Euskararen eguna, Nafarroarena
Ikusi al dituzu Eroskiren esne kaxak? Bi modelo behintzat baditu: CAVerako bata, honen mapa, Trebiñuko zulo eta guzti, eta ‘Euskadi’ hitzarekin. CFNrako bestea, bere mapa eta ‘Navarra’-rekin. Ez dut uste esne txarrarekin egindako bereizketa denik, baina ez digu euskaldunoi onik egiten.
Navarra vs Euskadi. Horixe da espainol separatistek nola ikusi nahi gaituzten: banatuta, eta batez ere, aurrez aurre. Identitate bereiziak bagenitu bezala: Foruak eta bandera nafarra lehenak, euskara eta Ikurrina bigarrenak. Menpeko administrazio ‘vasco’ zein ‘navarro’-ek indartu egiten dute nozio hori, nazioa ahulduz: lehenak ‘euskal’ hitza bereganatuta, bigarrenak ‘navarro’. Euskaldun izatea eta nafar izatea antagonikoak bailiran.
Memoria egitea beharrezko dugu euskaldun nafarrok zatiketa honetara nola iritsi garen ulertzeko. Gogora ekarri dezagun: Vasconiarekin izendatu zuten erromatarrek egungo Euskal Herriko lurralde osoa, eta gehiago. Erromatar inperioa erori eta beste batzuk indartu ziren. Hauen erasoetatik defendatzeko baliatu genuen erromatarrekin ikasitako gerraren artea. Defentsa hobeto antolatzeko, Iruñeko Erresuma sortu genuen 824an. Geroago Nafarroako Erresuma bilakatu zen, egungo Euskal Herriaren lurralde osoa, eta gehiago, bere baitan hartuz. Aztarna ezin argigarriagoak jaso ditu Iñaki Sagredok bere Navarra. Castillos que defendieron el Reino (Nafarroa, Erreinua defendatu zuten gazteluak) bilduma oparoan, lurrazaleko zein artxibategiko lanak uztartuz. Nafarroa beraz, euskaldunok geure burua, kultura, defendatzeko sortutako estatua da (sic).
"Bat ez garela sinisten hasiak gara, jada egin ez badugu: 'vascos', 'navarros' eta 'basques'. Inperio ziren estatu ‘demokratiko’ horien komunitate edo elkargoetan integratuak"
Etapa desberdinetan, konkistatu eta zatikatu egin gaituzte, espainolek lehenik eta frantsesek gero: 1200, 1512 eta 1620 dira mugarririk esanguratsuenak. Harrezkero inperio horien kolonia gara: CAV, CFN eta CAPB. Lurraldea konkistatu ziguten lehenik, militarki. Instituzio nazionalak okupatu jarraian, boterekeriz. Eta gure buruak nahastu harrezkero, administrazioetatik eta mediatikoki. Bat ez garela sinisten hasiak gara, jada egin ez badugu: vascos, navarros eta basques. Inperio ziren estatu ‘demokratiko’ horien komunitate edo elkargoetan integratuak. Gure artean bereiztuak, beraien baitan integratuak. ‘Naturalki’, ikusi dugun bezala.
Burua nahasturik daukagula adierazten dute, ez bakarrik Eroskiren esne kaxek; baita gure hizketan egiteko erak berak ere, kanpo erreferentziatik ia beti. Gu separatistak garela esatea, adibidez, euskaldunon berriz batzea helburu dukegunean. Edo beraiek unionistak direla esatea, gu zatikatu gaituztenean. Beren ikuspuntutik guk egindako pentsamolde eta esamoldeak dira. Beren moldean eginak, gure kalterako: ez dugu errealitatea geure ikuspuntutik interpretatzen. Inor gara.
Menpean hartuta gaituenak ikusi nahi gaituen bezala ikusten dugu gure burua, horren kontzientziarik izan gabe. Gogoz kontra baina kontzienteki egingo zuten men arbasoek konkista garaian, ‘sorgin’ ehizatan berriro ez erortzeko, bizirauteko, Asiskoren ‘Sugarren Mende’ irakurrita ulertuko duzun moduan. Orain eta hemen ehizak jarraitu egiten badu ere, nago gehiengoak, beldurragatik baino, kontzientzia ezagatik egiten dugula men, inertziaz, otzantasun ikasiaz. Inoren moldera moldatuta.
Abenduak 3a dugu egun esanguratsua, gure euskal/nafar zatiketa gainditzeko sinbolo aproposa: euskararen eguna, Nafarroarena. Nortasunari, kulturari eutsi nahi badiogu, instituzio nazionalak berreskuratu behar ditugula iradokitzen diguna.
Zatiketak mina eragiten digu, baina anestesiatuta gaude jada, beren moldetan preso. Pentsamoldeari arreta eskainita sentituko dugu moldearen bortxa, erreprimitutako emozio indartsua askatuz. Esne txarra, batasunera bideratzen asmatuko al dugu!
