Balata: lur bat itxaroari
- Palestina marrazteko galdetu zioten neska txiki bati, eta kartografoaren mapek edo poetaren poemek baino askoz ere irudi zehatzagoa eta politagoa sortu zuen: lurrezko ontzitxo bat bi olibondo adar ernetzen zitzaizkiola barrutik. Baina neska txikia joan zenean, ontzia paperetik behera amildu zen, eta milaka zati egin zen lurrean. “Ez haiz beherago eroriko” pentsatu zuen norbaitek. Baina bigarren kolpea ere hartu zuen, lurretik beherago erorita –ia itsaso hileraino–, eta lehen milaka ziren lur zatiak milioika zabaldu ziren mundu osoan. Geroztik ere, egunero ari dira zangoak lur ontzi zatitxoak zapaltzen, eta txikitzen, eta zabaltzen. Eta ontzi zati urrunduak ez dezake jada bildu ontzi osoa mapa berri batean, eta lur zati hautsiak ez dezake jada olibondo adarrik eutsi poema zaharretan. Baina ontzi zati bakoitzak palestinar bat darama bere barruan, eta palestinar bakoitzak lur zati bat. Munduan barrena errefuxiatutako milioika zati txiki, horixe da Palestina.
Bere herrixka marrazteko galdetu nion mutil kozkorrari, eta “zaila da” esan zidan. Kolorezko arkatzak eman nizkion eskura, eta “ez dakit marrazten” esan zidan, “bai, marrazten denek dakite”, nik baneki bezala. “Ez, marraztea idaztea bezalakoa da, eta nik ez dakit idazten” esan zidan. “Marraztu ahoz” erre nuen etsi aurrekoa, eta irribarre egin zidan. “Oso polita da nire herrixka, olibondo sail luzeak daude, eta jolasteko leku handi-handiak, haurrak jolasteko. Itsasoa ere bai. Berde-berdea da. Munduko lekurik zoragarriena da niretzat”. Begiak zabaldu zituen eta irribarretxoa itxi. Orduan antzeman nion bere herrixka sekula ikusi ez duen milioika palestinarretako bat zela. Eta horregatik maite zuen hain itsu aitonaren gauetako kontakizunetan bakarrik zapaldu duen bere lurra. Ez nion esan badaezpada, bere herrixka berde-berdean Tel Aviveko aireportua eraiki dutela.
“Ni Balatan bizi naiz, baina Sheikh Muwannis da nire jatorrizko herrixka”. Hamar palestinarretik zortzi ez da bere herrixkan bizi. Eta “nongoa zara?” galdetzen badiozu, erantzun konposatua jasoko duzu. “Ni ere Balatan bizi naiz, baina nire herrixka Kafr Bir’im da”. Bere aiton-amonek bost hamarkada lehenago utzi behar izan zuten herrixkatxoaren izena da, berak inoiz ikusi gabea. Palestinar gehienak ez dira beren herrixkan jaio. Nik han ikusi nituen denak Balatan jaioak ziren, eta Balatan haziak, baina inor ez zen Balatakoa, nahiz eta asko ez diren egundo Balatatik atera, ez bada Nabulusera joateko. Nabulus bi kilometro eskasera baitago Balatako errefuxiatu kanpamentutik, eta Sheikh Muwanis, berriz, ehun batera. Kafr Bir’imera ere berdintsu, kilometroak ehun bat. Baina egun asko. Urteak. Hamarkadak beharko dituzte hara itzultzeko. Eta atzamarkadak.
Zisjordaniako handiena
1952an sartu ziren lehen kanpin dendak Balatan. Gehienak Jafatik etorriak. Kilometro bateko zelaigunean landatu zituzten, bost mila errefuxiaturi aterpe emateko beste. Baina dentsitate zenbakiak kilometroenak bezain erlatiboak dira Palestinan; egun, 23.000 pertsona kabitzen dira leku estu horretan. Eta arnasa soberan balego bezala, hilabete oro hirurehun errefuxiatu gehiago iristen dira Balatara. Pertsona bakoitzak 10,6 metro koadroko lekua du beretzat, Sheikh Muwanisen bizi diren israeldarrek 1.000 metro koadrotik gora dute. Hori irakurtzean ulertu nuen mutil kozkorrak zergatik esan zidan hainbesteko ilusioz bere herrixkan jolasteko leku zabal-zabalak daudela. Eta itsasoa dagoela ere bai. Balatan 1977an sartu baitzen ura etxe bakoitzean, kanpin dendak adreiluzko bihurtu eta zazpi urtera. Elektrizitateak 1980ra arte itxaron behar izan zuen, abiadura handian mugitzen omen da baina.
Ez da Gazako Jabalia bezain gogorra, ez da Libanoko Nahr al-Bared bezain sonatua, baina Balata Zisjordania osoko errefuxiatu kanpamenturik handiena da. Jendetsuena esan nahi dut, haurtsuena jakina. Eta haurrei irakurtzen eta idazten erakusteko bost eskola daude, lautik bat analfabetoa baita azken datuetan. Ospitale bakarra dago, eta bi sendagile. Baina debekatua dago ostiraletan ordu bietatik atzera eta igandetan edozein ordutan gaixotzea. Ez da koranaren agindu bat, sendagileen atseden egunetan itxita dago UNRWAko ospitaletxoa. Alta, soldadu israeldarrak ez dira egunari eta orduari begira ibiltzen. Noiznahi eta nolanahi sartzen dira Balatako kale estuetan. Bigarren intifadan 160 lagun hil zituzten hemen, beste lau mila zauritu, eta oraindik ere gau askotan dentsitatea pixka bat jaistera etortzen dira.
