"Gutxi erreflexionatzen dut literaturari buruz"

1991ko apirilaren 14an

Arantxa urretabizkaia idazleari elkarrizketa
Arantxa Urretabizkaia
"Gutxi erreflexionatzen dut literaturari buruz"
Madrilen bizi da 1990eko bukaeraz geroztik, Xabier Elorriagarekin, eta haur bat izan dute. Eguneko denbora gehientsuena umeak jaten dio orain. Berak "zalapartaren hiria" deitzen duenaren trafiko eta sirena hotsa lotsagabe tartekatzen zaigu elkarhizketan zehar. Umea lo dago bitartean. Herri txiki batean bilitzeko ametsa. Liburu kontuan, laster kaleratuko du "Aurten aldatuko da nere bizitza" gazteentzako nobela.
ARGIA. Zer dela eta Madril aldean?
A. URRETABIZKAIA. Nire ahizpak esaten zuen, "Berak ezetz dio baina Madrilen bizi da". Hiru urte inguru daramatzat Madrilen baina lehen hamabostero joaten nintzen Euskal Herrira. Sentitu izan dut Madrilen bizi nintzela umearekin etorri nintzenean, jakin bai bait nekien hilabete batzutan ez nintzela Euskal Herrira joango. Lanarekin ez du zer ikusirik. Bi gauza gertatu ziren, batetik Xabierren lana hemen zegoela, eta bestetik momentu batean sentitzen nuen hura itogarria zela: beti leku bera, jende bera, saltsa bera... Haize berriak nahi izan nituen eta gero eta gehiago etortzen hasi nintzen. Orain lau hilabete daramatzat. Baina nik ez diot sekula esan nere buruari:
A. Zer egiten duzu?
A.U. Han egiten dudan gauza bera: etxean lanean. Orain umearekin baina. umerik gabe berdin zen, artikuluak... idatzi orohar. Ez dut sofritzen Madrilek daukan kalterik handiena: trafikoa, kalea, ordu puntak... Ez naiz etxetik asko ateratzen. Hondarribira ohituz gero Donostia piska bat handia egiten zitzaidan, egin ezazu kontu orduan Madril nolakoa egiten zaidan. Nahiago ditut herri txikiak, Hondarribia baino txikiago hobeto gainera; eta noizbait biziko naiz herri txiki-txiki batean. Kale txikiak maite ditut. Gauzak datozen bezala hartzen ditut eta bakoitzetik onena hartzen saiatzen naiz. Ez dut Madrilekiko lirurarik.
A. Eta zeure lanerako zein da hobe, inspirazio kontuetarako eta abar.
A.U. Lanerako mahaia eta argia behar dut, besterik ez. Inguroak neretzat ez du eraginik. Gainera segituan sentitzen dut etxean nagoela, hotel batean ere berdin. Xabierrek esaten du eserleku eta aterkin batekin etxe bat egiten dudala.
A. Behinbehinekoa da Madrilekoa beraz?
A.U. Ez dut asmorik, ez gelditzeko eta ez alde egiteko. Nik amets bat daukat, etxe txikia, jardina... Ahal dela Euskal Herrian. Oraingoz ezin dut horrelakorik egin baina hala ere nik ez dut asmorik egiten. Badakit udazkenera arte zer egingo dudan, maiatzean Hondarribira joango naiz umearekin eta bertako festak iragan arte han izango gara, gero auskalo.
A. Batzutan, beharbada, euskalduna izatea Madrilen gogorra izango da.
A.U. Batzutan bai, mimetismo piska bat egin behar duzu. Alabaina madrildarrak oso irekiak dira. Abizenak ematen dit dexenteko lana, telefonoz deitzen didatenean... Lehengo egunean medikura joan, izen-abizena esan eta medikuak "Son ustedes argelinos, no?". Baina Madrilen denbora gehiena etxean egiten dut. Bitxikeria horiek, batzutan amorrazioa ematen didate baina jadanik ohitu naiz. Bestalde, jendea oso sinpatikoa da.
A. Igartzen al da Euskal Heriko mundu politizatua eta honen arteko desberdintasuna?
A.U. Bai, asko igartzen da. Nik hemen faltan botatzen dut politikaz hitz egitea, pentsa! Oso nohizbehinka hitz egiten dut hemen politikaz. Behin katalanuniar lagun batzuri esan nien gustatuko litzaidakeela noizbait beraiekin hitz egitea ea zer pentsatzen duten ekialdeko aldaketez... Harrituta geratu ziren. Halako aurpegiarekin begiratzen zidaten! "Ez dut, bada, seminario bat egiteko proposamenik egin" esaten nion nire buruari. Dena den Euskal Herrian gehiegi hitz egiten da, eta ni ez naiz ajolagabea, interesatzen zait politika, irakurtzen dut... Politikak gauza inportante asko esplikatzen du, baina ez dena. Niri gauza bat edo bestea egiteko proposatzen didatenean ez dut begiratzen horrenbeste nork egiten duen, gustora banago eta konforme, egingo dut eta kitto. Uste dut gu zentzu batera oso beroak garela, berehala jartzen gara edo oso alde edo oso kontra. Niretzat Euskal Herria ez da politika; loreak (Hondarribitik bidalitako mimosa sorta erakusten du), paseo bat, maite dudan jendea... hori da Euskal Herria.
