Juan Dominguez, musikografoa eta poeta

2021eko uztailaren 28an

Juan Dominguez, musikografoa eta poeta
Bere burua ez du musikologotzat jotzen. «La música y la ópera en la historia de Euskal Herria» liburua idatzi duelarik, bere burua musikografo bezala gehiago ikusten du. Interesgarria, benetan, Algortako gizon honek daukan jakituria.
Algortako Kultur etxean, Algortan bertan jaioa dugun J. Dominguez-en azken erakusketa. Mural handitzar bi (2,5m.) aretoko sarreran; heuretan azken hiru mendeotan Euskal Herrian konposatu izen diren ehunetik gogorako operak, egileak eta gainerako beste zenbait xehetasunez hornituak. Beste paneltzar batetan, Beethoven-en obra bikaina bere osotasunean; «Barrokoa»z beste dozena bat kuadro, Bach, Haendel eta Scarlattiren hirugarren mendeurrenean. Dagoenerako erabat harrituta nago, denak bait daude eskuz eginda, koloreetan, irudiz eta argazkiz ondo hornituta ipuinetako ipotxek irakurri ohi dituzten liburutzar miresgarrietako orrialde erraldoiak bailiran.
Aulki bat hartuta jezarri egiten naiz, Julio Cortazarren istorioko inbentoaren aurrean bezala, Euskal Herriari buruzko laukien aurrean. Gehiegi berrogei lamina handitan «musika eta opera Euskal Herrian» jaso ditu. Ze pena astirik ez izatea dena irakurtzeko. Gazte batzu, sartu, bueltatxo bat egin eta han doaz, ikaratuta edo, horrenbeste letra eta izen agertzeak, instintiboki, atzerantz egitera eragiten du eta. Ezin beste panelik irakurri. Astiroago begiratu behar den erakusketa da. Agian eskoletan eta erabiltzeko egokiagoa bertorako baino.
Itxaron egiten dugu Dominguez bera agertu arte. Gaur aurkezten du bere liburua «La musika y la opera en la historia de Euskal Herria. Euskal Herriko kondairan soinua eta opera». Kasu gehintsuetan legez, tituloaz eta hitzaurreaz gain, hitzik ere ez euskaraz edukian. Azkenean geurekin dugu egilea. "Lunch" txikitxo bat prestatzeari ekin dioten gelan hasten da elkarrizketa. Berak ez du jezarri egin gura. Zutik eta "txoripitoari" begiratu barik egiten digu. Grabaketa eskasa lortu duguna.
Ez da erreza elkarrizketa. Berak bereari eusten dio eta gizajo honek ez daki zer egin. Beraren buruaren tankerari erreparatzen dio. Begiak han barruan, betazulo sakonetan, sartu sartuta; bekokiak estali egiten dizkio, ia, ia, begiak. Aurpegi bikaina genioaren errola egiteko musikariren bati buruzko filmaren batetan.
A.–Zure liburua oso dokumentatua da; izen zerrendak, biografia laburrak, obren zerrendak, argazkiak e.a. Ze denbora eman duzu liburua burutzen?
J. DOMINGUEZ.– Beno, liburua ez da zuk definitu duzun bezala (harrituta geratzen naiz) liburua orain arte inon ere izan ez den zera bat da, gure herriko musikaren historia da. Oso gauza gutxi dugu alor honetan; Aita Donostiren liburuaren ostean liburuska besterik ez dago; gero Arana Martijaren liburua dugu, Gernikako "Andra-Mari" abesbatzaren zuzendaria dena berau. Azken honetara jo behar da gure musikari buruzko edozeren bila.
Beraz, liburu hau ez da, beharbada erizpide misikologikoz burutua; jendeari euskal musika zer den esatea dateke beraren helburua. Zeren liburuan jasotako informazioa biltzeak urteak eraman badizkit, dokumentaziorik ez dagoelako edo dagoena lurpean datzalako bait da. Musikologoak, salbuespenak salbuespen ez dira hor zehar ibili izan, informazioa biltzen eta. Neure buruari ez diot "musikologo" erizten, gurago dut musikografoa naizela esatea liburu hau egiteko ez da zertan musikologo izan behar. Musikologiak eroapen handia eta beste zerbait ere eskatzen du.
Euskal musikari buruzko lan hau egin badut zeragatik izan da, munduko musikari buruz, hogei urtetan zehar eta milaka obra eta izen bilduta egin dudan lanean, zenbait lekutan erakutsia izan den obra bera, ba, ezin izaten zenez garai haietan aipatu ere egin Euskal Herriaren izena bera era ez, zordun geratu nintzen geure musikarekin. Gainera ni zigortua izan nintzenez...
(J. Dominguez hau ANVeko lehendakari ere ibilia da Erreformako lehen urteetan. Baina ez du politikarik aipatu nahi gaur gurekin. Zeruko ARGIAren Harpidedana ere izan dugula dio eta bere burua errepublikanotzat jotzen du).