Eskasia orokorra da: espaziorik ez, semeak etxetik falta, sendagile gutxi, janaria urri... Baina “zer da gehien behar dena?” galdera materialista luzatu nuenean, aho batez erantzun zidaten denek: “Itzultzeko eskubidea”.
Amaordearen magala
Israelen esperantza zen zaharrak hil egingo zirela, eta gazteek ahaztu egingo zutela. Zaharren heriotza iragarpenean asmatu zuen, baina gazteen ahaztura ustean ez. Herrixka minaren suak palestinarren zainak urtzen segitzen du, eta sustraiak ez dira lur berrira egin, ez eta egingo. “Maitagarria da Balata, hemen jolastu nintzen umetan, hemen ditut lagunak, hemen daude nire pauso guztiak, baina ezin dut maite. Hau ez da sekula nire etxea izango. Nire etxea han dago. Balata denboraldi baterako itxaron lekua baino ez da, eta egun batean joan egingo naiz, itzuliko gara, badakit”. Egun horretan, Balata, milaka errefuxiaturi magala emandako lurra, bakarrik geldituko da, isilik, triste. Eta berak ere kantatuko du berekiko: “Erroak ebaki banizkio nirea izango zen”.
Taldeak bere azken lana izango den Agur eta ohore x allá va la despedida lana kaleratu berri du. Oholtzak utzi eta agur bira egingo dutela iragarri du Chill Mafiak hiru urteren ostean. Iruñean abenduaren 25ean egingo dute azken kontzertuetako bat.
Baionako Zitadelan egitekoak dituzten obrak salatu dituzte CADE ingurumen elkarteen batasunak, Bergeret-22 auzotarren kolektiboak eta Attaque elkarteak, prentsaurreko bidez. 1,5 hektarea oihan moztuko lituzkete; alta, Tokiko Hirigintza Planaren arabera eremu babestu gisa... [+]
Guardia Zibilak 18.000 euro baino gehiago bideratu ditu aurten kautxuzko bolak erostera, "istiluen kontrako" materialaren barruan. Itsas Armadak, berriz, gomazko 1.500 pilota erosiko ditu. Poliziak erabiltzen dituen bitartekoak erregulatzen dituen araudia ez da... [+]
Bermeon jaioa, frantziskotar eginik Hego Korean egin zuen bizimodurik gehiena, 40 urte. Sasoi batean mutil-koskorretan askok egin zuena egin zuen, komentura bidea hartu. Gero, handik mundura jauzi egin zuen Uriagerekak, bestelako hizkuntza eta kultura arrotzetara.
Israelek lehergailuak jarri zituen Hezbollahk inportatutako milaka bilagailutan, Reuters agentziak kontsultatutako iturrien arabera. Urriaren 7tik jasandako “segurtasun haustura handiena” izan da, talde armatuaren hitzetan. Erantzun bortitza hitzeman du Hezbollahk,... [+]
Erribera, historian, sekula euskalduna izan ote den; horra hor Nafarroan, duela berrogei urtetik hona, hainbestean behin errepikatzen den eztabaida bizantziarra (eztabaida bizantziarra: eztabaida alferrekoa, zeinean alde bakoitzak ezin baitizkio frogatu bere baieztapenak beste... [+]
Etxez aldatzen naizenean, edo, areago, norbait etxetik joaten denean, oroiminak hartzen dizkit burua eta bihotza. Orduan hasten naiz zer gordeko dudan eta zer ez erabakitzen saiatzen. Izan ere, objektu guztiek lotzen gaituzte zerbaitetara, edo norbait ekartzen digute gogora;... [+]
Estatu poliziala kanpora! Abesten dute negar-gasen leherketen artetik. Gaztetxo konprometituak, amatxi militanteak, aurpegi estaliak, edo ez, pailazoak, musikariak, sindikalistak eta politikariak, kaskodun medikuak, laborariak traktore gainean... Landa-eremuan zein hirian,... [+]
Ezaguna da enpresa frantses batzuek (Thales, Airbus, Dassault) aspalditik laguntzen dutela Israel haren ekipamendu militarra osatzen. Disclose elkartearen inkesta baten arabera, berriz, Frantziako Gobernuak berak hornitu dizkio osagai elektronikoak Israeli, Gazako zibilak... [+]
Gauzak ez dira horrela, gauzak horrelaxe daude. Esaldi hori iltzaturik geratu zitzaidan Gorka Urbizuren diskoa osorik eta patxadaz entzun nuenean. Uste nuen aurkikuntza itzela egin nuela identifikazio horrekin, inozentea ni! Gerora ohartu naiz, merchandising-erako leloa izateaz... [+]
Trebiñu, VI. mendea. Eremita talde bat Las Gobas kobazuloetan bizitzen hasi zen, eta historiaurretik okupatutako Laño ibaiaren haitzarte hartan kobazulo berriak hondeatu zituzten. Hurrengo mendean kobazuloetako bat nekropoli modura erabiltzen hasi zen bertako... [+]
Gizakiontzat ez da inoiz erraza izan lasai pentsatzeko denbora tarte luzeak hartzea, bizimodua aurrera ateratzearen ardurarekin bizi gara, bai geurea zein geure ondorengoena. Bizitzeko izan dugun aukera honetan, ahalik eta ongien nahi ditugu gauzak egin. Ardura horiengatik,... [+]