A. Idazte aldetik zertan ari zara orain?
A.U. Ezer gutxitan. Orain umearekin oso lan gutxi egiten dut. Astean pare bat artikulu... Hori da nire bizibidea. Gero gauza txikiak, baina asko ere ez ditut egiten. Horrez gain, buruari bueltak eman. Xabierrek aipatzen zidan lehengo egunean zenbat aldiz esaten dudan telefonoz astirik ez daukadala umea dudalako. Idazteko bizitza guztiak daukat eta haur jaio berri bat zaintzeko oraintxe bakarrik. Burutu samarra neukan ipuin liburu bat, eta haurdunaldian horietako bat handitzen hasi zitzaidan–oso gauza arraroa, gauza denak txikitzeko joera dut eta–eta horrekin ekingo diot zerbait egiteari handi antzera, denbora hartzen dudanean. Zuzentzen ari naiz gazteentzako nobela bat «Aurten aldatuko da nere bizitza». Duela hiruzpalau urte Correorako giten nuen astero-astero etxetik alde egin zuen gazte baten istorioa; argitaletxean liburu bezala atera zitekeela iruditu zitzaien, moldatu nuen eta hori da orain kaleratuko dena.
A. Eta aipatu duzun ipuin libaru hori?
A.U. Ez dago bukatua, eta agian bakarka argitaratuko ditut, liburu kolektiboetan... Hemengo egunkari batzuk eskatu dizkidate baina itzuli egin behar ditut. Ipuin liburu bat nahiko aurreratua neukan, baina duela urtebete edo ez dut ikutu, zabaldu ere ez dut egin eta zabaltzen dudanean ez dakit zer aurkituko dudan.
A. Laburra, luzea...
A.U. Laburra, oso gauza laburrak egiten ditut. Bost lerro esaten badidate, bost lerro. Asko ezagutzen nautenak esaten dute ez dela literaturan bakarrik, bizitzan ere horrelakoa naizela. Mania bat bezala jotzen nuen, baina hemengo idazle batek esaten zidan «hori ez da mania bat, hori estiloa da». Estilo deituta beste gauza bat zirudien... Ipuinak desberdinak, batek dauzka hogei folio, beste batek hogietaka, besteak hiruzpalau...
A. Ze eratakoak dira?
A. U. Ez dakit, nik egin egiten ditut, gero besteek esaten dute zer eratakoak diren. Nik normalean inguruan ikusitako zerbait kontatzen dut–ez niri gertatzen zaidana, nire bizitza ez bait dut kontatzen–, hori bai nire interpretazioarekin. Adibidez, behin ikusi nuen emakume zahar bat kasino batean eta nik ez nekien ezer emakume horretaz, baina istorioa asmatu diot, kasino jokalaria dela...
A. Istorio intimistetarako joera duzu...
A.U. Bai, bai, nik uste dut joera hori beti daukadala. Literatura egiten dudanean ez zait horrenbeste interesatzen jendeak zer egiten duen baizik egiten ari den bitartean zer pentsatzen eta sentitzen duen. Gainera hori literaturak bakarrik eman dezake. Zineak ez du hori ematen, ematen du pertsona bat zertan ari den, nola mugitzen den, begirada batekin adieraz dezakezu zerbait... Baina ez jendeak barruan daukana.
A. Idazle profesionala zara, bizitzeko aina ematen al du idazteak?
A.U. Bai, ni horretatik bizi naiz. Lan asko eta nahi izanez gero txukun bizi liteke. Bakoitzak bere beharrak eta bere nahiak dauzka eta niri gauzak erostea gustatzen zait, baina nik gehien erosi nahi dudana denbora da. ETBn lan egiten nuenean nik uste nuen diru pila irabazten nuela eta gainera lan eta lan besterik egiten ez nuenez, gero urtebete inolako lanik egin gabe nuen. Baina hori bai, ETBko kotxerik kaskarrena nirea zen. Familia handi bat mantendu behar baduzu eta abar, agian ezingo da, baina ni hortik bizi naiz hustu, baina denbora libre asko ematen dit eta hori da nik nahi dudana.
A. Kazetaritza kontuetara itzultzeko asmorik?
A.U. Gustatzen zait, asko gainera. Azken urteetan eskaini dizkidaten kazetal lan guztiak Madrilen izan dira. Oraingoz ez naiz itzuliko baina oso gustoko dut. Kazetaritzak "martxa" handia du, eta niri literaturak ematen duen lasaitasuna gustatzen zait, baina bestea ere bai. Literaturatik bakarrik bizi ahal izango banintz ere ez nuke hori bakarrik egingo nire bizitzan zehar. Zinea aldiz ez dut uste egingo dudanik, lanen batzu eskaini didate baina ez dut uste zinea eta ni oso ondo konpontzen garenik. Ez da bakarrik lan horrek eskatzen duen lan zehatza, lan horrek eskatzen duen bizibidea da, eta zineak eskatzen duena ez da batere erreza, asko mugitzea, harremanak... Badakit literaturak ez duela etorkizunik, ez bada best seller bat, eta ni ez naizenez bestsellergilea...