Liburu zeharkako bidez jaio da. Erakusketen ondorioa da (honi buruz hitzaurrean hitz egiten digu ere). Dugun apurra erakustea izan da nire asmoa, ez dugu eta ez hain gutxi ez horrenbeste ere ez.
A.–Gazteagook, agian aurreiritzi besterik ez den ideia bat dugu, zera, euskal kultura oso txiroa dela zenbait arlotan eta beste batzutan landu ere ez dela egin; musikan, adibidez.
J.D.–Begira, egon badago. Baina euskaldunok egin egin ditugu gauzak, besterik gabe. Aintzinatik dira ezagunak euskal dantzak. Kantatu ere egin dugu, ez dugu ostera, idazteko joerarik agertu. Lehenengo aldiz idazten hasten garenean «forua» bere hartan jasota gera zedin egin genuen (hemen azalpen luzea egiten digu arazo honi buruz, ideia aski ezagunak errepikatuz). Hala ere Iztuetaren «Gipuzkuko dantzak» dugu moeta honetako, bere motakoa, lehen liburua munduan.
Zergatik, ba, bidean dagoelako, beti inorako bidean. Orreagako guduaren ostean Nafarroako erresuma sortzen da eta bertara musika idatzia helduko da. Honela, ba, gure musikaren historia Nafarroan hasten da. Kontuan izan ezazu, baita, erresuma honek XVI. menderarte iraun zuela erregetxe ezberdinen agindupean.
Sanchez Albornoz-ek zioenez gu erromanizatu gabeko barbaroak gara eta zorionez garela erromanizatu gabeak esango nuke nik. Nafarroan barrena sartu ziren korronte musikal berriak, kristautasun berantiarrarekin batera, ezen Euskal Herria izan bait da kristautu zen azken herria penintsulan.
Geroago, Arantzazuren eragina erabatekoa izan da, batez ere organoaren bidez, tekladun musikaren bidez eta kantuaren bidez ere, hemezortzigarren mendetik honantz. Euskal Herriak denetarikoa esportatu izan du historian zehar: itsasuntziak, pelotariak, gauza asko; garai batetan, baina, organo joleak esportatu izan zituen; kapera maixuak ere.
(Aldatu egiten dugu apur but gaiz eta hurrengo galderan ea "euskal musikaren " kontzepturik duen berak ala lan honetan eremu geografiko ezagun butetan -Euskal Herrian, alegia– jaiotako edo izandako musikoak sartzera mugatu duen bere burua).
J.D.–Liburuaren aziertoetariko bat moeta guztietako musikoak hartzearena izan da, zazpi probintzietan. Niri, egia esan, atseginago zaizkit beste genero musikal batzu opera bera baino; beharrezkotzat jo dut, halabaina, arlo horretan izan dugun aberastasuna, erakustea herri honetan ehundik gora opera idatzi bait da. Guzti hau ezezaguna da gazteagoentzat ezezik adinekoentzat ere.
Bestalde, musikan erabiltzen den lehengaia unibertsala da, musika bera unibertsala da. Denetariko musika egin beharra dago, geroago euskal musikatzat joa izan daitekeen beste hori izan dezagun.
Gure herrian egin diren operei buruz hitz egiten digu, datu piloa emanez: non, noiz, nork estrenatu zituen aipatu operok. Historiaren ezagupena erakusten du Dominguez-ek. Gerra aurreko giroari buruz mintzatu gara. Nolako giroa behar den Guridi berri asko sor daitezen. Horrexeri buruz, etorkizunari buruzko iritzia eskatzen diogunean berak musika Unibersitarera eraman beharra dagoela diosku. Alde horretatik itxaropentsu ikusten dugu gure interlokutorea, berak esaten digunez «gaur bertan egona bait naiz unibertsitateko arduradun batekin –«X» jauna diosku berak sekretupean mantentzearren– eta esperantza handiak eman dizkit».
Luzaroan berarekin hitz egiteko gaia duen gizona dugu Juan. Liburuaren aurkezpenera deitzen dute. Hogeita hamarren bat lagun aretoan eta Jalon musikari eta irakaslearen hitzak entzuteko aukera dugu «Musika soinua da eta Juanek musika sainurik gabe hartu du, kolore eta hitzen bidez; musika isila dugu panelotan dotzana. Poesia da berton dakusazuena».
Amaitzeko, lunch txikia, hasieran agindu legez. Beste bizpahiru hitz berarekin eta ARGIAri bere liburu ale bat dedikatu eta erregalatu ere. Ziur gaude maiztxo erabili beharra izango duguna liburua eguneroko hainbat eta hainbat zereginetan. Agur eta mila esker Juan Dominguez-i.
E. JIMENEZ
32-33

