"Sortzaileon ardura da mezu normatiboak haustea"

  • Itzultzailea, idazlea eta parekidetasunaren aldeko borrokaren ikur da Bel Olid (1977, Mataró, Herrialde Katalanak). Hamar liburutik gora publikatu ditu eta 2015az geroztik Hizkuntza Katalanaren Idazleen Elkarteko presidentea da. 2017ko abenduaren 21eko hauteskundeetan CUPeko zerrendetan aurkeztu zen.

“Ni hobeto nago nire amarekin alderatuta, eta aldi berean, bera hobe zegoen nire amona baino. Objektiboki gertuago gaude berdintasunetik, baina borroka luzea izango da”.  (Jordi Borrás)
“Ni hobeto nago nire amarekin alderatuta, eta aldi berean, bera hobe zegoen nire amona baino. Objektiboki gertuago gaude berdintasunetik, baina borroka luzea izango da”. (Jordi Borrás)

Noiz eta nola piztu zitzaizun literaturarekiko interesa?
Irakurtzen ikasi nuenean. Den-dena irakurtzeko obsesio moduko bat sartu zitzaidan gorputzean; eta dena ez da liburuak bakarrik, baizik eta, kaleko kartelak, eta ikusten nituen letra oro. Libururik gabeko familia batean jaio nintzen, beraz, etxean genituen liburuak nireak ziren; kulturaz hitz egiten genuen baina literaturaz sekula ez.

Zeintzuk izan dira zure erreferenteak?
Eskolan eta institutuan ezagututakoak, gehien bat, eta handitzen joan nintzen heinean, neronek bilatzen nituen erreferenteak. Lehen hamabost urteetan modu desordenatuan irakurri nuen. Orain aldiz, interesatzen zaidana irakurtzen dut bakarrik.

Katalanaren Idazleen Elkarteko presidentzia kexuka ibili izanagatik eskaini omen zizuten. Zergatik?
Tira, betidanik kexatu izan naiz gustuko ez ditudan gauzak salatzeko. Beraz, ulergarria da ikuspuntu bera defendatzen dutenen bozeramaile funtzioa eskuratzea.  Hala ere, egia da kexak begi txarrez ikusten direla gaur egun, batez ere emakumezkoa bazara, irribarre egin eta isiltzera kondenatuta baitzaude.

2010ean Documenta saria irabazi zenuen Una terra solitària lanagatik. Nola eragin zuen horrek zure ibilbidean?
Oso garrantzitsua izan zen! Itzultzaile gisa lan mordoa egina nuen ordurako, baina nik ez nuen hartu-emanik argitaletxeekin. Eskuizkribu bat bidaltzen banuen ez zuen inork irakurtzen. Beraz, niretzat lan bat publikatzea oso zaila zen ez bazen sari baten bitartez. Documenta sariak lanak argitaratzeko ateak zabaldu zizkidan eta, bi urte geroago, Roc Boronat sariari esker publikatu nuen nire bigarren liburua, La mala reputació. Hirugarren lana publikatzeko ez dut saririk behar izan [barreak].

Zein da zure ustez emakumezkoen lanari kulturak aitortzen dion tokia?
Hainbat indizek erakusten dute kultura kontsumitzaileen artean gehiago garela emakumezkoak. Berdina gertatzen da arte forma ez ezagutuen artean. Aldiz, ezagupena duten arte formetara jauzi egindakoan emakumezkoak desagertzen gara. Beste modu batera esanda, emakumeok gai gara egunero etxean sukaldean aritzeko, baina bost izarreko chefa izan nahi duenak gizonezkoa izan behar du. Tira, batetik jakina da emakumeok dugula zaintzarekin lotuta dauden jardunen ardura, eta beraz, ordu horietan guztietan kreatibitaterako tarterik gabe gelditzen gara. Baina bestalde, erabat maskulinizatutako kanonak nagusi dira gurean.

Zenbateraino hobetu da egoera?
Egoera hobetu da baina martxa desberdinetan goaz. Legoa adibide bikaina da. Ni txikia nintzenean Legoa lauki karratuak ziren bakarrik. Gerora giza-figuretan bilakatu zuten, kolore guztietakoak, mutil edo neskentzat. Baina urteak pasa dira eta atzeraka goaz: mutilak eta neskak bereizi bakarrik ez, emakumezkoentzako Legoak arrosa kolorekoak dira orain eta, normalean, zainketarako lanei lotutakoak. Egia da ni hobeto nagoela nire amarekin alderatuta, eta aldi berean, bera hobe zegoela nire amona baino. Objektiboki gertuago gaude berdintasunetik, baina borroka luzea izango da.

