Urdina izatearen gaiztasunaren komeria
Uda edertzen duen lore asko dago. Tartean urrelilia (Chrysantemum spp.), idi-bihotza (Tulipa spp.), krabelina (Dianthus spp.), arrosa (Rosa spp.) eta dalia (Dahlia spp.). Daliak udaren amaierako altxorra dira, ikaragarrizko alaitasuna eransten diote bestelako lore-kolore urri dituen sasoiari. Laranjak, gorriak, horiak, zuriak, laruak, beltzak, arrosa kolorekoak eta horien nahasketa ugari topatuko duzu dalietan, baina kolore bat beti faltako da: urdina. Arrosarekin ere gauza bera gertatzen da: ez dago arrosa urdinik.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Zaila da oso kolore urdina topatzea naturan, baita animalietan ere. Landareetan oso kolore urria da eta lore batzuetan aurki badezakegu ere, hostoetan eta fruituetan ia ezinezkoa da. Miamiko Florida International Universityko Zientzia Biologikoen Saileko irakasle erretiratu eta Naturaren paleta: landareen koloreen zientzia liburuaren egile denak, David Leek, zera dio: “Urdina kolore arraroa da naturan... Loreak sortzen dituzten 280.000 landare espezieen %10 baino gutxiagorenak dira urdinak”.
Lorearen kolorearen erabakitasuna landareak sortzen dituen pigmentuen eta horien elkarlanaren ondorio zuzena da. Kimikoki harremana duten pigmentuen elkarketa konplexu baten ondorioz gertatzen da kolorea: kalkonak, auronak eta antozianinak. Landareetan sortutako konposatu sorta izugarriaren parte dira. Antozianinak berez gorriaren inguruko koloreak dakartza. Eraldatuz gero, ordea, urdinaren aldera jo dezake; pHak edo pigmentu, molekula edo ioi nahasketek ekarriko dute mudantza hori. Naturak erabaki zuen: urdina gaitza da.
Landare gutxi batzuek egiten duten hori beste landare batzuetan artifizialki lortzea aspaldiko ametsa da. Japonian egin dira ahalegin ezagunenak. Naonobu Noda zientzialaria da ikerketaren egile nagusia. Berak argi dio: ohiko teknikak erabiliz sekula ez da lore urdinerako aldaketarik sortu inongo landaretan. Transgeniaren teknika beste aukerarik ez dago. Urreliliarekin eta arrosarekin egin dira saioak. Horien loreak urdintzeko berez lore urdinak ematen dituzten bi landareren genak txertatu dizkiete: alu urdina (Clitoria ternatea) eta ezkilalorea (Campanula medium). Ez dute benetan urdina den urrelili ez arrosarik lortu, emaitza more edo ubel zurbilaren tankerakoa da, baina negozioa martxan da.
Suntory enpresa multzoak sustatu du hori. Eta emaitzak uste baino pattalagoak badira ere, bere arrosa urdinxka kaleratu zutenean, haren prezioa arrosa arrunt batena baino hamar aldiz handiagoa izan zen. Dirua ez zaie urdinduko ez!
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Ukenduak egiten dituen orok solstizio bueltako data hauetan zeruari begiratu dio: bateko beroa eta besteko ekaitzak, sendabelarrak noiz bildu erabakitzen komeriak izan dira. Ikusten denez, San Joan eguna ez da edozein egun, indar eta sinbolismo bereziko eguna dugu. Edozein... [+]
Eguna mozten hasten den hilabetea, ekaina. Festa aparretan gabiltza baina xorro-xorro, hau esku artean duzunerako dagoeneko hamalau minutu moztu da egun argia. Gu gure eroan, batzuek bere txoroan, ez gara jabetzen baina landareak bai ederki asko! Eguna mozten hasi da eta ez dio... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Portugaletera bazoazte, autobidea utzi eta hiriko sarrerako bi erreiko bide bazterrean 40 ardiko artaldea ikusiko duzue agian. Makilarekin zaindari dute alboan artzaina, iluntzetan itxituran sartu eta egunez pisu-lantegi arteko zelaietan bazkatzen du artaldea. Bere izena izan... [+]
Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen zuena. Gorbel arrea eta gorbel gorria izaten ziren eta gu bezalako... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]