A."El Diario Vasco"n euskaraz eta "EI Mundo"n gaztelaniaz, nola idazten duzu gustorago?
A.U. Gauza desberdinak dira, "El Diario Vasco"n fikzioa da, "EI Mundo"n eguneko albisteren bat komentatu behar dut, gerra, martxoaren 8a... "EI Mundo"n egiten dudana ez dut inoiz euskaraz egin eta beraz ez dakit nola moldatuko nintzatekeen. Bestalde, nik idatzizko kazataritza ez dut inoiz euskaraz egin. Literaturarako bai, lasaiago sentitzen naiz euskaraz.
A. Zure belanualdiko idazleen lanak unibertsital lanetarako erabiltzen dituzte jadanik, hori pentsaezina da beste edonon. Sentierazten al dizu horrek zabartze konturik?
A.U. Ez, inolaz ere. Baina batzutan andre edo neska konplexua bai, orohar gizonak bait dira idazte kontuetan dihardutenak. Duela gutxi UBIko liburu batean ikusi nuen nire argazkia eta harritu egin nintzen... Gazteak bai etorri izan zaizkit elkar hizketak egitera eskolatik eta abar, edo telefonoz deitu eta "aizu, zure biografia non aurkitu dezaket?".
A. Zer eritzi duzu euskal literaturaz?
A.U. Ez daukat eritzirik. Nik beti pentsatu izan dut gauza bat dela txori izatea eta beste bat ornitologoa, eta gure artean badira txori ornitologoak baina ez da nire kasua. Orohar iruditzen zait merezi dugun literatura dugula? gure beste sektoreak bezala dagoela, kazetariak, abeslariak, politikoak... Noizbehinka puntako bat ateratzen da baina gainontzekoak gara, bada, herriak eman lezakeena... Abantaila batekin, orain belaunaldi asko ari direla produzitzen eta horrek emaitzaren bat eman behar duela. Bestalde, ez zait gustatzen lankideek egindako liburuei buruzko kritikarik egitea, gustatzen bazait esango dut baina bestela ez dut aipatzen eta kitto. Askotan eskatzen didate lanei buruzko eritziak eta nik ez dut horretarako balio. Argitaletxe batetik bidaltzen dizkidate liburuak nere eritzia emateko baina idazle atzerrritarrak dira eta gainera ez dakit izenik. Dena den, oso gutxi erreflexionatzen dut literaturari buruz.
A. Jon Juaristik zioen, ARGIAn bertan, euskal idazleak Jaurlaritzan esker bizi direla. Zer deritzozu?
A.U. Duela urtebete inguru Salamancan egin genuen topo Juaristi, Atxaga eta hirurok eta luze aritu ginen horretaz eta beste gauza askotaz, gau-pasa egin genuen, nik sekula egiten ez dudana. Ez dut uste hori horrela denik. Nik gauza bat esan dezaket. Zuk liburu bat egiten duzunean argitaletxeak diru aurrerapen bat ematen dizu autore eskubideak direla eta. Nik "Saturno" erdaraz argitaratu behar nuenean nire agenteak esan zidan"Alfaguara interesaturik dago baina gutxi ordaintzen dute". Bada, nire argitaletxeak Euskal Herrian ordaintzen duena baino seizazpi aldiz gehiago zen, tirada bera eta salmenta berarekin. Euskal Herriko argitaletxeak saldu dudanaren %10a ordaintzen dit urtearen bukaeran. Beraz, instituzioek egingo diote mesede handia, agian, argitaletxeei baina guri ez. Argitaratzeko bai, badaude erraztasunak. Ez dut uste hain txarrak garenik, nahiago nuke nik erdaraz argitaratu dudanean egin dizkidaten kritikak euskarazkoetan izatea.
A. Zer irakurtzen duzu, zer da gehien interesatzen zaizuna?
A.U. Euskal literaturatik autore gutxi. Ez ona edo txarra delako, niri interesatzen zaidana gutxi egiten delako baizik. Azken bi edo hiru urte hanetan Iparramerikako jende gazteak egiten duena, europarra baino gehiago. Literaturaz gain, egunkariak asko, pare bat gutxienez, saiakera izugarri kostatzen zait eta poesia oso tarteka. Nire poesia iturria kantuetan dago.

NORTASUN AGIRIA
Donostian jaioa 1947ko uztailaren 1ean Historian lizentziatua. Hamasei urterekin lanean hasitakoa. Harez gero, zortzi urte erizain giza Hospital Probintzialean; idazkaria, kontablea, kazetaria eta idazlea
«Egin»en, «Ere» aldizkarian eta ETBn ibilitakoa Hiru liburu prosan eta beste bi poesian. Gauza laburretarako joera du, baita bizitzan ere. Erabakia eta asmoa, berba hutsalak. Insolidaridadeak amorrarazten du
Xabier Letona
35-38

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakURRETABIZK1
PertsonaiazURRETABIZK1
EgileezLETONA1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude