A Cabana, localización turística na actualidade. Que tes ti no forte dA Cabana?

Xustiza revolucionaria… Muro... Os condenados á morte e o seu capelán, ao meu lado.

As contas de fai 50 anos. Vostede, franciscano entón, nA Habana.

En marzo de 1952 fun ordenado sacerdote e un mes máis tarde destináronme a Cuba. Cheguei á Habana en outubro. Durante catro anos traballei como profesor no seminario franciscano de Santiago das Veigas, na zona do aeroporto dA Habana. Bo, en 1956 fun nomeado párroco da Casa Branca. Casa Branca é un barrio dA Habana, un barrio mariñeiro, alén da bahía. Neste barrio atopábase, e atópase, A Cabana, máis aló do monumento ao Sacro Corazón. Estiven tres anos e varios meses no párroco. Nos últimos seis meses, ou na media ducia da primeira metade de 1959, digamos como vostede queira, colaborei na axuda aos presos do cárcere dA Cabana. Foran os policías de Batista ou, na súa maioría, os do exército de Batista.

Acaba de dicir “Xustiza revolucionaria”.

Porque alí se organizaron os tribunais de xustiza. Ernesto Che Guevara era o comandante dA Cabana. En febreiro dese mesmo ano abriuse o camiño cara á parede e alí foi onde me atropelou. Seis meses durei no patíbulo. Non tiña tempo nin de abandonalo. Eu era o único párroco da casa e ordenáronme que fixese o que fixese: “Tes que ir á Cabana. Tes que axudar aos condenados á morte. Ti serás o que lles dea luz verde de camiño ao outro mundo”.

Vostede xa coñecía antes o cárcere dA Cabana…

Si. Fun alí tamén durante a época da Batista. O comandante era cuñado de Batista, Fernández Miranda. Díxolle que quería visitar a presos e respondeu: “Non, non, equivócasche, aquí non hai presos”. Nunca conseguín ver a ningún prisioneiro contra Batista nA Cabana.

Logo foron prisioneiros os partidarios de Batista. Víchelos...

Volta ao fandango: O 6 de xaneiro de 1959, comandante do Che Guevara! Pois tamén a el fora por culpa dos presos. “Comandante, veño pedirche un favor. Gustaríame seguir dicindo misa á tropa e axudar aos presos que tedes no cárcere”. Resposta do Che Guevara: “En canto ao primeiro, non penso niso. A partir de agora, xa está todo arranxado. Cos prisioneiros, dea a volta á chave da capela de Santa Bárbara. Para ti. Día e noite, terás todo o traballo que queiras”. E a verdade é que non me faltou traballo! Empecei a ir ao cárcere, a visitar aos presos. Que cantidade de prisioneiros! NA Cabana erixiríanse xacementos para unhas 300 persoas, pero alí tamén se contaron con máis de 800 presos. Non sei si traballaban alternativamente ou un encima doutro. Non o sei, pero non o dubido: non había sitio para nada.

Houbo xuízos.

De Eslamiada Branco! Eu non tiña noticias súas até o día en que foi xulgado. Foi xulgado no Palacio dos Deportes da cidade deportiva actual. Pero antes de xulgar era condenado, el e dous máis. O tres estaban condenados desde que Fidel pronunciou o seu primeiro discurso en Santiago de Cuba: "A ese tres fusilarémolos!", dixo entón Fidel. Pero quixo finxir un xuízo. Na tarde do xuízo atopeime con Eslamiada Branco, na prisión militar. Para entón eu xa sabía que ía ser un xuízo… e que antes de xulgar xa estaba condenado, tanto Eslamiada Branco como os outros dous. As testemuñas que tiñan que declarar contra eles foron trasladados á Cabana, onde se lles ensinou de memoria o que tiñan que dicir. Eran os guajiros de Sierra Maestra. Fixéronlles aprender de memoria o que tiñan que significar! Pero chegou o xuízo, e o avogado da defensa volveuse cara aos fandangos, aos que facía preguntas nun idioma que non entendían. E os guajiros puxéronse nerviosos, e o fiscal, nervioso, e todos se puxeron nerviosos. Ao final, Fidel Castro chamou á Sala do Penal da Audiencia Nacional para que se suspendese o xuízo. Estaba sentado fronte á televisión vendo o xuízo, e ao seu lado estiveron Che, Camilo Cienfuegos e Raúl, o meu irmán… Despois, ás poucas horas da mañá, os militares viñeron ao convento de San Francisco a buscarme. “O fusilamento?”. “Non o sabemos”, dixéronme. Leváronme á Cabana. Leváronme a casa de Eslamiada Branco. Achegóuseme en brazos. “Imos rezar”, díxome. “Vámonos, eu diante, ti detrás… Pai noso, ti que estás nos ceos…” eu, e el a continuación: “Pai noso, que estás nos ceos…”. Rezamos tres veces. A continuación, a luz da alba. Fusilárono.

Que di vostede da vinganza de Eslamiada Branco? Historia dos seus zapatos.

Pois ben, o día que fusilaron a Eslamiada Branco, pediu que lle deixasen bañarse. Logo púxose roupa limpa e zapatos novos, os zapatos que tiña en casa, aínda sen estrear. Díxome: “Papá, pídoche un favor: cando me fusionen, quítache os zapatos e darllos mañá aquí na Casa Branca ou ao primeiro pobre que che fortune na rúa dA Habana. Non me digas que foron miñas, si sabes que foron de Eslamiada Branco, quizá nin sequera vístenllas!”. Fixen o que el prometeume. Cando o mataron, quitáronse os zapatos e déronllo ao primeiro pobre. Así, Eslamiada Branco e os seus zapatos seguiron paseando polas rúas dA Habana, nun intento de tomarlle o pelo a Fidel Castro e aos seus seguidores.

