Euskararen eguna, Nafarroarena
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Ikusi al dituzu Eroskiren esne kaxak? Bi modelo behintzat baditu: CAVerako bata, honen mapa, Trebiñuko zulo eta guzti, eta ‘Euskadi’ hitzarekin. CFNrako bestea, bere mapa eta ‘Navarra’-rekin. Ez dut uste esne txarrarekin egindako bereizketa denik, baina ez digu euskaldunoi onik egiten.
Navarra vs Euskadi. Horixe da espainol separatistek nola ikusi nahi gaituzten: banatuta, eta batez ere, aurrez aurre. Identitate bereiziak bagenitu bezala: Foruak eta bandera nafarra lehenak, euskara eta Ikurrina bigarrenak. Menpeko administrazio ‘vasco’ zein ‘navarro’-ek indartu egiten dute nozio hori, nazioa ahulduz: lehenak ‘euskal’ hitza bereganatuta, bigarrenak ‘navarro’. Euskaldun izatea eta nafar izatea antagonikoak bailiran.
Memoria egitea beharrezko dugu euskaldun nafarrok zatiketa honetara nola iritsi garen ulertzeko. Gogora ekarri dezagun: Vasconiarekin izendatu zuten erromatarrek egungo Euskal Herriko lurralde osoa, eta gehiago. Erromatar inperioa erori eta beste batzuk indartu ziren. Hauen erasoetatik defendatzeko baliatu genuen erromatarrekin ikasitako gerraren artea. Defentsa hobeto antolatzeko, Iruñeko Erresuma sortu genuen 824an. Geroago Nafarroako Erresuma bilakatu zen, egungo Euskal Herriaren lurralde osoa, eta gehiago, bere baitan hartuz. Aztarna ezin argigarriagoak jaso ditu Iñaki Sagredok bere Navarra. Castillos que defendieron el Reino (Nafarroa, Erreinua defendatu zuten gazteluak) bilduma oparoan, lurrazaleko zein artxibategiko lanak uztartuz. Nafarroa beraz, euskaldunok geure burua, kultura, defendatzeko sortutako estatua da (sic).
"Bat ez garela sinisten hasiak gara, jada egin ez badugu: 'vascos', 'navarros' eta 'basques'. Inperio ziren estatu ‘demokratiko’ horien komunitate edo elkargoetan integratuak"
Etapa desberdinetan, konkistatu eta zatikatu egin gaituzte, espainolek lehenik eta frantsesek gero: 1200, 1512 eta 1620 dira mugarririk esanguratsuenak. Harrezkero inperio horien kolonia gara: CAV, CFN eta CAPB. Lurraldea konkistatu ziguten lehenik, militarki. Instituzio nazionalak okupatu jarraian, boterekeriz. Eta gure buruak nahastu harrezkero, administrazioetatik eta mediatikoki. Bat ez garela sinisten hasiak gara, jada egin ez badugu: vascos, navarros eta basques. Inperio ziren estatu ‘demokratiko’ horien komunitate edo elkargoetan integratuak. Gure artean bereiztuak, beraien baitan integratuak. ‘Naturalki’, ikusi dugun bezala.
Burua nahasturik daukagula adierazten dute, ez bakarrik Eroskiren esne kaxek; baita gure hizketan egiteko erak berak ere, kanpo erreferentziatik ia beti. Gu separatistak garela esatea, adibidez, euskaldunon berriz batzea helburu dukegunean. Edo beraiek unionistak direla esatea, gu zatikatu gaituztenean. Beren ikuspuntutik guk egindako pentsamolde eta esamoldeak dira. Beren moldean eginak, gure kalterako: ez dugu errealitatea geure ikuspuntutik interpretatzen. Inor gara.
Menpean hartuta gaituenak ikusi nahi gaituen bezala ikusten dugu gure burua, horren kontzientziarik izan gabe. Gogoz kontra baina kontzienteki egingo zuten men arbasoek konkista garaian, ‘sorgin’ ehizatan berriro ez erortzeko, bizirauteko, Asiskoren ‘Sugarren Mende’ irakurrita ulertuko duzun moduan. Orain eta hemen ehizak jarraitu egiten badu ere, nago gehiengoak, beldurragatik baino, kontzientzia ezagatik egiten dugula men, inertziaz, otzantasun ikasiaz. Inoren moldera moldatuta.
Abenduak 3a dugu egun esanguratsua, gure euskal/nafar zatiketa gainditzeko sinbolo aproposa: euskararen eguna, Nafarroarena. Nortasunari, kulturari eutsi nahi badiogu, instituzio nazionalak berreskuratu behar ditugula iradokitzen diguna.