Euskara alditik euskal arora pausua emateko garai aproposa dugu datorkigun negua.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Gasteizko Arana auzoan Nazioarteko Babeserako Harrera Zentroa birgaitzeko lanak hasi ondoren, bizilagun okupatuak eta kezkatuak garen aldetik eta Euskal Herria benetako harrera- herria izan dadin, berriz ere publikoki posizionatu beharra ikusi dugu. Beste behin ere lengoaia... [+]
Ikusiz zenbat psikologok, medikuk, terapeutak… metodo mirakuluak partekatzen dizkiguten, pentsa daiteke haurren heziketa nazioarteko kezka dela eta denok adituak bilakatu garela.
Azken asteotan, energia berriztagarriei buruzko eztabaida komunikabideetan zabaldu da. Euskal Herrian, lehenik eta behin, Aritz Otxandianok jasandako erasoaren kasu mediatikoa izan genuen, berak energia berriztagarrien aldeko jarrerari egotzi ziona; handik egun gutxira,... [+]
Izenak, berez, ez du izana gordetzen. Papera ez da nahikoa, nahiz eta paperak denari eusten dion. Busti arte. Halaxe gertatu da Gipuzkoako Foru Aldundiko Lurralde Oreka Berdeko Departamenduarekin. Izan ere, izenak gorde beharko lukeen izanari uko egin dio; besteak beste, 2023ko... [+]
Badira aste batzuk Europar Batasuneko presidente den Ursula von der Leyenek zortziehun mila milioi euroko gastu militarraren beharraren berri eman zuela. Gastu hori Europak jasaten duen mehatxu militar bati aurre egiteko omen da, eta mehatxu horri batasunez erantzun beharra... [+]
Hezkuntza Sailak ebaluazio diagnostikoen berri eman zuen otsailean: 2023ko etapa erdikoa eta 2024ko etapa amaierakoak izan zituen hizpide. Emaitza negargarriek egiturazko arazoa dugula erakutsiko luketenez, sailak erabaki zuen tramitea bete bai (ED 23 eta 24 txosten exekutiboak... [+]
Kalean nindoan geneetan daramagun dispertsio joerara guztiz emana, bide fisiko eta curricularretatik desbideratzen zaituen abstrakzio alferrikakoren batean. Aurretik hogeita hamarrak bete gabeko neska bat. Zerbait erori zaio poltsikotik. Neska ez zen ohartu. Item bat zen... [+]
Bi toki diferentetan egokitu zait garbiketa egitea aldi berean. Ez garbiketa arrunt bat, baizik eta egunerokoan inguratzen gaituzten paisaiak beste era batean arakatzera behartzen gaituen hori, kanpoko objektu fisikoekin batera norberaren baitako egiturak ere mugiarazten... [+]
Bilboko Kafe Antzokian, hemen argitaratutako nire kolaborazioen bilduma den Zapalduon pedagogia liburuaren aurkezpenean, entzuleen arteko emakume batek bota zidan galdera. Ohikoak ditudan gaiak aletuz joana nintzen hitzaldian, eta Euskal Herriaren egungo egoeraren kezka jada... [+]
Yanis Varoufakis-ek DiEM25 mugimenduaren Youtubeko kanalean elkarrizketatu du Columbiako Unibertsitateko Jeffrey Sachs irakaslea. Horrek azaldu du nazioarteko politikan Amerikako Estatu Batuek pokerrean jokatzen dutela, Errusiak xakean eta txinatarrek Go jokoan. Azken hori... [+]
Pasa den astean, itzalaldian, gure burua zaurgarri ikusita, pertsona asko hasi ginen ikertzen, gertatutakoa ulertzeko asmoz: zelan funtzionatzen du elektrizitatea garraiatzen duen azpiegiturak? Zergatik geratu da zaharkitua? Elektrizitatearen fenomeno fisikoak liluratzen nau,... [+]
Euskadi markak, eraikuntza sektoreko ekonomiaren estrategian, “industrializazioa” mantrarako hitz gisa hartu duela jakinarazi berri du Eusko Jaurlaritzak. Etxebizitza publikoaren eraikuntzan industrializaturiko prozesu eta elementuak lan guztien %65a izatea... [+]
Pandemiak agerian utzi ditu, bere gordintasun osoan, zaharren, haurren eta dependentzia egoeran dauden herritarren arreta-eredu neoliberalaren ondorioak. Konfinamendu garaian loratutako diskurtso kritiko eta alternatiba komunitarioak sendotzeko unea da orain”. Horrela hasi... [+]
Ez dakit itzalaldiak itsutu gaituen edo itsu gaudelako itzali garen. Edozein kasutan, itzalaldia ez da gaur hasi eta bukatu den gertaera histerikoa –barkatu, historikoa–. Aspaldian hasi zela uste dut eta, zoritxarrez, ez zen San Prudentzio egunean amaitu.