O edificio, de case cen anos de antigüidade, pechouse no inverno de 2012, debido á caída do negocio. Salvo os nostálxicos, a maioría dos zarauztarras xa tiñan o costume de acudir aos cines dos pobos de ao redor, xa que lles quedou frío, vello, incómodo. Ademais, o teatro Lizardi tamén foi derrubado para construír vivendas. Nada máis chegar ao poder o novo Goberno Municipal, por tanto, reflexionou sobre as infraestruturas culturais para poder responder as carencias que tiña o municipio.

“Non hai que esquecer, ademais”, di Gari Berasaluze, concelleiro de cultura de Zarautz, “que nas anteriores lexislaturas o polideportivo foi a prioridade. Contaba cun orzamento de 21 millóns de euros e dicíase que cubriría todas as carencias das infraestruturas culturais do pobo, onde se prevía o cine, o teatro, a escola de música… Na nosa opinión, este proxecto estaba moi lonxe das necesidades de Zarautz. Priorizaron o caparazón, esquecendo a súa esencia, o que afastou notablemente ao Concello e aos movementos populares”.

Respondendo á petición do pobo

O Concello puxo en marcha a principios desta lexislatura un proceso participativo ao redor das infraestruturas culturais do municipio. Nestas reunións extraéronse algunhas conclusións e, entre outras, varios axentes culturais do pobo expuxeron a necesidade de recuperar o edificio do Modelo. “Moitos sinalaron que é un punto de encontro historicamente importante, que está no centro do pobo, e que non podiamos deixar caer o edificio como tal”, di Berasaluze. A pesar de que non estaba predeterminado nos plans municipais, o goberno tomou en consideración o que moitos opinaban, e aos antigos propietarios alugóuselles o edificio. Asumiron o risco de empezar a xestionar o edificio, pondo en marcha un novo modelo cultural, cidadán e dinámico.

Reaberto en novembro de 2012, puxéronse a pensar en como realizar a súa xestión. “Nunha reunión, expomos unha nova organización dividida en tres grupos. Por unha banda, os actos organizados polo Departamento de Cultura e outros departamentos do Concello. Doutra banda, un conxunto de eventos, programacións sostibles e puntuais xestionados por axentes locais: Acompañantes. Estes, cumprindo unha serie de requisitos (técnicos de son, porteiros...). ) O edificio podería ser utilizado de forma case autogestionada. Por último, aquelas empresas ou colectivos que, sen ser compañeiros de viaxe de Modela, querían utilizar a sala de actividades puntuais, que deberían pagar o aluguer”, explica Berasaluze.

Do tres equipos, o segundo foi o que máis importancia tivo; e tras dous anos e cinco meses en marcha, pódese dicir que conseguiron o obxectivo en gran medida. “O Concello dixo, por exemplo, que non asumiría o cine comercial”, di Berasaluze. “Ante isto, un grupo de cidadáns creou a asociación Modeloren Lagunak, encargada de traer películas comerciais á sala. Estes ofrecen películas os segundos e cuartos fins de semana de cada mes”.

O resto de fins de semana, con todo, o edificio reservouse para o teatro ou os concertos musicais. Por último, ao longo da semana organízanse conferencias e documentais. Os resultados obtidos ao longo do tempo que leva aberta a Sala falan por si mesmos: En total, reuníronse ao redor de 350 actos e máis de 38.000 espectadores de audiencia en Euskadi.

Cara a unha reforma integral

Pouco despois da toma de arriendo, o Concello deuse conta de que o proxecto que tiña entre mans tiña unha esencia sólida e que, si adquiríase o edificio, tería unha maior capacidade de movemento para innovar. Enseguida comezou as negociacións de compra cos propietarios, en 2013. Despois de moito tempo, a adquisición produciuse a principios de 2015 por 1,5 millóns de euros.

“Sendo xa a sala de modelos a do pobo, empezamos a expornos con ela que facer de face ao futuro”, sinala o concelleiro de cultura. “Até agora tiñamos un edificio vello alugado e sacámoslle todo o mollo que podiamos. Pero vimos que era inadecuado para moitas outras cousas. Tiñamos claro que había que innovar ", afirmou o técnico da Real en rolda de prensa.

Agora, tomando como base a participación do pobo, comezaron o proxecto de reforma integral do Modelo. “Na primeira reunión o Concello presentou unha proposta para a reforma da sala: que facer? Como facer para que teña máis capacidade? Que hai na planta segunda e terceira? Na segunda reunión recolleranse as propostas presentadas pola cidadanía contrastándoas coas condicións definidas por arquitectos e técnicos. Na terceira, por último, veranse e decidirán as opcións entre o que se quere facer e o que se pode facer.

Unha vez que teñan claro que facer, sacarán a proposta a concurso público para que se redacte o proxecto. Calcúlase que as obras comezarán para o ano 2016, e unha vez pecha ou pechada a sala, Zarautz poderá gozar dun espazo cultural definitivo.

Froitos da Mesa de Cultura

A rexeneración de Model non é o único proxecto cultural que viron crear os zarauztarras nos últimos anos. O Goberno Municipal creou en 2014 a Mesa de Cultura co obxectivo de dar valor e eco ao movemento cultural existente en Zarautz, querendo unir e integrar aos diferentes axentes, até entón completamente atomizado. “A Mesa de Cultura conta con tres subcomisiones fixas: axenda e comunicación, festas, patrimonio cultural e infraestruturas. Ademais, conta con puntos de encontro específicos para dar resposta aos debates e reflexións de cada caso, como é o caso da Sala Modelo”.

Outra das novidades do Departamento de Cultura do Concello de Zarautz é a Zona Cultural Sortaldea, que se abriu no dique. No verán funciona como unha biblioteca aberta (é dicir, un espazo para coller e deixar libros libremente), ademais de organizar conferencias, concertos e talleres creativos. Durante todo o ano, é tamén un espazo autogestionado para crear e mostrar o que se creou. O espazo xera moito movemento, sobre todo nos meses de verán.