«Etorkizunari buruzko hainbat pauso berriztatzaile emateko atarian gaude»


1993ko urriaren 24an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Mari Karmen Garmendiari elkarizketa hizkuntz politikaz
«Etorkizunari buruzko hainbat pauso berriztatzaile emateko atarian gaude»
MARI KARMEN GARMENDIA
Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz Politikarako idazkari nagusia azken zortzi urteotan, Mari Karmen Garmendiak ez du aurkezpenik behar. Hitz erraz eta gozoko emakumea, urtetan jarrera zabal eta irekia mantentzen jakin du. Ezinbesteko erreferentzia puntua, bere hitzek oihartzun handia izaten dute beti. Lerrootan, hainbat kontuez aritu zaigu ormaiztegitarra, ez nahi izandako guztiez, baina.
ARGIA. AEDk hamar urte beteko ditu aurki. Zein funtzio bete dute han hemenka sortutako tankera honetako elkarteek? Zein funtzio bete dezakete etorkizunean?
MARI KARMEN GARMENDIA. Oso gertakizun interesgarriaren aurrean gaude. Batetik, izugarria da hizkuntzaren alde egiten ari diren lana. Bestalde, Administrazioak edo erakundeek egin dezaketen lanaren osagarri garrantzizkoa direla uste dut. Administrazioak ezin dezake guztia egin, are gutxiago eguneroko bizitzan herri mailan egin beharreko horiek. Euskararen alde egiten duten eta egin dezaketenaz gain, gure gizartearen egituraketan benetan aurrerapauso handia izan daitezkeela iruditzen zait. Bestalde, funtzio garrantzitsua bete dezakete elkarbizitzarako, akordiorako, eztabaidarako eta egitasmoak elkarrekin aurrera ateratzeko.
A. Nola dakusazu Euskal Eskola Publikoaren legea medio ikastolen mugimenduan sortutako egoera berezia?
M.K.G. Ikastolek beren proiektuari eutsi egin behar diote, ez diote bere izateari utzi behar. Nahiz sare publikoan nahiz pribatuan egon, ikastolek gure hezkuntza sisteman ekarpen handia egin behar dute etorkizunean ere. Ikastola proiektu herrikoia da, euskalduna; guraso, irakasle nahiz herritarren partaidetzaz aurrera ateratakoa. Dudarik gabe, horrela ikusten da kontua EAJn, ikusi besterik ez dago zenbaterainoko ardura jarri den Ikastolen Konfederakuntzarekin izan diren eta dauden harremanetan; eta ikastolen aldeko festetan gure ordezkaritza beti hor izaten dela. Ikaragarrizko galera litzateke gure herriarentzat urtetan zehar ikastolaren baitan sortu den kultura hori galduko balitz.
A. Azkenaldion hainbat iritzi plazaratu dira Eusenor proiektuaz. Lur argitaletxeak ere hitz gogorrak esan ditu.
M.K.G. Eusenor proiektua proiektu nazionala da, irekia, eta une egokian iritsitakoa. Orain urte batzuk, ez giza baliabide aldetik ezta hizkuntza beraren garapena horretarako egokitua ez zegoelako, ez genuen modurik izango proiektu horri eusteko. Horrelako garrantzia duen proiektua ezin da esku pribatuetatik garatu eta eraman. Gizarte ekimena eta erakunde publikoen eta parapublikoen ardura, konpromezua eta baliabideak elkartu behar dira. Eusenorrek Euskal Herr osoa hartzen du kontuan, partaidetza aldetik, beraz, Euskal Herri osoko erakunde eta alderdi guztiak jakinaren gainean jarriak izan dira. Horrexegatik onartzen da fundazio izaera izan dezan. Horretarako jarriko diren arauak onartzen dituzten guztiek partaide izateko aukera izango dute. Beraz, Lur argitaletxeak, partaide izan nahi baldin badu ateak zabalik izango ditu.
A. Helduen euskalduntze eta alfabetatze mundua une kritikoan dago egun. Zein da zure analisia?
M.K.G. Helduen euskalduntze eta alfabetatzeak ahalegin handiak eskatu ditu eta garrantzi handia izan du gure hizkuntzaren normalkutzaren prozesuan. Hala ere, urteak ez dira alferrik pasatu eta iruditzen zait inertziaren harlauza gainetik kendu egin behar dugula. Galdera bat dago hemen erantzun beharrekoa: alfabetatze euskalduntzeak bere horretan jarraitu behar du ala ez? Horri erantzun eta hartu beharreko erabakiak hartu behar dira.
Alfabetatze euskalduntzeari eskerrak, biztanleria osoaren % 14 da jatorriz erdalduna izanik euskaraz ondo hitz egiten ikasi duena. Erdaldunen %18k euskaraz ondo ikasi du horri eskerrak. Bestalde, Eusko Jaurlaritzan euskararako dauden egitasmo guztietarako dauden diruak batu eta nola banatuta dauden ikusten badugu, HABEren aurrekontuak guztiaren %45,5 hartzen du. Beraz, ikusi behar da nahiz giza nahiz diruzko baliabide horiek bere horretan jarraitu behar duten, ala galderari erantzunez, inertzia astindu eta eguneratze bat ez ote dugun egin behar. Bestalde, ezinbestekoa da alfabetatze euskalduntze alorrean partaide diren guztien arteko egituraketa. Horrela ezin da jarraitu, sakabanatze honek ez dakar ezer onik.
A. Baina dirulaguntza kendu zaie euskaltegi libreei.
M.K.G. Krisi gogor batean murgilduta gabiltza. Beraz baliabideak ere urritu egin dira. Hala ere, nire ustez baliabide horiek ahal den zuhurrena erabili behar ditugu, dauden beharrei erantzuteko erabiliz.
