«Etorkizunari buruzko hainbat pauso berriztatzaile emateko atarian gaude»

1993ko urriaren 24an

Mari Karmen Garmendiari elkarizketa hizkuntz politikaz
«Etorkizunari buruzko hainbat pauso berriztatzaile emateko atarian gaude»
MARI KARMEN GARMENDIA
Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz Politikarako idazkari nagusia azken zortzi urteotan, Mari Karmen Garmendiak ez du aurkezpenik behar. Hitz erraz eta gozoko emakumea, urtetan jarrera zabal eta irekia mantentzen jakin du. Ezinbesteko erreferentzia puntua, bere hitzek oihartzun handia izaten dute beti. Lerrootan, hainbat kontuez aritu zaigu ormaiztegitarra, ez nahi izandako guztiez, baina.
ARGIA. AEDk hamar urte beteko ditu aurki. Zein funtzio bete dute han hemenka sortutako tankera honetako elkarteek? Zein funtzio bete dezakete etorkizunean?
MARI KARMEN GARMENDIA. Oso gertakizun interesgarriaren aurrean gaude. Batetik, izugarria da hizkuntzaren alde egiten ari diren lana. Bestalde, Administrazioak edo erakundeek egin dezaketen lanaren osagarri garrantzizkoa direla uste dut. Administrazioak ezin dezake guztia egin, are gutxiago eguneroko bizitzan herri mailan egin beharreko horiek. Euskararen alde egiten duten eta egin dezaketenaz gain, gure gizartearen egituraketan benetan aurrerapauso handia izan daitezkeela iruditzen zait. Bestalde, funtzio garrantzitsua bete dezakete elkarbizitzarako, akordiorako, eztabaidarako eta egitasmoak elkarrekin aurrera ateratzeko.
A. Nola dakusazu Euskal Eskola Publikoaren legea medio ikastolen mugimenduan sortutako egoera berezia?
M.K.G. Ikastolek beren proiektuari eutsi egin behar diote, ez diote bere izateari utzi behar. Nahiz sare publikoan nahiz pribatuan egon, ikastolek gure hezkuntza sisteman ekarpen handia egin behar dute etorkizunean ere. Ikastola proiektu herrikoia da, euskalduna; guraso, irakasle nahiz herritarren partaidetzaz aurrera ateratakoa. Dudarik gabe, horrela ikusten da kontua EAJn, ikusi besterik ez dago zenbaterainoko ardura jarri den Ikastolen Konfederakuntzarekin izan diren eta dauden harremanetan; eta ikastolen aldeko festetan gure ordezkaritza beti hor izaten dela. Ikaragarrizko galera litzateke gure herriarentzat urtetan zehar ikastolaren baitan sortu den kultura hori galduko balitz.
A. Azkenaldion hainbat iritzi plazaratu dira Eusenor proiektuaz. Lur argitaletxeak ere hitz gogorrak esan ditu.
M.K.G. Eusenor proiektua proiektu nazionala da, irekia, eta une egokian iritsitakoa. Orain urte batzuk, ez giza baliabide aldetik ezta hizkuntza beraren garapena horretarako egokitua ez zegoelako, ez genuen modurik izango proiektu horri eusteko. Horrelako garrantzia duen proiektua ezin da esku pribatuetatik garatu eta eraman. Gizarte ekimena eta erakunde publikoen eta parapublikoen ardura, konpromezua eta baliabideak elkartu behar dira. Eusenorrek Euskal Herr osoa hartzen du kontuan, partaidetza aldetik, beraz, Euskal Herri osoko erakunde eta alderdi guztiak jakinaren gainean jarriak izan dira. Horrexegatik onartzen da fundazio izaera izan dezan. Horretarako jarriko diren arauak onartzen dituzten guztiek partaide izateko aukera izango dute. Beraz, Lur argitaletxeak, partaide izan nahi baldin badu ateak zabalik izango ditu.
A. Helduen euskalduntze eta alfabetatze mundua une kritikoan dago egun. Zein da zure analisia?
M.K.G. Helduen euskalduntze eta alfabetatzeak ahalegin handiak eskatu ditu eta garrantzi handia izan du gure hizkuntzaren normalkutzaren prozesuan. Hala ere, urteak ez dira alferrik pasatu eta iruditzen zait inertziaren harlauza gainetik kendu egin behar dugula. Galdera bat dago hemen erantzun beharrekoa: alfabetatze euskalduntzeak bere horretan jarraitu behar du ala ez? Horri erantzun eta hartu beharreko erabakiak hartu behar dira.
Alfabetatze euskalduntzeari eskerrak, biztanleria osoaren % 14 da jatorriz erdalduna izanik euskaraz ondo hitz egiten ikasi duena. Erdaldunen %18k euskaraz ondo ikasi du horri eskerrak. Bestalde, Eusko Jaurlaritzan euskararako dauden egitasmo guztietarako dauden diruak batu eta nola banatuta dauden ikusten badugu, HABEren aurrekontuak guztiaren %45,5 hartzen du. Beraz, ikusi behar da nahiz giza nahiz diruzko baliabide horiek bere horretan jarraitu behar duten, ala galderari erantzunez, inertzia astindu eta eguneratze bat ez ote dugun egin behar. Bestalde, ezinbestekoa da alfabetatze euskalduntze alorrean partaide diren guztien arteko egituraketa. Horrela ezin da jarraitu, sakabanatze honek ez dakar ezer onik.
A. Baina dirulaguntza kendu zaie euskaltegi libreei.
M.K.G. Krisi gogor batean murgilduta gabiltza. Beraz baliabideak ere urritu egin dira. Hala ere, nire ustez baliabide horiek ahal den zuhurrena erabili behar ditugu, dauden beharrei erantzuteko erabiliz.