Zure azken obren artean dago Alana i Alada, maitasun erromantikoaren kontrako haurrentzako liburua. Zein izan da zure helburua?
Tira, nik ez nuen honen inguruan idatzi nahi, baina atera zitzaidan. Hein batean, interesa dut urte askotan miatu diren ereduetatik haratago iristeko, eta baita ere, haur eta gazteei erakusteko komunikabideek, musikaren industriak, zinemagintzak eta gizarteak orohar errepikatzen dituzten harreman motetatik haratago errealitate zabala dagoela. Gaur egun otzantasunari lotutako ideiak indartzen ditu sistemak, behin eta berriz, han-hemendik datozen narratiba guztien bitartez. Liburu honekin azpimarratu nahi izan dut edozein harremanetan bestearen askatasuna errespetatzeko garrantzia. Sortzaileon ardura da mezu normatiboak haustea.

CUPeko zerrendetan zinen A21ean. Kataluniako Parlamentuan sekula baino emakume gehiago dauden arren,  Legebiltzarreko Mahaian bakarra dago.
2015ean Parlamentuak aho batez onartu zuen Berdintasunaren Legea hausten du. Lotsagarria da berdintasunaren alde bozkatu zuten alderdi politikoek beren hitza ez betetzea, eta ondorioz, zigortu beharko litzateke. Ez dago besterik. Legeak esaten badu emakumezkoen eta gizonezkoen errepresentazioak parekidea izan behar duela, legea bete beharra dago. Eta ez bada lehen botazioan ateratzen, parekidea izan arte bozkatuko dugu. Funtsean, agerian gelditzen da alderdi politikoek dituzten marra gorrien artean ez dagoela berdintasunarena eta beraz, gizon eta emakumeon arteko berdintasuna hautazkoa da.

 

Literatura lanabes

“Matarón jaio nintzen duela 41 urte. Txikia nintzenean amak 14 orduz lan egiten zuen jostunen lantegi ilegal batean. Beti pentsatu izan dut begi onez ikusita ez zegoen testuinguru hartan koxkortu izanak oparitu didala, beldurrik gabe, kexuka ibiltzera ohituta egoteko gaitasuna. Literatura lanabesa dut, gizarteek elkarbizitzeko ditugun zailtasunak miatzeko. Nire helburua ez da inoiz izan salaketa egitea, baina, egia da, idatzitakoak irakurtzean lan denek dutela denuntzia usaina. Funtsean normalizatuta ez dauden gaien inguruan idazten dut”.


Azkenak
2024-05-07 | Jonathan Cook
Hauxe da Gaza suntsitzeko Israelen eta AEBen plana

Su-eten bat lortzeko Mendebaldearen ahaleginak serioak direla itxura egiten dute Mendebaldeko komunikabideek. Baina argi dago aldez aurretik idatzitako beste gidoi bat dagoela. Artikulu honetan Jonathan Cook kazetari britainiarrak aurreratu digu zein den Israel eta AEB... [+]


2024-05-06 | ARGIA
Meaka-Irimo herri plataformak kontzentrazioa egingo du maiatzaren 7an Jaurlaritza aurrean

Capital Energy multinazionalak Urretxu ondoan dagoen Irimo mendian zentral eolikorik egin ez dezan eskatzeko egingo dute elkarretaratzea maiatzaren 7 goizean.


Israelek Al Jazeera hedabidea debekatu du

Hamasen tresna izatea leporatuta ezarri du debekua estatu sionistak. Al Jazeerak akusazioak ukatu ditu eta ahots kritikoak isilarazi nahia salatu du. Nazioarteko hainbat elkartek kritikatu dute “prentsa askatasunaren aurkako erasoa”. Debekua 45 egunekoa da momentuz,... [+]


Nestor Basterretxea jaio zela 100 urte: munduari leihotik begira, baina leihoak itxita

Gaur 100 urte beteko zituen Nestor Basterretxeak (Bermeo, 1924 - Hondarribia, 2014). Hamaika lanetan nabarmendu zen, eta hamaika bider mintzatu zen ARGIArekin. Pasarte interesgarri batzuk ekarri ditugu hona.


Eguneraketa berriak daude