GaiezKulturaMusikaMusika klasArgitalpenaBesteak
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakBesteak
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakDOMINGO1
PertsonaiazDOMINGO1
EgileezJIMENEZ2Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Moja faxisten istorio harrigarria

Gorka Bereziartua

Surf parkerik ez dute eraikiko Donostiako Antondegin, udal gobernuak atzera egin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

Lau, hiru, bi, bat… Gora Olatukoop! Ekonomia eraldatzailearen festa Donostian

Urko Apaolaza Avila

"Torturak ama eta alabarengan sorturiko zauria arintzen lagundu du dokumentalak"

Mikel Garcia Idiakez

Hamabi lagun ikertzen ari dira, Castejonen CAF-Trenasaren kontra egindako protesta bat dela-eta

Gedar

Hondarribiko Udalak aitortza egin die Asturiagako hondartzan hildako bi biktimei

Alaine Aranburu Etxegoien | Oarso Bidasoko Hitza

Azkenak

2024-05-21 | ARGIA

Nafarroan epaitu gabe gelditu den bortxaketa bikoitza aztertuko du Estrasburgok

2016an bi emakumek bortxatuak izan zirela salatu zuten, Iruñean. 2018an auzia artxibatu zuten eta ez zen epaiketarik egin. Espainiako Poliziak, Fiskaltzak eta Nafarroako Auzitegiak ikerketan egindako irregulartasunak salatu ditu biktimen abokatuak. Espainiako Estatuak... [+]

2024-05-21 | Steilas sindikatua

Itxaron zerrendak Nafarroako Hezkuntzan, aniztasunari arreta emateko alorrean

2024-05-21 | Aritz Peñagarikano Irazusta

Kaiolatik ihes

2024-05-21 | ARGIA

Kanakyren alde, elkarretaratzea egingo dute Baionan

Kanakyko manifestariei elkartasuna adierazteko, EH Baik eta LAB sindikatuak deituta, elkarretaratzea egingo dute 19:00etan Baionako suprefetura aitzinean.

2024-05-21 | ARGIA

2x19: Etxe Zuriaren beltza

MULTIMEDIA - Oroimen Histerikoa

Eguneraketa berriak daude