Tomate hazien bildumagileak eta bioaniztasunaren zaintza logikak
Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.
Badira hiru hamarkada baino gehiago herri mugimenduen arlotik, agroekologiatik eta elikadura burujabetzatik bertako hazi eta barietateen inguruan lan mardula egin dela. Haziak elikaduraren lehen katebegia direla jakitun, hazien galerak dakartzan arazo ekologikoez jabetuta, eta mundu mailan horien inguruan gauzatutako pribatizazio eta merkantilizazio prozesuekin kezkatuta, hainbat eta hainbat ekimen gauzatu dira eta gauzatzen ditugu: transnazionalen aurrean autonomia bermatzeko, haziekin batera ezagutzak eta kulturak bizirik mantentzeko, eta bizitza zaintzeko eta bermatzeko. Horretarako, bertako barietateak ezagutu eta ezagutarazteko hamaika ekimen antolatu dira, betiere aniztasunaren garrantzia eta tokian toki haziak ugaltzeko eta zaintzeko lanaren garrantzia azpimarratuta.
Baina neoliberalismoak badu aldarriak desitxuratzeko eta bereganatzeko gaitasuna, erresistentziarako izaera edo iraultzarako grina ezabatuta. Eta, horretarako, noski, gaur egungo dominazio-sistemak konplize ezinhobeak zaizkio.
Harira noa. Azken urteotan sentsazioa daukat figura sozial berri bat sortu dela, eta azkar ugaltzen ari dela gainera: tomateen bildumagileak edo kolekzionistak (gizonak, noski) eta, horiekin batera, tomateen lehiaketak. Egia da bertako barietateak ezagutarazteko eta baloratzeko aspaldi antolatu izan direla dastaketak eta sariketak. Horietan, gainera, maiz parte hartu dute ekoizle agroekologiko profesionalek, eta trukean, batzuetan, aitortza pixka bat ere jaso dute. Beraz, ez daukat horiek kolokan jartzeko inolako asmorik. Baina azken urteotan sentsazioa daukat lehiaketa horien logika aldatzen ari dela. Gero eta gehiagotan “afizionatuek” parte hartzen dute horietan (hau ez zait halabeharrez kalterako iruditzen, badaezpada ere diot), gizonezkoek gehienetan, eta, gainera, ez beti bertako barietateekin. Aurten, kasurako, Polanco herrian (Kantabria, Espainiako Estatua) antolatu den tomateen nazioarteko lehiaketa “Brandy Boy” barietateak irabazi du.
Zer-nolako ekarpen egiten diete horrelako lehiaketek bertako hazi eta barietateei edo landutako bioaniztasunari? Ehunka eta ehunka (edo milaka) tomate barietate gordetzen dituzten gizonezko bildumagile horiek, zer helburu mota dute buruan? Horrelakoetan Gipuzkoako baratzezain emakumezko bat etortzen zait burura. Barazki mota asko ekoizten ditu, ekologikoki, azokan eta bestelakoetan saltzeko. Horietako batzuen landareak etxean egiten ditu, urtez urte haziak gordez. 15 bat tomate barietate izango ditu, beste horrenbeste gutxi gorabehera piperrena. Badu bakoitzarentzat izen bat, berak emana, berari barietate hori eman zionari erreferentzia egin ohi diona, eta badaki nondik ekarri zuen bakoitza. Lan horrekin ez du bilatzen izen propiorik, osperik, aitortzarik. Ez du horrekin egorik puzten. Ordea, barietate horiei esker baratzea elikatu eta mantentzen du, lurrak zaintzen ditu, elikagaiak sortzen ditu, eta etorkizuna bermatzen du.
Isilpeko lan hori historikoki emakumezkoek egin dute. Zenbait gizonezkok ere bai. Ez nuke nahiko, orain, ugalketa eta zaintzari lotutako genero estereotipoak berrindartzerik. Baina bai, ordea, azpimarratu gizontasunaren zaintza logikak. Seme-alabei abizena ematean jazotzen den antzera, edo seme aizkolari edo futbolariekin norbere abizenari ospea emateko nahiarekin gertatu bezala, maiz, gizonezkoak, haziak eta barietateak zaintzen hasten direnean, aitatasun eta aitortza logika berekin sartzen dira jokoan. Eta, noski, ingurukoak liluratuta geratzen dira gizonezko horien gaitasunarekin eta horien arrautzen (barka, tomateen) tamainarekin. Horrelakoetan, lehendik beste askok kolektibotasunetik eta anonimotasunetik bertako hazien alde landutako eta bultzatutako logikak leherrarazten dituztela iruditzen zait. Beraz, logika neoliberal eta matxistek ez dezatela aldez aurretik egindako lana zapuztu eta xurgatu. Hazien ugalketan, ekoizpenean eta defentsan dihardugunok badakigu borroka ego eta erakusleihotatik kanpo jokatzen dugula, eta bizitza (ab)izenetatik at zaindu eta sortzen dela.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]