Zorria, txindurria eta eskinosoa
Txindurriak ez ditut inoiz areriotzat izan. Erleak edo gure espeziea bezala taldekoia izateak, agian, halako begirune bat izatera bultzatu izan nau. Buelta etorri den arte. Aurreko batean, mahastiko belarrak txukuntzen, belauniko jarri eta txindurri-muntotik txindurri-muntora belarrei tiraka ari nintzela, horra eskularruetatik gora non igotzen zaidan txindurri gorri oste bat. Eta belaunburuetan gora beste bana. Hozkaz josi naute ni jabetzerako. Hilabeteak igaro dira, eta guda zelaia ederki markatua dut oraindik azalean.
Zorriek eta txindurriek badute elkarrenganako joera berezi bat, oraindik erabat ezagutzen ez duguna. Toki askotan ikertzen ari dira batzuen eta besteen espezie desberdinen arteko zerikusia. Ahizpen arteko hartu-emana dute. Elkarri mesede egiten diote: landareen puntta berri gurietan, elikadura gozoena eta errazena duten kimuetan, zorriak zaindu eta arerioengandik babesten dituzte txindurriek, gero haiek egingo duten sabel-hustearen gorozkia gutizia goren baitute beraiek. Etxerik onenetan itoginak bezala, ahizpen artean bestelakotik ere gertatu gertatzen da: ustez ezin xaloagoa dena, benetan ezin makurragoa izan. Eta ez jakin... Gaur jakin dudanez, txindurriei muturrera barre egiten dieten zorriak aurkitu dituzte: txindurri kumeen usaina imitatu eta zorri kumeak txindurritegiko haurtzaindegira eramaten dituzte, gero hango kumeen jatena bertatik bertara lapurtzeko.
Zorria ez da eskinosoa, baina horiek ere badute elkarren berri. Iledunon azalean bezala, animalia lumadunen azalean ere zorriak ederki bizi izan ohi dira. Txist han, txist hemen, tarteka odol pixka bat zurrupatu eta aurrera bolie! Eskinosoak ere izaten ditu nonbait, eta ahizpa gisa datorkiona baina benetan bizkarroi gogaikarria besterik ez dena nola bazterreratu eta lumajea garbitu? Horra han eta hemen, nonahi, txindurritegia. Mokoa maltzur okertu eta saltoka-saltoka lasai ederrean txindurritegira hurbildu, zorabioak joko balu bezala gorputza bertan etzan, hegoak zabal-zabal egin, lumatza lainezaz astindu eta harrotu eta datorkion kili-kilialdirako apain-apain gertatzen da. Txindurriak lumadian sartu, eta azido formikoa askatuko dute. Eskinosoaren kilimagarri, baina zorria akabatuko duen intsektizida. Txindurrien mendekua.
Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]
Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]
Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]
Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]
Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]
Gure etxean ezker-aihena izenarekin ezagutu genuen (Humulus lupulus). Izan ere, makina bat ezker-aihen landu da gure herriko errioaren erriberatan, garagardogintza hedatu zenarekin batera. Otsaihena, zerbeza-lorea, zerbeza-landarea, bier-belarra eta ezker-belarra ere deitzen... [+]
Udaberriak ekarri dit gaia sudurraren aurrera. New Yorkeko ikerketa gune desberdinetan lan egiten zuten C. Bushdid, M. O. Magnasco, L.B. Vosshall eta A. Keller zientzialariek 2014ko martxoan “Science Magazine” sonatuan argitaratu zuten artikulu batek zalaparta polita... [+]
Urte arteko egun xelebreak amaitu dira, lurretik sortutakoetatik jan eta edan batean osatzen diren egunak. Hobebeharrez, onenetik onenera janedan ere. Ustez. Kaba eta xanpain botila astunak erraz dantzatzen dira. Gaur egun askotarikoak badira ere eskuera, lehen beste upeleko... [+]
Egin du izotzak berea: azioa, txarkeria. Aspaldian ikusi gabeko izotz zuri galantak izan ditugu apirilaren bukaeran. Sator-lana baina agerian, inongo lotsarik gabe: azerikeria. Ikaragarria bota du Euskal Herriaren hegoaldean.
Mila gau eta bat gehiago ipuin sortaren antzera, azken 22 urteetako mila artikulu eta bat gehiago hauen kontakizuna aitaren batean igaro zait. Txoko honetan Gerezi sasoi aparta izenburua zuen lehen artikulu xinple hura idatzi zuen umemoko hari, Persiako ipuin sorta horretako Nur... [+]
Maiatz ederrari ekin diogu. Konturatzerako bero sapa azaleratzen diguten urteko egun luzeenetan gara. Urteko gau motzenak izango dira orduan, baina ikuskizun paregabea eskaintzen dutenak. Ez naiz ari jai txolinenei adarrak ipintzen dizkieten su-festa zalapartatsuez. Isilagoak... [+]
Uhaga edo ponpa izugarriak dira landareak. Zuhaitz handiak, zer esanik ez. Metro eta erdiko gerribuelta duen pago (Fagus sylvatica) batek egunero 400 litro ur behar ditu metabolismoari eusteko. 400 litro ur aurkitu behar ditu non edo han; sustraije ikaragarria garatzen du ur... [+]
Estimatzeko intentzio osoarekin sagardo botila bat ireki, edalontzia sudurrera hurreratu eta botila itxita izan duen tortotxaren usaina hartzea, horixe infernua!
Sekulakoa iruditzen zait aurtengo negua jo eta eskaintzen ari zaigun kolore sinfonia. Eguraldi xelebreagatik ote? Epel gozotik izotzera; lehorte punttutik uholdeetara. Ala neroni nabil halatsu, eta aurten begi berriak ditut...
Kosmopolita da getozka, Portulaca oleracea. Munduan barrena hara eta hona hedatu dugu, jakinaren gainean edo azpian, eta toki askotan ondo bizi da. Noranahitarra da, eta edonon nonahikoa. Dakigun guztia bezala, ez dakigu oso ondo nongoa den. Landareez ari garenean, ikaragarrizko... [+]