Zurak 18.000 milioi arkatzetarako
Umetatik izan ditut arkatzak gustuko. Marrazteko, eta marrazketa teknikoan aritzeko zer esanik ez, arkatza eta marra luma besterik ez genuen. Marra luma tintaz kargatu behar zen egin beharreko marra bakoitzeko… Muturreko lumaren torlojua lasaituta marra lodia, estututa mehea. Koskortu ginenerako rotrina azaldu zen eta marra guztiak lodiera berekoak. Arkatzena, ordea, mundu bat zen.
Etxekoa genuen oso aitak zerrategian erabiltzen zuen arotz arkatza; forma berezikoa, ez dakit nola esan: hiztegiek diote obal, obalatu eta arrauzkara. Eskolako arkatzak hexagonoak edo borobilak ziren. Hexagonoak arruntak, eta borobilak kopiatiboak edo ezabaezinak. Azken horiek bustian ere margotzen dute eta idatzitakoa ez galtzeko eginak daude.
Niretzako arkatzaren zura zen bitxia. Umetan arkatzaren atzeko muturrari hozkaka aritzea ez zen harritzekoa, eta txorroxkiloan zorrozterakoan askatzen zuen lurrina mendetasun sortzailea. Zedro usainaren familiakoa zen, eta bizitza guztian mintz pituitarioan eraman dut; orain zedro zurez inguratuta bizi naiz.
Laster hasi zen adikzio hori lanean: arkatzen bilduma egiten hasi nintzen. Hasieran inguruan nituen guztiak biltzen nituen eta gero bilatu eta bilatu jarraitu nuen. Orduan eta mendekoago. Mordo bat bildu nuen, kutxa batzuk eta anega erdiko erregu bat ere beteta ditut… Urrun dut, baina, Aaron Bartholmey, bere Guinnes errekorreko 69.255 arkatzekin.
Arkatzek geologia ere aberatsa eta ederra dute. Arima grafitozkoa dute baina kaolinarekin nahasia. Nahasketa hori 800 gradutik gora berotzen da, zakarkeria esateko bada ere, leun idatzi dezan. Nahasketaren arabera lapitzek gogortasun eskala bat dute: gogorrena 9H da eta bigunena 9B, erdian F eta HB, denetara 20 maila. Buruan ezabagoma badu, hari eusteko xafla bauxitatik sortutako aluminiozkoa da, eta ezabagoma apar harria eta sufrea nahastuta.
Niri, hala ere, zura zait interesatzen. Guk ezagutzen ditugun zedroak, benetako zedroak, Atlasekoa (Cedrus atlantica), Libanokoa (Cedrus libani) eta Himalaiakoa (Cedrus deodora), ez dira arkatzetarako erabiltzen. Horien antzeko usaineko zura duten beste konifero batzuk dira erabilienak. Hiru ezaugarri nagusi eskatzen zaizkio arkatzetarako zurari: biguna izatea, erresistentzia eta erraz eta garbi zorroztea. Tuia erraldoia (Thuja plicata), pinu brasildarra (Araucaria angustifolia), Karibeko pinua (Pinus caribaea “Hondurensis”) eta batez ere intsentsuaren zedroa (Calocedrus decurrens) erabiltzen dira; horiez gain: eskolako zuhaitza (Alstonia scholaris), gamharra (Gmelina arborea), makal hibridoa (Populus trichocarpa x P. deltoides), Siberiako ezkia (Tilia amurensis) eta Mantxuriako ezkia (Tilia mandshurica). Konifero jendearen kuadrillatik kanpoko azken horiek merke-zurreko arkatzak egiteko erabiltzen dira, zur merkekoak, alegia. Izan ere, nahiko zura eskuratzen ez da erraza izango, urtean egiten diren hemezortzi mila milioi arkatzak egiteko…
Horien artean daude Sprout enpresak egiten dituenak. Atzeko muturrean kapsulatxo bat daramate, non landare haziak dauden. Zorroztearen zorrozteaz arkatza behatz artean ez eusteko moduko ttikia denean, buruz behera lurrean sartu eta landareak sortuko dira: albahaka, perrexila, martorria, ezkaia, mitxoleta, krabelina eta abar. Tartean eta onena izeia, arkatz bateko hondarrarekin izeia sortuko da eta izei horrek gero 180.000 arkatz egiteko zura emango du.
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Ukenduak egiten dituen orok solstizio bueltako data hauetan zeruari begiratu dio: bateko beroa eta besteko ekaitzak, sendabelarrak noiz bildu erabakitzen komeriak izan dira. Ikusten denez, San Joan eguna ez da edozein egun, indar eta sinbolismo bereziko eguna dugu. Edozein... [+]
Eguna mozten hasten den hilabetea, ekaina. Festa aparretan gabiltza baina xorro-xorro, hau esku artean duzunerako dagoeneko hamalau minutu moztu da egun argia. Gu gure eroan, batzuek bere txoroan, ez gara jabetzen baina landareak bai ederki asko! Eguna mozten hasi da eta ez dio... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Portugaletera bazoazte, autobidea utzi eta hiriko sarrerako bi erreiko bide bazterrean 40 ardiko artaldea ikusiko duzue agian. Makilarekin zaindari dute alboan artzaina, iluntzetan itxituran sartu eta egunez pisu-lantegi arteko zelaietan bazkatzen du artaldea. Bere izena izan... [+]
Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen zuena. Gorbel arrea eta gorbel gorria izaten ziren eta gu bezalako... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]