A. AEKren beharrak begibistakoak dira. Ezin al dira baliabide horiek beste era batera banatu?
M.K.G. Ez dago nire esku, baina ez da nik egingo nukeena. Ur eskasia dagoenean, ura gutxitu egiten da, eta ezin da lehortea egongo ez balitz bezala jokatu. Zer egiten du herriko alkateak horrelakoetan? Herriko auzune guztietara ura iritsi dadin saiatzen da, ez auzune batzuentzat ura banatzen bakarrik. Ur gutxiago baina denei erantzunez. Honetan ere beste hainbeste egin beharko litzateke. Ni sinesturik nago demokraziaren joko zelaian denontzat lekua dagoela eta hor erabaki behar ditugula gure auzi eta arazoak.
A. «Euskaldunon Egunkaria» eta Eusko Jaurlaritzaren arteko konponbidearen atarian al gara?
M.K.G. Ni ez naiz aztia. «Euskaldunon Egunkaria»k euskaldun guztien egunkaria izan behar du, ez ezker abertzalearena. Abiapuntua hori izanik, eta horrek euskaldunon artean iritzi guztietakoak gaudela esan nahi duela jakinik, gauza izan behar dugu auzia bideratzeko. Legebiltzarreko akordioa onerako izan daitekeela uste dut.
A. Ez al da «Euskaldunon Egunkaria» iritzi era guztietara zabalik dagoen medioa?
M.K.G. Bai, denentzat lekua dago, baina aurrerapausoak eman behar dira. Puntu batera iritsita gaude baina hortik aurrera jo behar da. Pausoka joan behar da.
A. Euskalgintza munduan, zuk eta Joseba Arregik oso ikuspuntu ezberdinak dituzuela aipatzen da.
M.K.G. Zortzi urte daramatzat Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz Politikarako idazkari bezala, eta eman zitzaidan agindua betetzen saiatu naiz. Urte hauetan adierazitakoak nik guzti honetaz uste eta sinesten dudanaren adierazgarri dira. Eta egia esaten badut, ez nahiko nukeen guztiaren adierazgarri. Zorionez etapa bat bete da, urteak ez dira alferrik joan. Lan izugarriak egin dira eta kezka handiak ditugu, baina iruditzen zait hizkuntz politikan ere, bere osotasunari begira, ezin dugula inertziaz jokatu, eta beraz etorkizunari buruzko hainbat pauso berriztatzaile emateko atarian gaudela.
ARGIA. Ia hamaika urte dira Euskararen Normalkuntzarako Legea onartu zela. Zeintzuk dira egungo lehentasunezko puntuak?
M.K.G. Korpusaren alorrean, hizkuntza sendotu eta garatzeko modua egin behar da. Horretan ari dira Euskaltzaindia, Elhuyar, Uzei eta beste zenbait erakunde. Etorkizunerako oinarrizko azpiegiturak ziurtatu behar ditugu. Gainera, hizkuntz transmisioa ziurtatu beharra dago. Bestalde, erabilerarako guneak eta aukerak gehitu egin behar dira. Horrek zer esan nahi du? Guzti honetan gabiltzanon arteko koordinazioa hobetu egin behar dugula, ditugun baliabideak oraindik ere etekin hobea ateratzeko moduan jarri behar ditugula. Euskararen aldeko politikak sustatzailea behar du izan, horretarako gainera herriak duen borondatea kontuan hartu eta garatuz.
A. Euskararen ezagutza gehitu den arren, erabilera ez da hainbeste handitu.
M.K.G. Dakizunez, Euskal Herri osoa kontuan hartzen duen ikerketa soziolinguistikoa egin dugu. Batetik, garbi ikusten da epe erdira edo ertainera ez dugula erabilera kontuan aldaketa handiegirik sumatuko. Batetik, erabilera ziurtatzeko talde batean hamar lagunetik zortzik euskaldunak izan behar dutelako, bestela hizkuntzaren erabilera ahuldu eta aurrera atera ezinik geratzen delako. Hainbat pertsonaren kopurua behar da, beraz. Bestetik, hizkuntz gaitasunak ere ez du motela izan behar, zenbat eta gaitasun handiagoa orduan eta erabilerarako aukera, erraztasun eta zihurtasun handiagoa. Hizkuntzaren Erabilera gauzatu ahal izango duten gune soziolinguistikoak behar ditugu. Guneak ugaldu ditzagun, eta gainera izan dezatela eguneroko bizitzarekin lotura. Gune horiek erabilera bultzatzeko modukoak izan daitezen, borondatea eta argitasuna beharko ditugu, ez dirua bakarrik.
A. Zertan dira gaur egun HPIN eta EKBren arteko harremanak?
M.K.G. Gure egoeraren diagnosian puntu askotan bat gatoz. Bestalde, elkarrekin programa jakinen inguruan lanean dihardugu: hizkuntzaren transmisiorako kanpaina baten inguruan eta UEUren lan programetako soziolinguistika alorrean, esate baterako. Elkarrekin burutuko dugun hirugarren programa ere behehala indarrean jarriko da: hizkuntz plangintzarako graduondoko unibertsitate diplomatura.
A. Esparru zabala ikusten al duzu EKBrekin batera jorratu daitekeena?
M.K.G. EKBren eginkizuna Jaurlaritza eta erakundeen osagarrizkoa da. EKB ez da HPIN, eta HPIN ez da EKB. Bakoitzak bere eremua, bere eginkizuna, bere lekuak ditu. Hori ezagutu eta onartzetik hasi behar dugu bai batzuek baita besteok ere. Elkarlanerako zenbait gune baditugu. Aitortu beharra dago, besteak beste, nahiz eta beste gauza batzuetan ados ez natorren, EKBren eskutik dugula «Bat» aldizkaria, oso aintzakotzat hartzeko lana.
Alberto Irazu
34-38

