Konponbide iraultzailea Islandian

  • Krisialdi ekonomikoak kolpatutako  herrialdeen artean, Islandia izan da konponbide propioa, originala eta, beraz, iraultzailea topatu duen bakarra. Erreferendum bidez, erantzukizuna krisiaren benetako errudunei, bankuei egotzi diete eta bankuetako arduradunak atxilotu eta epaitu dituzte.

Islandia izan zen 2008an finantza krisia nozitzen lehena. Irudian NDFren kredituaren kontra islandiarrak protestan.
Islandia izan zen 2008an finantza krisia nozitzen lehena. Irudian NDFren kredituaren kontra islandiarrak protestan.NATO

Konponbide baten bila ari dira lanean azken urteetako finantza eta ekonomia krisiak kaltetutako herrialdeak. Gehienek krisiaren zama herritarren gainera bota dute, gizarte eskubideak murriztuta, eta finantza entitateak salbatu dituzte, krisiaren benetako errudunei diru publikoa injektatuta. Aitzitik, Islandiak, 320.000 biztanle inguru besterik ez dituen iparraldeko herrialde txikiak, konponbide iraultzailea aukeratu du: herritarrei, erreferendum bidez, bankuen porrota ordaintzeari ala ez ordaintzeari buruz galdetzea. Islandiarrek dagoeneko bi erreferendum egin dituzte, bata, 2009ko abenduan eta bestea, iragan apirilean, eta beren bankuen zorrak ordaindu nahi ez dituztela esan dute. Gainera, bankarien jarduera ikertzeko eskatu dute eta, behar izanez gero, baita bankariak espetxeratzeko ere. Eta Islandiako gobernuak, orain arte, herritarren nahia bete du. Islandiako banku nagusietako baten presidentea Londresen duen etxadian atxilotu zuten.


Islandia AEBetako krisiaren aurrekaria

Islandiako krisialdia 2008an hasi zen, gero Europan eta munduko gainerako herrialdeetan hedatuko zen AEBetako finantza sistemaren krisia piztu baino lehen. Bi krisien ezaugarriak oso antzekoak dira: banku sistemaren gehiegikeriak, diruzalekeria eta jarduera publiko eta pribatu okerrak, ustelkeria barne. Islandiako analista eta herritar askoren ustez, krisia gutxi batzuek egindako arpilatzea izan zen.

Analista horien arabera, arpilatzea 30 pertsona inguruk antolatu zuten: dozena bat bankarik, enpresari gutxi batzuek eta esku bete politikarik. Islandiako 63 parlamentarietatik hamarrek, 1944tik agintean egon den alderdiko bi buruek barne, 10 milioi euroko mailegu pertsonal bana zuten. Horrek guztiak eten zuen munduko per capita irabazkinik altuenetakoa izatea lortu zuen ekonomiaren goraldia.


Icesave-k banku guztien porrota eragin zuen

Islandiako krisiaren kasurik nabarmenena Lansbanski, Islandiako banku nagusietakoaren Icesave izeneko Interneteko adarrarena izan da. Interes tasa altuko aurrezki kontua eskaintzen zuen, %15 ingurukoa, eta horrek Britainia Handiko eta Herbehereetako aurreztaile asko (medikuak, salerosleak, erretirodunak) erakarri zituen. Gobernu britainiarrak bankua kapitalak sorterriratzen hasi zela antzeman zuen, eta funtsak izozteko terrorismoaren aurkako legea ezarri zion. Horrexek piztu zuen krisia, banku guztiek sailean porrot egitea eragin baitzuen. Herbehereetako eta Erresuma Batuko gobernuek gordailuen %100 itzuli zizkieten aurreztaileei, eta orain Islandiari diru hori ordaintzeko eskatu diote: 4.000 milioi euro, Islandiako BPGren herena.


Gizartearen mobilizazioa eta erreferenduma

Islandiako gobernuak akordia lortu zuen herritarrek zorra 15 urtetan eta %5,5eko interesarekin ordain zezaten. Baina herritarrak antolatu egin ziren, eta akordioa bertan behera utzi zuten, 2009ko abenduko erreferendumean ezezkoak botoen %90 bildu ondoren. Bigarren akordioa hobea zen –%3ko interes tasa eta 37 urtetan ordaintzeko aukera–, baina herritarrek, apirilaren 10ean egin berri den erreferendumean, berriro atzera bota dute. Hala, garbi adierazi dute ez daudela prest bankuen gehiegikeriak ordaintzeko.

