Koldo Zuazo: "Hizkuntzan ere oztopo nagusia Euskal Herria banatzen duten mugetan dago‘’


1989ko apirilaren 16an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Koldo Zuazo, filologia irakasleari elkarrizketa

"EUSKARAREN BATASUNA" TESIAZ EUSKALKIEN EGOERA MAMITU
Koldo Zuazo: "Hizkuntzan ere oztopo nagusia Euskal Herria banatzen duten mugetan dago''
Filologia ikasketak burutu eta egun irakasle gisa ari da Koldo Zuaso eibartarra, Gasteizko UPVn. Oraintsu kaleratu du liburu mardul eta mamitsua, "Euskararen Batasuna'', 1987an bere dotoragutza tesiarako moldatua, euskara eta euskalkiak gaia sakonki jorratzen duena.
ARGIA. - Zergatik horren bero orain batua eta euskalkien gaia?
K.ZUAZO.–Hara, duela 12-15 urte batua bai ala ez zen gure artean eztabaidatzen zena. Orain, ostera, beste batzuk dira gure buruhausteak: zein izango ote da euskalkien geroa? Galtzen utzi behar ote ditugu ala ba ote dute lekurik euskal gizartean? Eta azken honi baiezkoa ematekotan, beste hauei ere beharko genieke aurre egin: noiz erabili batua eta noiz euskalkiak? Euskalki guztiak ala bakar batzu bultzatu?... Hauexek dira epe laburrera askatu beharko ditugun korapiloak.
A.–Zeure liburuan garrantzi handia ematen diozu Euskal Herriaren zatiketari. Azal iezaiguzu hori.
K.Z.–Hizkuntzari kanpotik datorkion arazoa litzateke hau. Euskal Herria politikoki guztiz zatituta dago: Hegoaldea-lparraldea batetik, Nafarroa-Euskal Komunitate Autonomoa bigarrenik eta Lapurdi-Nafarroa Behera-Zuberoa hirugarrenik. Zatiketa honen eragina ezin nabarmenagoa da eta, ondorioz, lehenago gara bizkaitar, zuberotar, nafar... euskaldun baino. Aurretik jarri ohi dugu maiz gure euskalkia edo euskaratxoa euskara baino. Eta hau, jakina, oso kaltegarria da eta, luzera begira, euskara heriotz bidean jarri dezake gainera.
A.–Kanpotik datorkion arazoaz mintzatu zara. Eta barrukoei dagokionez?
K.Z.–Euskalki bakoitzaren apartekotasunak harrotzeko eta puzteko joera erakutsi dugu sarritan. Eta horrela, bistan denez, gero eta aldenduago eta urrunago jarriko gara gainontzeko euskaldunengandik. Euskalkiak erabiltzerakoan, hortaz, euskara bere osotasunean izan behar dugu begien aurrean. Eta, bigarrenik, euskalki jakin bakoitzean hedatuen dauden ezaugarriei eman beharko zaie lehentasuna.
A.–Eta zergatik euskalkien arteko lehia hori?
K.Z.–Batere zalantza gabe, Hegoaldea eta Iparraldea banatzen duen muga dugu hizkuntzan ere oztopo nagusia. Gu gaztelaniaren eta haiek frantsesaren morroi Bara sarri askotan, horretaz jabetzen ez baga ere. Ondorioz, gero eta urrunago gabiltza batzuk besteengandik. Elkarren arteko harremanak sendotzea eta erabakiak hartzerakoan Euskal Herri osoari begiratzea, izan beharko dira, beraz, gure ardura nagusiak.
A.–Zein euskalkik sortzen ditu istilurik bizirik?
K.Z.–Bizkaiera eta zubererarekin buruhauste-iturri oparoak izan ditugu eta ditugu. Biak dira bazter euskalkiak eta, hortaz, itxura berezi samarra dute gainerako euskaldunentzat. Biak dira, bestalde, literatur tradizio aberatsaren jabe eta bizkaierari dagokionez bada oraindik hirugarren arrazoi bat, arrazoi indartsua bat: euskaldun kopuru haziak berba egiten duela euskalki honetan eta gaur egungo euskal kulturgintzan partaidetza zabala dutela bertoko hiztunek.
A.–Eta Nafarroa aldean, ze berri da?
K.Z.–Azken bolada honetan badirudi Nafarroa Garaian ere, euren euskalkienganako atxikimendua pizten ari dela. Baina badira hemen aintzakotzat hartu beharreko gertaera zenbait: oso nabaria da Nafarroa Garaiaren izaera hizkuntzaz den bezainbatean. Zaraitzun edo Luzaiden hasi, Ultzama eta Baztan zeharkatu eta Honarrabia, Leitza edo Olaztiraino bada ezberdintasun ugari eta sakonik natarrera batez mintzatu ahal izateko. Nafarroako garaiko hizkerak, bigarrenik, ia arautu gabe daude eta literatur tradizioa ere urria da. Dena den, goizegi da erabaki bat hartzeko. Ezabaida, elkarrizketa eta azterketa da orain bultzatu behar dena.
XABIER LETONA
51


GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakBesteak
GaiezHizkuntzaEuskaraBesteak
PertsonaiazUAZO1
EgileezLETONA1Hizkuntza

Azkenak
Gosez hiltzen ari gara

Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.


Octavio Alberola zendu da, Donostian Franco hiltzen saiatu zen anarkista

1962ko udan, CNT Francisco Franco diktadorea hiltzen saiatu zen Donostian, ETAren laguntzarekin. Octavio Alberola anarkistak koordinatu zuen ekintza, baina huts egin zuten.


Paul Urkijoren ‘Gaua’ hurrengo filmaren soinu bandaren grabaketan parte hartu du Aiaraldeko Iaiaiai taldeak

Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.


2025-07-28 | Gedar
Arrazakeriarekin lotu ziren iazko gorroto-delituen ia erdia Espainiako Estatuan

%37 genero- eta sexu-diskriminazio kasuekin loturik egon ziren, eta aporofobia %33 hazi zen. Gorroto-delituen intzidentzia tasarik altuena Nafarroan identifikatu zuten iaz.


Umezurtz geratu diren Palestinako haurrei eskolak ziurtatzeko 41.000 euro bideratuko ditu Salam Gaza erakundeak

Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]


2025-07-28 | Hala Bedi
Gasteizko kanpaldian jasandako Poliziaren bortizkeria salatu dute GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak

GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]


Espetxetik irten da Georges Abdallah, Europan espetxean denbora gehien zeraman preso politikoa

40 urte pasatxoko espetxealdiaren ostean, joan den ostiralean atera zuten espetxetik, eta segituan Libanora eraman, bere jaioterrira. Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz ez... [+]


Janaria sartzeko “10 orduko etenak” iragarri ditu Israelek, Gazan 100.000 haur desnutrizio arriskuan daudelako

"Pausa taktiko" gisa definitu ditu Israelek. Igandean hasi da eta 35 kamioi sartu dira Gazako zerrendara.


Sendabelarrak oliotan

Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]


Eskuz eta banaka

Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]


2025-07-28 | Jakoba Errekondo
Harroputzetik artaputzera

Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]


2025-07-28 | Garazi Zabaleta
Udako azoka ekologikoak
Aurtengo hamabi plazak

Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]


Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Eguneraketa berriak daude