GaiezPolitikaEuskal HerrErakundeakJaurlaritza
GaiezHizkuntzaEuskaraNormalkuntzHizkuntz poEAE
PertsonaiazGARMENDIA1
EgileezIRAZU1Politika

Azkenak
Israel Gazan “inoiz ikusi ez den sufrimendua” eragiten ari dela salatu dute Mendebaldeko 28 estatuk, baina neurririk iragarri gabe

"Oinarrizko premiak bilatzen dituzten bitartean zibilak, haurrak barne, anker hiltzea" salatu dute. Gazan hamabost pertsona hil dira gosez azken 24 orduetan, eta AFP albiste agentziako kazetariek ohartarazi dute euren lankideak gosez hiltzen ari direla zerrendan,... [+]


Subflubiala Ez plataformak protesta zaratatsua egin du Bizkaiko Foru Aldundiaren aurrean

Subflubialaren behin betiko proiektua onartu zuenez Aldundiak pasa den astean, eta dozenaka pertsona batu dira proiektua gelditzea eskatzeko.


71 urteko espetxe zigorra ezarri diote Hondarribiko surf irakasle bati, 11 adin txikikori sexu abusuak egitea egotzita

2011tik 2021era bitarte egin zituen erasoak, klaseak eman bitartean. Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak sexu abusuen delitu bakoitzeko lau urte eta hilabete bat eta hamabi urte bitarteko kartzela zigorra ezarri dio. Horrez gain, 40 urteko gizonak adin txikiko bakoitzari 3.000 eta... [+]


Frankismoko dokumentu klasifikatuak argitaratuko dituen legea onartu du Espainiako Gobernuak

Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.


