekonomiko urrikoa. 1998an Espainiako akuikulturak (itsasokoak eta kontinentalak) 25.000 milioi pezetako fakturazioa izan zuen, oso kopuru txikia norvegiarrek izokinagatik fakturatutako 160.000 milioi pezetarekin alderatzen badugu

Ezin akuikulturaren trena galdu

Sektorean kezka sortu da akuikulturaren trena ez galtzeko, eta hortik Administrazioari alor horren garapenerako egindako diru-laguntza eskaria. Gaur egun atzerrian lehiatzeko beharrezkoa den tamaina duten enpresak oso gutxi direla diote. Artean barne-merkatuak hazten jarraitzen du, eta kontsumitzaileek gero eta produktu berri gehiago eskatzen dute. Adituen aburuz, balio erantsizko espezie berriak –bisigua, olagarroa eta abar– ikertzeak konponbiderik bideragarriena dirudi.
Testuinguru honetan esan behar da Espainian gaur egun 250etik gora adituk aipatutako ikerketa lanotan diharduela hainbat unibertsitate publikotan, eta enpresa gehienentzat ohikoak direla Ikerkuntza eta Garapen (I+G) jarduerak. Horrez gain, kontserbak eta aurretik prestatutako janariak ari dira bultzatzen, zeinak sektoreari etekin handiagoak emango lizkiokeen.
Espainiako Nekazaritza Ministerioak, sektore osoaren elkarlanaz, adituen ustetan datorren urtetik aurrera arrain hazkuntzari bultzada erabakigarria eman liezaiokeen Akuikulturaren Liburu Zuria sortu du. Landu beharreko lehen gaia berrikuntza teknologikoarena izango da. Sektorearen etorkizuna baloratzeko, ikertzaileek urraburu batek 2 milioi arrautza jar ditzakeela dio, zeinetatik sei baino ez diren helduak izatera iristen askatasunean; eta haztegietan berriz 200.000 dira bizirik iraun dezaketenak

EUSKAL HERRIAN ERE HAZTEN ARI DA AKUIKULTURA
Akuikultura ez dago oraindik oso garatuta Euskal Herrian, sektorean aitzindari den Nafarroako amuarraina salbu. Iparraldean ez dago arrain haztegirik, eta EAEn duela bi urtetik hona bi erreboilo haztegi daude, Zumaian eta Donostian. Horrez gain, Zierbenan lupina haztegi bat abian jartzeko asmoa dute. Euskaldunok, arrain fresko kontsumitzaile onak, ez dugu oraindik arrain haztegietara jotzeko beharrik sumatu, nahiz eta, harrapaketa tekniken erasokortasuna areagotu ahala, joera akuikultura mota horretara egitea den.
Nafarroan, ordea, aspalditik dihardute amuarrainaren produkzio industrialean. Nafarroako lehen amuarrain haztegia Errezun egin zen 1958an. Bi iruindarrek sortu zuten, garai hartan Iruñeko Udaleko idazkari zen Fernando Ozkoidi abokatuak eta Luis Domezain medikuak. 1965ean bigarren bat sortu zuten Zudairen, eta 1970ean beste bat egiteari ekin zioten, honako hau Esan (1977an eraikitzen amaitu zuten). Aldi berean laugarren haztegia sortu zen Arraratsen, arrainkume hazkuntzan jarduera bakarra izanik. Gaur egun alemaniar, daniar, suediar eta espainiar partehartzea duen Navarra Food SA enpresarenak dira lau haztegiok.
200.000 metro kuadroko azalerarekin eta guztizko ekoizpenaren % 75eko kontrolaz, konpainiak Esan ezarria du bere egoitza nagusia, non hazi eta gizentzeaz gain amuarraina prozesatu ere egiten duten. Errendimendu handiagorako, 1997an 200 milioi pezeta (8 milioi libera) inbertitu zuten produkzio prozesu osoa digitalizatzeko: elikadura kontroletik arrautzen inkubazioraino, uraren oxigenatzea ahaztu gabe.
Navarra Food SAren bezero nagusiak, 1997an % 95 esportatzen zela kontuan hartuta, Alemania, Suitza eta Frantzia dira. 1997an Txinara 20 tona amuarrainen esportazioan parte hartu zuen. Enpresa honen urteroko fakturazioa 1.000 milioitik gora pezetakoa da.
Gipuzkoako erreboilo haztegiek arrain honekiko kontsumitzaileek duten gero eta interes handiagoari erantzuten diote. 90eko hamarkadan burututako ikerketa batek EAEn erreboilo eskaria 250 tona ingurukoa zela zioen, eta eskari hori prezioak jaitsi ahala igoko zela zioen. 1995ean Espainiako haztegietako erreboilo produkzioa 4.700 tonakoa zen. Kopuru hori, jakina, askoz handiagoa da honez gero.
Orain Zierbenan lupina haztegi bat ireki nahi dute, espezie horrek Kantauri itsasoan izango lukeen lehena, Luzero lurmuturrean kokatuko litzatekeelarik. Horretarako baimena eskatu dio Valladolideko enpresagizon batek Zierbenako Udalari. Proiektu berritzailea da, Kantauri itsasoaren zakartasuna medio, espezie honetako haztegiak Mediterranioan baino ez baitaude. Haztegi honek 300 tonako produkzioa emango du urtero, eta 150 milioi pezetako fakturazioa izango du. Proiektuaren arabera, Luzero lurmuturreko dikearen ondoan hamabi bat kaiola jarriko lirateke, 8.400 metro kuadroko azalera hartuz. Aurreikusitako inbertsioa 90 milioi pezetakoa da azpiegiturei dagokienez, eta 100 milioikoa elikagaietan, 10 gramoko arrainkumeek bi urteren buruan 400 gramotik gorako pisua har dezaten. Jardueraren hasiera, zazpi pertsonari lana emango liokeena, datorren udarako dago aurreikusita, eta lehendabiziko aleek 2002. urterako lortuko lukete salmentarako pisu egokia.
Zierbenan lupina haztegia ireki nahi duen Raul de Saja enpresagizon gaztelarrak badu esperientzia arlo honetan, jadanik Mediterranioan eta Txilen lan egin baitu. Lupinak beste edozein lekutan baino motelago hazten badira ere, Zierbena aukeratu badu Euskal Herria lupina kontsumitzaile garrantzitsuenen artean dagoelako izan da


Azkenak
2024-04-30 | ARGIA
Netanyahuk dio Rafah inbadituko dutela su-eten akordioa "egon zein ez egon”

34.000 palestinar baino gehiago hil ditu Israelek urriaren 7az geroztik Palestinan, eta beste milaka dira desagerturik edota larri kolpaturik. Jarraipena egiten ari gara.


Netanyahuk dio Rafah inbadituko dutela su-eten akordioa "egon zein ez egon”

Israelek 40 eguneko su-etena eta preso trukea eskaini dio Gazari, baina akordioa lortu edo ez Rafah inbadituko dutela adierazi du Netanyahu lehen ministroak. AEBk eta Erresuma Batuak Hamas presionatzen ari dira Israelen eskaintza onar dezan. Astelehenean 47 palestinar hil zituen... [+]


2024-04-30 | ARGIA | ARGIA
Hil egin da Artzentalesen zauritu zen basogintzako langilea

Langilea larri zauritu zen apirilaren 24an, eta astelehenean, hilak 29, hil da. 22 urte zituen eta sektorean bi hilabete soilik zeramatzan lanean. 2024 urtean hildako 22. langilea da.


2024-04-30 | ARGIA
Eneko Bidegainen 'Bichta éder' eleberriak jaso du 111 Akademiaren Saria

Karmele Jaioren Maitasun kapitala-rekin lehiatu da finalean. 2023ko “libururik gogokoen” izendatu dute Bidegainen “bihurgune askotako” thriller politikoa 111 Akademia osatzen duten literaturazaleek.


Eguneraketa berriak daude