"Bertso Lehiaketa Ez Da Neurgarria"


1986ko otsailaren 02an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Joseba Zulaikarekin "Bertsolarien Jokoa Eta Jolasa" Liburuaz
"Bertso Lehiaketa Ez Da Neurgarria"
Bertsoaren alde teknikoa neurgarria den bezala, grazia, mamia eta beste zenbait arlo neurgaitzak dira Joseba Zulaikarentzat. Eztabaida ugari sortuko dute bere liburuko eritziek.
ARGIA.– Noiz hasi hintzen konturatzen elkarren lehian aritze hori bertsolaritzaren kalterako zela?
JOSEBA ZULAIKA.– Beti egon nauk ni horren kontra, baina Zarautzen «Pernando Amezketarra»ren txapelketa horretan ikusi nuenean txartela ateratzearena eta nota ematearena, iruditu zitzaidan bertsolaritzaren aberrazio bat zela hori. Joserra Gartziari esan nion hura bertsolaritzaren patologia bat zela eta nere puntuak agertzeko artikulu bat idatzik nuela. Horrela hasi ninuan.
A.–Zer diok, labur labur, liburuan?
J.Z.–Nik hor egiten dudana da. izenbaruak dion bezala "Bertsolariaren jokoa eta jolasa", bertsolaritzaz dauden definizio ezberdinak hartu, jokoarena eta jolasarena, eta kontrastatu, ikusteko zenbateraino jolasaren modeloa ez den neurgarria, ez den literala, eta orduan jolas batean nor den irabazle edo galtzaile erabakitzearen zentzugabea. Eta zenbateraino jolasaren modelo hori aplikagarria den neurri handi batetan bertsolaritzari. Oposizioak fortzatuak hartzen dizkiat deliberatuki, kontraste hau ikusteko funtsean Bertan. Jokoa-jolasa, hitz literala-metaforikoa... Horrekin batera zihoak konpetizioaren funtzioa kulturaren baitan ikustea, hori beharrezkoa duk. Baina konpetibitatea, kirol baten neurrian edo joko baten neurrian posible dena, hori aplikatzea bertsoari... guztiz desegokia iruditzen zeidak. Txiste txapelketa bat antolatzea bezala...
A.– Gero zetorrek maila formala gehiago neurtzearena...
J.Z.–Neurtu litekeena alde formala da, errima, erritmoa, etena... Alde tekniko hori izatea bertso bat ona edo txarra den neurtzeko orduan gauzarik nabarmenena ere, aurresuposizio bat duk. Potto bat izan arren bertso bat izan daiteke oso ona. Edo errima hain ona ez izan arren mundialak diren bertsoak izan daitezke.
Alde teknikotik bertsolari hauek ez dute huts handirik egiten. Alde horretatik neurgarria duk. Baina neurgarri ez den hori garrantzizkoago izan daiteke agian bertsoa neurtzeko orduan. Norbaitek esan zezakek grazia hori, alde kualitatibo hori neurtzerik badagoela... Nik uste diat ezetz.
A.–Beraz, uste duzu bertsolaritza barruko desafio eta lehia giro horrek kalte egiten diola bertsolaritzari.
J.Z. Hala duk. Nik esango nikek badagoela lehiaketa bat, baina nota batekin itzultzerik ez dagoen lehiaketa bat. Ez da lehiaketa neurgarria. Beste maila bateko lehiaketa bat duk. Tabernako zirikatzean bazegok norgehiagoka bat, baina ez zegok irabazle-galtzailerik. Posiblea duk enpatea... Tradizioan ere baziren desafioak... baina pittin bat jokoa eta bertsoaren jokoa distingitzeko zentzua zuen jendearentzat. Gaur egungo txapelketak futbol liga bat bezalakoak dituk.
Bestalde, herri mailan, bertsolarien artean, bertsoa ez da normalean joko bat bezala hartzen. Ahalegintzen haiz bertsorik onena botatzen, baina ez zein zein baino hobeagoa den frogatzen. Psikolojikoki bertsolaria ez da jokalaria.
Gero gainera, epaimahaiari ematea errepresentatibidade guztia... Eskulturak neurtzeko igual egokia izango duk epaimahai bat. Bertsoa ordea, euskararen jokoa delarik, denok gaituk gai hori ulertzeko. Nik uste diat ez dagoela epaimahai baten beharrik bertso bat ona den ala ez apaitzeko...
A.–Alderdi honetatik gauza gogorrak bota dituk liburuan. Bueltakoa ere esperoko duk...
J.Z.–Neri, bertsozale bezala, molestatu egiten zidak aukeratu beharrak, zein den hobeagoa, Uztapide ala Basarri, Uztapide ala Xalbador, Amuriza ala... Molestatu egiten zidak. Baina bertsolaritza bera ere gizartearen ispilu duk, eta joku bat bezala ikusten bada hala bizi delako da.
Kontra jasoko dudana? Esango zidatek jokoak bizitasuna ematen diola bertsolaritzari. «Bizitasuna»? Benito jarriko diagu Laboaren kontra, ea zein ateratzen den irabazle... Zentzugabekoa duk.
Iñaki CAMINO
39

GaiezKulturaBertsolaritBesteak
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakULAIKA1
PertsonaiazULAIKA1
EgileezCAMINO1Kultura

Azkenak
Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Bilboko Udalak muntatu gabeko eszenatokia, mehatxuak eta kronika faltsu bat

Kai Nakai, Maren eta Olatz Salvadorren kontzertua bertan behera utzi zuen Bilboko Udalak joan den igandean. Hiru musikariek azaldu dute gertatutakoa.


Israelek Espainiako Vueltan parte hartzeko eskubidea daukala esan du txapelketaren zuzendariak

Espainiako Vuelta abuztuaren 23tik irailaren 14ra izango da, bertan, Israel-Premier Tech taldeak hartuko du parte. Txapelketaren zuzendari Javier Guillének esan du "ezin dituztela kanporatu, puntuazioa dela eta parte hartzeko eskubidea" irabazi baitute.


Jon Sarasua
“Ikusi behar dugu zenbateraino komeni zaigun sententzia judizialen akzio-erreakzio jokoan sartzea”

Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]


Komunikazioa errazteko eta mintzamenaren errehabilitazioa lantzeko IA-Speak tresna garatzen ari dira Nafarroan

Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.


Aste Nagusia manteroen erreparaziorako eta justiziarako aukera gisa

Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.


Sexu-indarkeria Antartikako ikerketa-base estatubatuarretan

AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.


Gasteizen kalean bizi diren maliarrak Oñati eta Tolosara mugituko ditu Jaurlaritzak

50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]


Feng Shui pianoan

Fitxa: Musika Hamabostaldia. Victoria Eugenia Zikloa. Mitsuko Uchida (pianoa).
Egitaraua: Beethovenen hiru azken sonatak.
Lekua: Donostiako Victoria Eugenia Antzokia.
Data: abuztuaren 18a.

Mitsuko Uchidak Musika Hamabostaldia bisitatzen duen hirugarren aldia da. Bere estiloak... [+]


Eguneraketa berriak daude