Espainiako Auzitegi Gorenak Loiolako kuartelari babes berezia ematen zion epaia bertan behera utzi du

2022an EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi zuen kuartela Hirigintza Ondare Eraikia Babesteko Plan Berezian sartzea, Voxek jarritako helegite bat onartuta. Gorenak baliogabetu egin du epai hori, eta bidea ireki dio Donostiako Udalari eremu horretan 1.500-1.700 etxebizitza... [+]


Galizieraz egiteagatik eraso egin diote espainiar batzuek turismo-gida bati Galizian

Inguratu, iraindu eta besotik heldu eta bultzatu ere egin zutela salatu du Galiziako gida gazteak. Valladolidekoak dira sei pertsona galegofoboak.


Legazpiko Udala eta Sidenor kalte ordainak ordaintzera zigortu dituzte langile bat amiantoaren eraginpean jartzeagatik

Langileak amiantoak eragiten duen minbizi mota bat dauka eta 376.305 euroko kalte ordaina eman beharko diote, EAEko Auzitegi Gorenak zigorra berretsi baitu. 


Zabaltzen ari den morofobiaren azken adibidea, Gasteizen

Gasteizko hainbat auzotan ezarri dituzten “Moros fuera de España” kartel eta pegatinak ikertzen ari da Ertzaintza. Irun, Hernani, Barakaldo… Ez dira kasu isolatuak, eta “etorkinen kontura jarraitzaileak irabazi nahi dituen ideologia” ikusten du... [+]


Donostiako auzitegi batek ebatzi du zaharren egoitzako langile denek ez dutela euskarazko B2 maila eduki beharrik

Euskarazko B2 maila dutela ez ziurtatzeagatik Eibarko Egogain zaharren egoitzako lan eskaintza publikotik kanpo utzi zituzten bi langileen alde ebatzi du Donostiako Lehen Auzialdiko 3. Epaitegiak, CCOOk jakinarazi duenez. 2024ko urrian, Gonzalo Pérez Sanz epaileak... [+]


Jesus Maria Gomez Ezkerro preso iruindarra aske geratu da zigor osoa beteta

Jesus Maria Gomez Ezkerro 'Txutxo', 2001eko urtarrilean atxilotu zuten, 2021ean hirugarren gradua ezarri zioten, eta 2023ko otsailean baldintzapeko askatasuna eman zioten. 24 urte geroago aske geratu da. 


2025-07-22 | Estitxu Eizagirre
Frutazaintza ekologikoa ezagutzeko txangoa deitu du Biolurrek

Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]


2025-07-22 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Japoniar nazionalismoa hasi da berragertzen mozorrorik gabe

Japoniako goi-ganberaren erdia berritzeko uztailaren 20an egindako hauteskundeek berretsi eta ondu egin dituzte aurreikuspenak: Alderdi Liberal Demokratikoak eta haren ia betiereko aliatua den Komeito konfesional eskuindarrak galdu egin dute Aholkularien Batzar horretan zuten... [+]


2025-07-22 | Mara Altuna Díaz
Haien hizkuntzak hiltzen uzteko prest ez dauden zortzi gazte grinatsu

Uztailaren 14tik 18ra munduko hizkuntza gutxituen hiriburua izan da Gasteiz. HIGA, hizkuntza gutxituetako gazte hiztunen topaketetan, lau kontinenteko dozenaka gazte elkartu ziren esperientziak eta estrategiak trukatzeko. Hizkuntza “txikiak” babestea dute helburu... [+]


2025-07-22 | Kote Camacho
Aurtengo baraualdirako jada hamalau lagunek eman dute izena

Barau kolektiboak beti erdaraz izaten ziren, baraualdi bat euskara hutsean antolatzen hasi ginen arte. Irakurketa dramatizatuak taldean, abestu, dantzatu, arnasketa kontzientea, masaje trukaketa, Bergarako igerilekura jaistea, kanten liburuxka... eta pilota partiduak.

Aurten,... [+]


2025-07-22 | Bertsozale.eus
Bertsolaritzaren dokumentazio bilketa sendotzeko aurrerapausoetan

 Xenpelar Dokumentazio Zentroak dokumentazio bilketan sakontzeko aurrerapausoak eman ditu: Bertsozale Elkarteko egitasmoen bilketa prozesuak berrikusi dira eta tokian tokiko eragileekin harremanetan jarrita, eremu horretako jarduna aztertu eta hobekuntzak bideratu... [+]


Eguneraketa berriak daude