Eva Joly magistratu ohi eta parlamentari frantziarrari bankuak ikertzeko eskatu zioten, eta zera adierazi du: “Islandiarrek mirari neoliberaltzat zuten beren herrialdea, politikarekiko interesa erabat galdua zuten, eta deigarria da orain herritarrek patua beren eskuetan eduki nahi izatea”. Islandiarren jarrerak izan ditzakeen ondorioak ezin dira aurreikusi, baina jarrera horri eutsiz gero, Islandia Europar Batasunean sartzea asko zailduko litzateke. Gainera, Erresuma Batuko eta Herbehereetako gobernuak Islandia nazioarteko auzitegietara eramaten ahaleginduko dira. Gobernu horiek aurka izan arren, Olafur Ragnar Grimson Islandiako presidenteak, berak deitutako bi erreferendumei esker,  “2008an Islandiako ekonomia amildu zenean galdutako konfiantza berreskuratu” dutela dio.  Bere ustez, emaitzek “demokrazia indartzen dute”.

Islandia, bankari bihurtutako arrantzaleak

XX. mendearen hasieran, Islandia Europako herrialderik pobreena zen. 320.000 biztanle ditu, eta Europaren, AEBen eta zirkulu polarraren artean dago. Muturreko klima eta geografia ditu, baita Europako tradizio demokratikorik zaharrenetakoa ere. 1980ko hamarkadan gobernuak arrantza pribatizatu zuen: kuotatan zatitu zuen eta, ondorioz, arrantzale gutxi batzuk asko aberastu ziren. Ronald Reagan eta Margaret Thatcherren eraginpean, herrialdea eredu liberalaren gailur bihurtu zen. Politika ekonomikoan zerga baxuak, pribatizazioak edota erregulaziorik eza nagusitu ziren. Per capita irabazkinak munduko altuenetakoak izatera iritsi ziren, langabezia %1ean egonkortu zen, eta herrialdeak energia berdean, aluminioaren industrian eta goi mailako teknologian  inbertitu zuen.

Bilakaera hori XXI. mendean burutu zen, bankuak pribatizatu zituztenean. Bankariak herrialde barruan nahiz atzerrian hedatzen hasi ziren. Horretarako “arrazoi” bikainak zituzten: finantza erregulaziorik ez zegoen, interes tasak %15ekoak ziren, eta horrek Alemaniako erretirodunak eta Herbehereetako salerosleak erakarri zituen. Bankuak erotu egin ziren: bankuen aktiboak herrialdearen BPGa baino 12 aldiz handiagoak izatera iritsi ziren, burtsaren balioa 9 aldiz hazi zen 2003tik 2007ra, etxebizitzen prezioa hirukoiztu egin zen. Hondamena sekulakoa izan zen. Inflazioak eztanda egin zuen, BPG %15 jaitsi zen, bankuek 100.000 milioi dolar galdu zituzten, eta islandiarrak aberats izaten jarraitu zuten, baina lehen baino askoz gutxiago.
 


Azkenak
2024-09-19 | ARGIA
Euskal preso politiko bati langabezia jasotzeko eskubidea aitortu dio EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi du hirugarren graduan dagoen presoak eskubidea duela langabezia jasotzeko. LAB sindikatuak aurrekari gisa ikusi du epaia eta urrats bat dela dio "presoen oinarrizko eskubideak aitortzera bidean".


Arabako Aldundiak Solariaren hiru parke fotovoltaikoren aurkako alegazioak aurkeztu ditu

Solaria enpresaren Zierbena 2, 3 eta 4 proiektuak lurraldean luketen eragina “onartezina” dela diote aldundiaren txostenek. Jaurlaritzak hartuko du azken erabakia, behin alegazio epea amaituta. Solariak gutxienez 25 parke fotovoltaiko ezarri nahi ditu Araban. Urrian... [+]


Sara Ruilope eta Urko Blanco, Osakidetzako administraria eta medikua
“Ezin duzu osasun zentro bat izan pertsonal egokirik gabe, horretarako hobe genuke pertsiana ixtea”

Osakidetzako administraria eta ZIU mugikorreko medikua dira Sara Ruilope eta Uruko Blanco, hurrenez hurren. Osakidetzako Larrialdi Zerbitzuen egoeraren inguruan hausnartu dute Aiaraldea Komunikabidearekin.