A. AEKren beharrak begibistakoak dira. Ezin al dira baliabide horiek beste era batera banatu?
M.K.G. Ez dago nire esku, baina ez da nik egingo nukeena. Ur eskasia dagoenean, ura gutxitu egiten da, eta ezin da lehortea egongo ez balitz bezala jokatu. Zer egiten du herriko alkateak horrelakoetan? Herriko auzune guztietara ura iritsi dadin saiatzen da, ez auzune batzuentzat ura banatzen bakarrik. Ur gutxiago baina denei erantzunez. Honetan ere beste hainbeste egin beharko litzateke. Ni sinesturik nago demokraziaren joko zelaian denontzat lekua dagoela eta hor erabaki behar ditugula gure auzi eta arazoak.
A. «Euskaldunon Egunkaria» eta Eusko Jaurlaritzaren arteko konponbidearen atarian al gara?
M.K.G. Ni ez naiz aztia. «Euskaldunon Egunkaria»k euskaldun guztien egunkaria izan behar du, ez ezker abertzalearena. Abiapuntua hori izanik, eta horrek euskaldunon artean iritzi guztietakoak gaudela esan nahi duela jakinik, gauza izan behar dugu auzia bideratzeko. Legebiltzarreko akordioa onerako izan daitekeela uste dut.
A. Ez al da «Euskaldunon Egunkaria» iritzi era guztietara zabalik dagoen medioa?
M.K.G. Bai, denentzat lekua dago, baina aurrerapausoak eman behar dira. Puntu batera iritsita gaude baina hortik aurrera jo behar da. Pausoka joan behar da.
A. Euskalgintza munduan, zuk eta Joseba Arregik oso ikuspuntu ezberdinak dituzuela aipatzen da.
M.K.G. Zortzi urte daramatzat Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz Politikarako idazkari bezala, eta eman zitzaidan agindua betetzen saiatu naiz. Urte hauetan adierazitakoak nik guzti honetaz uste eta sinesten dudanaren adierazgarri dira. Eta egia esaten badut, ez nahiko nukeen guztiaren adierazgarri. Zorionez etapa bat bete da, urteak ez dira alferrik joan. Lan izugarriak egin dira eta kezka handiak ditugu, baina iruditzen zait hizkuntz politikan ere, bere osotasunari begira, ezin dugula inertziaz jokatu, eta beraz etorkizunari buruzko hainbat pauso berriztatzaile emateko atarian gaudela.
ARGIA. Ia hamaika urte dira Euskararen Normalkuntzarako Legea onartu zela. Zeintzuk dira egungo lehentasunezko puntuak?
M.K.G. Korpusaren alorrean, hizkuntza sendotu eta garatzeko modua egin behar da. Horretan ari dira Euskaltzaindia, Elhuyar, Uzei eta beste zenbait erakunde. Etorkizunerako oinarrizko azpiegiturak ziurtatu behar ditugu. Gainera, hizkuntz transmisioa ziurtatu beharra dago. Bestalde, erabilerarako guneak eta aukerak gehitu egin behar dira. Horrek zer esan nahi du? Guzti honetan gabiltzanon arteko koordinazioa hobetu egin behar dugula, ditugun baliabideak oraindik ere etekin hobea ateratzeko moduan jarri behar ditugula. Euskararen aldeko politikak sustatzailea behar du izan, horretarako gainera herriak duen borondatea kontuan hartu eta garatuz.
A. Euskararen ezagutza gehitu den arren, erabilera ez da hainbeste handitu.
M.K.G. Dakizunez, Euskal Herri osoa kontuan hartzen duen ikerketa soziolinguistikoa egin dugu. Batetik, garbi ikusten da epe erdira edo ertainera ez dugula erabilera kontuan aldaketa handiegirik sumatuko. Batetik, erabilera ziurtatzeko talde batean hamar lagunetik zortzik euskaldunak izan behar dutelako, bestela hizkuntzaren erabilera ahuldu eta aurrera atera ezinik geratzen delako. Hainbat pertsonaren kopurua behar da, beraz. Bestetik, hizkuntz gaitasunak ere ez du motela izan behar, zenbat eta gaitasun handiagoa orduan eta erabilerarako aukera, erraztasun eta zihurtasun handiagoa. Hizkuntzaren Erabilera gauzatu ahal izango duten gune soziolinguistikoak behar ditugu. Guneak ugaldu ditzagun, eta gainera izan dezatela eguneroko bizitzarekin lotura. Gune horiek erabilera bultzatzeko modukoak izan daitezen, borondatea eta argitasuna beharko ditugu, ez dirua bakarrik.
A. Zertan dira gaur egun HPIN eta EKBren arteko harremanak?
M.K.G. Gure egoeraren diagnosian puntu askotan bat gatoz. Bestalde, elkarrekin programa jakinen inguruan lanean dihardugu: hizkuntzaren transmisiorako kanpaina baten inguruan eta UEUren lan programetako soziolinguistika alorrean, esate baterako. Elkarrekin burutuko dugun hirugarren programa ere behehala indarrean jarriko da: hizkuntz plangintzarako graduondoko unibertsitate diplomatura.
A. Esparru zabala ikusten al duzu EKBrekin batera jorratu daitekeena?
M.K.G. EKBren eginkizuna Jaurlaritza eta erakundeen osagarrizkoa da. EKB ez da HPIN, eta HPIN ez da EKB. Bakoitzak bere eremua, bere eginkizuna, bere lekuak ditu. Hori ezagutu eta onartzetik hasi behar dugu bai batzuek baita besteok ere. Elkarlanerako zenbait gune baditugu. Aitortu beharra dago, besteak beste, nahiz eta beste gauza batzuetan ados ez natorren, EKBren eskutik dugula «Bat» aldizkaria, oso aintzakotzat hartzeko lana.
Alberto Irazu
34-38

