Txomin Artola: "Duela urte t‘erdi edo horrela erabaki nian jada ez nintzela euskal kantaria’'


2021eko uztailaren 23an
Txomin Artola euskal kantariari elkarrizketa

«BERRIZ ARTE», 6. ELEPEA ELKAR DISKETXEAREKIN KALERATU DU
Txomin Artola: "Duela urte t'erdi edo horrela erabaki nian jada ez nintzela euskal kantaria''
Bere eguneroko Euskadi Irratiako lana bukatu ondorenerako lotu genuen solasaldia Artolarekin "Berriz arte" azkenngo elepearen inguruan. Donostiako Ateneotik badia osoa ikusmira zitekeen arrats gertuko argitan, astiro ilundu zuen arte bere diskoaren azaleko irudiaren gisara.
Gauez, autobus amerikano bat, motel batetako neoizko argiak eta Txomin Artola: «Berriz arte» (diskoaren azala, Xabi Oterok egina). "Bai, bidaiari baten irudia balitz bezala. Eta 'berriz arte' esaten duk, Zuberoan esaten den moduan: beste bat arte".
Agian ihesi ez, baina behintzat bere sorlekutik joan egin nahi duen norbaiten kantuen zantzua hartzen zaie berehala Txomin Artolaren seigarren disko honetakoei.
"Maletak hartu eta joan egiten haiz, aspertu haizela alegia, eta aldatu nahi duala lekuz edo markoz, behar bat bezala. Ni inguroan ditudan gauzekin oso lotuta nagok, eta horretatik abstraitzea eta fantasiako mundu batean bizitzea oso zaila duk, baina kontua duk errealitatea eta fantasiaren arteko oreka topatzea. Eta hori duk sekretua".
Nabari diogu disko osoan zehar alde egitea bilakatzen dela nolabait esanahi orokorra.
"Antzeko zerbait Esaterako, 'Sorlekua utziz gero' kantua, emigrazio kantu bat duk, eta ondorioz sentitzen den herrimina. Elissanburuk idatzi zizkian hitzak, ongi asmatuak".
ARGIA.–Emigratzea zer bait behartua duk ordea. Eta beste batean errepikatzen duk «ni ez naiz hemengoa....
TX. ARTOLA.–Hala duk. Horiek dituk klabeak, erreferentziak. Bakoitzak ulertuko dizkik bere erara. Bazegok halako insistentzia bat, bai. Batzutan pentsatzen diat nik ez daukadala hemen tokirik bizitzeko. Azken urte hauetan zentsazio hori zeukeat. Begira, ibiltariaren kantu horretan, Joxerra Gartziak idatzi duen letra horretan esaten duk: "agur eta banoa, ni ez naiz hemengoa". Ziur nago bera nere barruan jarri zela eta neretzat idatzi zituela. Uste diat joan egingo naizela, esan liteke gainera joaten ari naizela... eta joateko modu asko daude.
A.–Sarrionandiak esan zian "Ni ez naiz hemengoa". Baina berari behartu zioten markoa arrotz zitzaiolako. Hiri arrotz egin zaik hire ingurunea?
TX.A.–Nere ama Iparraldekoa huen, eta hemengoek espainol kutsua duten moduan haiek baditek frantsesa. Horrekin esan nahi diat, etxean halako frantses ingurune bat bizi izan nuela, ohitura berezi batzuk, eta horregatik ni piskat arraro sentitu izan naizela beti. Eta hor zegok lekuz kanpo egotearen zentsazioa, eta uste diat halako zerbait ere sentitzen nuela euskal kantagintza deitu izan den mugimendu edo bolada hartan. Toki gutxi izatea edo nik zer dakit. Orain gaztaroko zentsazio horiek berak bueltatzen ari zaizkidak berriro, arrotzarenak, edo zertan ari ote naizen hemen. Eta konturatzen bahaiz, egia duk nere erreferentzia kulturalak beti atzerritarrak izan direla.
Instrumental saioak
Arrotzak, ibiltariak maletak hartu eta beste bat arte esaten duen arren, kantu herrikoiak ere baliatzen ditu diskoan, «Ama zuriak neri parian pasata.... edo eta «Triste bizi naiz eta» kasu, Haizea taldeko garaiak gogora arazten dizkigunak, eta hain zuzen oraingoan ere Amaiarekin kantatzen dituenak.
"Bat kanpoan edo sentitzen duk-, baina beti zegok bagage herrikoia".
Bestalde, erdi instrumentalak diren pare bat ere bai.
"Somatzen duk hitzarekin baino musikara loturik askoz libreago sentitzen haizela. Euskal kantagintzan sartuta egon izana seriotason handiz hartu nian: hizkuntza, Euskal Herria, kultura... Azkenean konturatzen haiz gehiegizkoa dela, nere bizkarrean izugarrizko zama eta erresponsabilidadea neramela. Duela urte t'erdi edo horrela erabaki nian jada ez nintzela euskal kantaria. Eta sentitu ninduan asioz libreago. Sartu nintzen bezainboteio askatasanez irten nauk 'mugimendu horretatik".
Joxerra Gartziak izkiriatu ditu elepeko kantuetarik zazpi, Txomin Artolak aitortuz tandem inportantea gertatu dela, «ez fisikoki elkarrekin lan egin dugulako, baizik eta bion irrati garaiko tratutik sortutakoak.
"Tarteka olerkiak eta pasatzen zizkidaan, eta elkar ulertze era berri bat izan da".
GORKA ARRESE
51