2024-09-19 | ARGIA
Hizkuntz eskubide urraketen aurrean “desadostasuna agertzeko” elkarretaratzea deitu dute Kontseiluak eta Bagerak Donostian

Irailaren 18koa da azken sententzia: Donostiako udaltzaingorako lanpostu deialdiaren euskara eskakizuna atzera bota du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak. Euskalgintzaren Kontseiluak eta Donostiako Bagera Euskaltzaleen elkarteak elkarretaratzea deitu dute Donostian, Alderdi... [+]


Jaurlaritzak ez du Zubietako erraustegia zigortuko Artaxoara lixibiatuak eramateagatik

Mikel Jauregi sailburuaren esanetan Eusko Jaurlaritzak ez du "inolako arau hausterik atzeman" Ekondakinek Zubietako erraustegitik Artaxoako zabortegira bidalitako lixibiatuetan. Hala, ez du sozietate publikoa zigortuko, Nafarroako Gobernuak eskatu bezala.


Chill Mafia taldeak jotzeari utziko diola iragarri du

Taldeak bere azken lana izango den Agur eta ohore x allá va la despedida lana kaleratu berri du. Oholtzak utzi eta agur bira egingo dutela iragarri du Chill Mafiak hiru urteren ostean. Iruñean abenduaren 25ean egingo dute azken kontzertuetako bat.


Frantziako armadak Baionako eremuan egitekoak dituen obren kalte ekologikoak salatu dituzte

Baionako Zitadelan egitekoak dituzten obrak salatu dituzte CADE ingurumen elkarteen batasunak, Bergeret-22 auzotarren kolektiboak eta Attaque elkarteak, prentsaurreko bidez. 1,5 hektarea oihan moztuko lituzkete; alta, Tokiko Hirigintza Planaren arabera eremu babestu gisa... [+]


2024-09-19 | Gedar
Gomazko beste milaka bala erosiko dituzte Guardia Zibilak eta indar militarrek

Guardia Zibilak 18.000 euro baino gehiago bideratu ditu aurten kautxuzko bolak erostera, "istiluen kontrako" materialaren barruan. Itsas Armadak, berriz, gomazko 1.500 pilota erosiko ditu. Poliziak erabiltzen dituen bitartekoak erregulatzen dituen araudia ez da... [+]


2024-09-18 | Axier Lopez
14 lagun hil dituzte Libanon bigarren leherketa olatuan, oraingoan walkie-talkieak eztandarazi dituzte
Milaka pertsonaren aurkako lehen eraso koordinatu eta indiskriminatuaren ondoren, asteazkenean ehunka walkie-talkiek eztanda egin dute eta 14 pertsona hil eta 450 baino gehiago zauritu dituzte. Hezbollahko iturri batek baieztatu dio Reuters agentziari taldeak erabilitako... [+]

José Manuel Uriagereka. Frantziskotarra Hego Korean
“Koreara joan ginenok euskara ederto kontserbatu dugu”

Bermeon jaioa, frantziskotar eginik Hego Korean egin zuen bizimodurik gehiena, 40 urte. Sasoi batean mutil-koskorretan askok egin zuena egin zuen, komentura bidea hartu. Gero, handik mundura jauzi egin zuen Uriagerekak, bestelako hizkuntza eta kultura arrotzetara.


Bilagailuen urrutiko leherketa masiboa
Milaka zauritu eta hamabi hildako Libanon, Israeli leporatu dioten atentatu indiskriminatuan

Israelek lehergailuak jarri zituen Hezbollahk inportatutako milaka bilagailutan, Reuters agentziak kontsultatutako iturrien arabera. Urriaren 7tik jasandako “segurtasun haustura handiena” izan da, talde armatuaren hitzetan. Erantzun bortitza hitzeman du Hezbollahk,... [+]


2024-09-18 | Jon Alonso
Bosgarren zutabea

Erribera, historian, sekula euskalduna izan ote den; horra hor Nafarroan, duela berrogei urtetik hona, hainbestean behin errepikatzen den eztabaida bizantziarra (eztabaida bizantziarra: eztabaida alferrekoa, zeinean alde bakoitzak ezin baitizkio frogatu bere baieztapenak beste... [+]


2024-09-18 | Castillo Suárez
Aldairak

Etxez aldatzen naizenean, edo, areago, norbait etxetik joaten denean, oroiminak hartzen dizkit burua eta bihotza. Orduan hasten naiz zer gordeko dudan eta zer ez erabakitzen saiatzen. Izan ere, objektu guztiek lotzen gaituzte zerbaitetara, edo norbait ekartzen digute gogora;... [+]


Eguneraketa berriak daude