Zatiketak mina eragiten digu, baina anestesiatuta gaude jada, beren moldetan preso. Pentsamoldeari arreta eskainita sentituko dugu moldearen bortxa, erreprimitutako emozio indartsua askatuz. Esne txarra, batasunera bideratzen asmatuko al dugu!
Euskara alditik euskal arora pausua emateko garai aproposa dugu datorkigun negua.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Erakundeek, beren helburua bete ondoren ere, bizirik irauteko ahalegina egiten dute, Max Weber-ek zioen modura. Baina porrotaren kontzeptuaren eremutik haratago joan eta jakinduria eta ausardia behar dira elkarte bat amaitzeko, Alan Badiou gogoratuz.
Euskal Herrian ere... [+]
Azken urteotan Donostian gero eta ozenago entzuten ari gara bizilagunen ahotsa: turistifikazioa gure hiria itotzen ari da. Joan den ekainaren 15ean, ehunka donostiar atera ginen berriro kalera gure bizi-baldintzak eta bizimoduak defendatzera. Jendartearen eta auzoen beharrak... [+]
Garraioaren sektorea da gaur egun Euskal Herrian berotegi efektuko isurketen erantzule nagusia (%35), energia gehien kontsumitzen duena (%47) eta petrolio kopuru handiena erretzen duena (%74). Gainera beste sektore batzuetan isuriak apurka-apurka murrizten diren bitartean,... [+]
Bi gai mahai gainean, ezinbestean.Batetik, CAF eta Palestina. Bestetik, PSOEren bueltako ustelkeria sarea. Nondik hasi eta non bukatu ere ez dakit, bulkadez betetako artikulua izango dela jakinda.
Nazio Batuen Erakundeak 40 enpresa salatu ditu, CAF tartean, eta Gazako... [+]
Atzo jakin dut euskal prentsatik Jean Reno aktoreak lehen nobela idatzi duela. Berri hori euskaraz jasotzeak munduko hiritar edo paleto global bihurtzen ote nauen oso ongi jakin gabe, nobelak idazteko arteaz egin dut gogoeta.
Tokitan dago “nobelaren heriotza”... [+]
Azken asteko sapa lehergarri egunetan gure zereginen egitarauak aldatu beharrean aurkitu gara. Freskura erlatibo batek seietan atera gaitu ohetik, gosaldu eta lan gehienak bederatzietarako plegatu ditugu eta hamarretan jalgi gara oinezko ibilaldia egitera. Eta ez ginen bakarrak... [+]
Ikastetxeetako ikasgelak, tamalez, espazio gatazkatsuak izaten dira askotan eta, gatazka gehienetan gertatzen den moduan, emozio intentsuak eta minak izaten dira. 2022an, ikastetxeetan aritzen diren beste eragile batzuekin batera, azken urteetan ikasgela askotan bizirik dagoen... [+]
Nunquam polluta dio Baionako lemak, erran nahi baitu "sekulan zikindu gabea" edo "sekulan hartu gabea", eta erreferentzia egiten die inbasio saiakera historikoei, espainiarrengandiko, frantsesengandiko eta ingelesengandiko saiakerak ez omen baitziren... [+]
Europako ongizate estatuak munduan zehar izugarrizko miresmena izan du herritar xeheen artean, ez hainbeste enpresari eta agintarien gehiengoan. Izan ere, miresmen hori areagotu egiten zitzaigun iparraldeko herrialdeetatik pasatzen baginen, izan lan bat egin behar bazenuen edo... [+]
Palentziako amama oso emakume soila zen hitzetan. Bazituen zenbait hitz dena adierazteko balio zutenak, tartean bitxo hitza: berba horren baitan kabitzen ziren zomorroa, behia, txakurra... eta batzuetan baita gizakia ere. Bitxoek auzokide latzak dituzte gizakiongan, ez baikara... [+]
1925. urtea izango balitz, akaso emakume erraketistak izango lirateke Zeruko Argiako aktualitate orrialdeetako protagonistak. Agian haien kirolari merituak goraipatzeko, agian feminitate arauak desobeditzeagatik seinalatzeko. Nire buruari agindu diot haien izenak memorizatzeko... [+]
Sei urte, sei urte luze, pasa dira Ciudadanos alderdi politikoak bere mitina egin zuenetik gure herrian. Bere mitina apirilaren 14an, errepublikaren egunean, eta inongo ordezkaritzarik ez duen herri eta lurralde batean. Ohituak gaude horrelako probokazioekin, baina egia da... [+]
Ikasturte hau, zalantzarik gabe, ekitaldi handien ikasturtea izan da. Horrek hainbat hausnarketa eragin ditu kalean, eragile sozialetan zein sareetan. Eragin baino gehiago, azaleratu; egon bazeudelako lehenago ere. Esan beharrik ez dago: aisialdia ez da erantzukizun politikotik... [+]