GaiezPolitikaEuskal HerrErakundeakJaurlaritza
GaiezHizkuntzaEuskaraNormalkuntzHizkuntz poEAE
PertsonaiazGARMENDIA1
EgileezIRAZU1Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

MAPA | Zer bozkatu dute zure bizilagunek?

Asier Iturralde Sarasola

Zoriona banatzeko prozesu demokratikoa

Gorka Bereziartua

Sinesmenek ez dituzte mendiak mugitzen

Mati Iturralde

Aldaketa mugatuak eta jarraikortasuna gobernuan

Asier Blas Mendoza

Berde-Bildu hegoaldetik

Maite Díaz de Heredia Ruiz de Arbulo

Azkenak

2024-04-23 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Iaz gehien mailegatu zen euskarazko liburua, Nerea Ibarzabalen 'Bar Gloria'

Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako liburutegietan 2,7 milioi mailegu egin ziren 2023an, 2018an baino 100.000 inguru gehiago.

2024-04-23 | Euskal Irratiak

Indarrak biltzeko eguna antolatu du Erdiz Bizirik-ek Elizondon

Erdizko meategiaren kontrako plataforma herritarrak aldarrikapen eta besta eguna antolatu du joan den larunbatean Elizondon. Heldu diren asteetan epaiketa ukanen dute Magnesitas Navarra enpresaren kontra. Hain zuzen, auziak eraginen dituen gastuei buru egiteko sustengu... [+]

2024-04-23 | ARGIA

Instagram da EAEko gazteen sare sozial gustukoena

TikTok eta BeReal dira azken urteotan gehien hazi diren sare sozialak. Gazteen artean, %40ak esan du euskara ere erabiltzen duela. Gaztelania 97,9ak erabiltzen du, eta ingelesa %62,4ak. Datuok Gazteen Euskal Behatokiak egindako Gazteak eta sare sozialak. Euskadiko gazteen... [+]

2024-04-23 | Euskalerria irratia

Oskar Zapata (Topagunea)

"Euskarak aurrera egin dezan aliatu berriak behar ditugu"

Nafarroa Garaian euskararen aldeko jarrera gero eta handiagoa izan dadin ildo diskurtsibo berriak proposatu ditu Euskaltzaleon Topaguneak

2024-04-23 | Gedar

Berriz lortu dute Berangoko Otxantegi Herri Lurren hustea geratzea

Apirilaren 18rako zegoen ezarrita desalojoa, eta lurrak defendatzeko asmoz bertaratu ziren hainbat pertsona. Ertzaintza, baina, ez zen joan, eta auzitegiek jakinarazi dute atzeratu egin dutela huste saiakera. Desalojoa gelditzea lortzen duten bigarren aldia da.

Eguneraketa berriak daude