Pagoaren kontuak
Geroxeago baina hemen da. Inguruan dituzten gainontzeko zuhaitzak baino beranduago janzten dira pagoak (Fagus sylvatica). Bizitzeko baldintza “gogorragoak” nahi izaten ditu: toki hezeak eta freskoak. Baina izotzari beldurrak bizi da.
Toki garaietan ikusiko duzu, erreka zuloetan urriago, baldin eta zulo gozo horietakoa ez bada. Erreketako beheko barrenetan izotza bildu eta pilatu egiten da eta bere kolpea latza izan daiteke, batez ere udaberriko berandu-izotzak hosto berritzea eta loratzea erre ditzakeelako. Pagoak badaezpada eguna dezente luzatu eta lurra berotu arte itxaroten du; udaberria aurrera doan seinale dira, eta seguru sentitzen denean biziberrituko da, kimu, adar, hosto eta lore. Tokian-tokian pizberritzea aldatu egingo da, gaur, hemendik hogei egunera edo duela hamabost. Eta toki bakoitzean pago bakoitzak berak erabakiko du sasoi berrira noiz suspertu. Bizitza osoa inguru batean bizi den pago multzo batean ederki igarriko diozu: lehena bizkortzetik azkenekora bi edo hiru asteko tartea gerta daiteke, lasai asko. Lasai hartzen baitu pago bakoitzak bere bizitza, lasai, tentuz eta arduraz.
Kardaba edo adaburuhauste handia du sasoiero pagoak. Bere kontabilitatea zorrotz zaindu eta eramateko egonarria behar du. Har dezaun, aditzeko bide, ehun urteko pagoa. Batez besteko baldintza normaletan hazitako ehun urteko pago horren ezaugarriak eta bere lana neurtzeko gai izan dira herbehereetarrak; Van den Berk mintegiak egin zuen bere mintegietako pago tzarretan, eta 2008-2009ko zuhaitzen gidan argitaratu. Poto egiteko arrisku handirik gabe 20 m garai luzatua izango da, eta zabalean 12 m inguru zabaldua. Gerri-buelta 60-80 bat zentimetroko perimetrokoa izango du. 600.000 hosto ditu. Bai, 600.000 janaria sortzeko makina; behar ere bai! Hosto horiek denak bata bestearen aldamenean jarriko bagenitu 1.200 metro koadroko saila estaliko lukete. Bizitzeko egunero 18 kilo CO2 hartzen ditu, hostoetan argiaren eta fotosintesiaren medioz elikagai izango dituen azukreak eraikitzeko. Urik gabe ezingo luke inolaz ere sorkuntza hori osatu: horretarako behar diren elikagaiak garraiatzen ditu, hazkundean parte hartzen du eta bizitzeko nahitaezkoa duen tenperatura neurrira ekartzen du. Zenbat ur behar du pagoak egunero? Ba 400 litro; 400 litro bai: bilatu, sustraietan, enborrean eta adarretan barrena ekarri eta lurpekoez gain beste 20 metro hostoetaraino ponpatzen ditu. 12 kilo azukre sortzen ditu beretzat, bizitzeko erregai izango dituenak. Hamar lagunek bizitzeko behar duten adina oxigeno ere askatuko du, opari. Bere lana ordezkatzeko 2.000 pago gazte beharko lirateke. Garai hartan 150.000 euroko balioa zuen.
Orain hostotzen ari den pagoa, dena emanda arituko den tresna izugarria izango da laster. Udazkenera arte; orduan hostoak antzaldatuko ditu, erantziko da eta neguan murgil egingo du, atseden betean erdi lokartuz. Hurrengo jantzialdira arte.
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten zaio “pagotxa”.
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]