GaiezKulturaMusikaMusika modePertsonakAbeslariakARTOLA2
GaiezKulturaMusikaArgitalpenaDiskoak
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaDiskoak
PertsonaiazARTOLA2
EgileezARRESE1Kultura

Azkenak
Elikagaiak jasotzeko “diru-txartelak”, familia zaurgarrienentzat Nafarroan

Europako Funts Sozialen ataletik Elikagaien Bankuetara bideratzen zuten urtero dirua eurek bidera zezaten janaria behar gehien duten herritarren artean. Aldaketa iritsi da kudeaketara orain: adin txikikoak dituzten familiei diru-txartelak emanen dizkiete produktuak erosteko. 130... [+]


2024-10-15 | Sustatu
Jabetze Eskola Gasteizen, feminismoaren adibideen ildotik, euskalgintzarako

Gasteizko Izaskun Arrue Kulturguneak (IAK) eta UEUk elkarlanean Euskaldunentzako Jabetze Eskola martxan jarriko dute, euskaldunok ahaldundu, eta ondorioz, jendartea eraldatzeko asmoz. Aurkezpen hitzaldia urriaren 30ean egingo du Garikoitz Goikoetxeak. "Hizkuntzaren... [+]


2024-10-15 | Julen Orbea | Zuzeu
Bizitza oroit dezagun

1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.


Urruña eta Segurako udalek ofizialdu egin dituzte herritarrek sortutako zubiak

Herritarrengandik sortu eta hiru hamarkadaz eraikitako harremanaren ondotik, Hego Lapurdi eta Goierriko bi herri hauen arteko senidetze edo birazkatze ofiziala egin dute igandean Urruñako plazan. 30 urteko mugarri, egun «historikotzat» jo dute Filipe Aramendi... [+]


Mecaner Herriarentzat
“Fabrikaren erosketa publikoa behar dugu”

Stellantis multinazionalak Mecaner lantokia itxi eta 148 behargin kalean utzi ditu Urdulizen (Bizkaia); horren aurrean, "Mecaner Herriarentzat" alternatiba ekosoziala sortu dute hainbat eragilek. LAB sindikatuko Iraide Juaristik eta Jauzi Ekosozialeko Aitor Gallastegik... [+]


Galizieraren egoera larriaz ohartarazi dute, azken datuak ikusita

Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera Galiziako Estatistika Institutuak jakinarazitako azken datuetan. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez dakiela.


2024-10-14 | Julene Flamarique
Udalatx mendiko gurutzea eraitsi eta... idazki misteriotsu bat utzi dute

Arrasateko Udalak sare sozialetan jakinarazi duenez larunbat goizaldean kendu zuten ezezagunek gurutzea. Bizkaia eta Gipuzkoa arteko mugan zegoen kokaturik, 1.120 metroko garaieran. 1971. urtean jarri zen eta 250 kiloko pisua eta 10 metroko luzera zituen. Oraingoz ez da gurutzea... [+]


Zer esan nahi dute ‘begiratu’, ‘ulertu’ eta ‘pertsona’ hitzek?

Ez da akaso harrotasun seinale nire aurrean dauden pertsonak pertsona izango ez balira bezala begiratzea? Bai, noski baietz. Baina nola espero dugu bestela besteak ulertzea? Ulertu, behatu, begiratu. Besteak ulertu nahi izateak, ez du jarrera harro hau eskatzen? Ni pertsona... [+]


Genozidioaren egunkariak

Urtebete igaro da, diotenez. Ez dut sekula ulertu mendebaldarrok daukagun ohitura harroputz hau: nahiz eta gatazkak ia mende bateko iraunaldia izan, datak nahierara moldatzen ditugu, garrantzia nolanahi oparituz. Azkeneko sasoia ezberdina izan al da beren lurraldean preso... [+]


2024-10-14 | Leire Ibar
Lekeitioko Euskal Zine Bilerak 47. edizioa du aste honetan

47 urte beteko ditu zine jaialdiak, eta urriaren 16tik 21era, solasaldi eta tailerren bidez euskal zinemagintzaren alor ugari landuko dituzte. “Beti berria den zinema” lelopean, aurtengo jaialdiak zine berria eta istorio berriak kontatu nahi dituzten gazteei keinu... [+]


2024-10-14 | Leire Ibar
Gasteizko euskalgintzak egun osoko egitaraua antolatuko du urriaren 19an

“Gasteiz euskararen hiria” ekimena ospatuko dute urtarrilaren 19an Arabako hiriburuan. Euskaraz egingo diren ekintza ezberdinek osatuko dute hamabi orduko egitaraua. "Euskara protagonista izatea" da ekimenaren helburua.


2024-10-14 | iametza
Educamadrid eta MAX: burujabetza teknologikoa Madrilgo hezkuntza sisteman

EducaMadrid software librean oinarritutako hezkuntza plataforma 2002an jarri zen martxan Madrilgo Erkidegoan eta egun milioi bat erabiltzaile inguru ditu. Bertako kide Daniel Estebanek plataformaren aurkezpen praktikoa egingo du urriaren 17an Donostiako San Telmo museoan egingo... [+]


2024-10-14 | ARGIA
40 estatuk “gogor gaitzetsi” dute Israelek NBE-n kasko urdinei eraso egin izana

Azken egunetan gutxienez Nazio Batuen Erakundeko bost kasko urdin zauritu ditu Israelgo armadak, UNIFIL Nazio Batuen Libanorako Indar Behin-Behinekoak duen egoitza nagusiaren kontrako erasoetan, Naqoura herrian. Netanyahuk esan du kasko urdinak “giza ezkutu” gisa... [+]


Eguneraketa berriak daude