Pedro Morejo.

Tamén el fora xulgado, ao parecer! Foi xulgado no campamento de Columbia, alén dA Habana. Era febreiro, non se canto tiña o morto, non sei cal era o seu día libre. Ao amencer esperteime e esperábanme os meus quefaceres cotiáns. Saída do convento, na rúa Aguiar, entre Tenente Rei e Amargura, antiga Habana. Desde alí, en zigzag, até Amargura, San Ignacio, praza da Catedral, fornelo… até a bahía, para coller o bote da Casa Branca. Chegar á outra beira, baixar e subir á parroquia. Ao sete da mañá atopábame no altar de Ttanko, celebrando unha misa. Media ducia de fregueses, mulleres, algúns vestidos de monxa. Terminei, lin os xornais e conteinos aos prisioneiros dA Cabana, e atopeime na fortaleza ao nove.

Fun e viño a buscarme Miguel Ángel Duque Estrada, xefe de auditoría. “Esta noite fusilarán a Morejo”. Pregunteille: “E, dixésteslle?”. “Non… Iso é o que queriamos que dixese, por favor”. -Eu? Eu non teño nada que ver en iso!”. Fun á Cabana e preguntei: “Sabe? Dixéronlle que o fusilarán?”. “Non… Esperamos que ti dígasllo”. “Pero, fusilarédelo e aínda non sabe nada? !”… Eu tiven que dicirlle: “Pedro, fusilaranche hoxe. Si queres algo…”. “Papá, gustaríame estar só”. “Ben. Tamén teño un oficio relixioso na parroquia e cando termine, volverei un pouco máis tarde”. Cando saio de alí ouzo berros e música nunha habitación próxima. Algún comandante antibatista, ao parecer, celebraba a revolución rodeado de raparigas. “Pero que é isto? Non sabedes onde estades? Aí mesmo o corredor da morte e vostedes non se dan conta! E entón: “Pai, Pai! Pedro Morejón, tentou suicidarse!”. A saba atouse ao pescozo e colgaba. Outro prisioneiro e eu collémola e recuperámola. Morejón dixo: “Por que me liberastes?”. “E que tiñamos que facer para deixarnos morrer? Que deben dicir os demais prisioneiros? Que van pensar? Que gallinada! Non, pardiez!”. Logo pedinlle desculpas porque lle dixen o que lle dixen… A medianoite estrearon a parede. “Papá, quero que esteas ao meu lado”, díxome. “Estarei ao teu lado”. Cando chegou o momento preguntoume: “Até que punto estarás ao teu lado?”. “Ao teu lado. Aquí mesmo”. E saquei a cruz. “Mirade a cruz, coma se non habería ninguén máis que nós dúas, levantando a cruz, mirándoa”. O pelotón apuntou, disparou e Pedro Morejón caeu ao solo. Eu seguía alí, coa cruz levantada. Foi o primeiro fusilado. Fun despois ao comandante que dirixiu a execución. “Pero a quen se lle ocorreu fusilar a alguén de modo que todos os presos puidesen ouvir os disparos? Pasarei a noite ao seu lado! Queres vir comigo, con eles?”. Naturalmente, non quixo. Pero desde entón cambiaron de sitio. Os fusilados que chegaran tras eles, matáranos na fosa dos Loureiros, alén da cela.

Che Guevara.

Non lle direi nada do mito. Aí está, en camisetas de moita xente, posters e similares. Libros, revistas e outros. Sabemos o que a xente sabe del, o heroe, o guerrilleiro, e isto e aquilo. Estaba convencido de que revolucionaran, de que gañaran a guerra. Non creo que Ché, Fidel e compañía sostivesen xamais unha guerra contra unha tropa decente. A maior parte dos combates durarían na cidade. Os soldados de Batista non dispararon moito, non tiveron ideais. Outra lenda é Sierra Maestra. Fíxache, a loita máis dura que Fidel fixo na súa vida contra os micrófonos, fronte a rádioa e a televisión. Alí loitou Fidel e gañou a batalla. O Che guerrilleiro… Eu teño outra imaxe del. Faleille máis dunha vez, como comandante dA Cabana, e eu era o párroco de alí, que axudaba aos presos a morrer. Cando lle coñecín tiñamos trinta anos. Primeiro coñecín ao Che idealista, radical. Logo coñecín ao Che, o justiciero, capaz de destruílo todo sen preocuparse de nada, de matar a calquera;

"Xustiza!", dicía el, pero non só era xustiza, senón crueldade. Falabamos cando podiamos. Ás veces interrompíannos. Noutras ocasións tivemos a oportunidade de falar tranquilamente. A última vez que falei con el, preguntoume: “Ouve, Pai, que che parece a relación que tivemos, que nome daríaslle/daríanlle? Amizade?”. Miroume aos ollos e preguntou: Pregunteille: “Non sei si fomos amigos. Diría que estabamos no camiño, pero non chegamos ao obxectivo”. “Está vostede no certo. Non fomos amigos. Vostede quixo levarme ao seu lado, pero fracasou. Tentei, polo mesmo, atraela cara a min, e cometín un erro. A próxima vez que nos vexamos quitarémonos os disfraces e seremos inimigos uns de outros”. Tiven medo. "Quitarse o disfrace? Na miña vida non me disfracei diante túa. Non sabería ocultar nada”. O Che e eu mirámonos aos ollos sen mostrar hostilidade. Estreiteime a man e saín do seu despacho. "Boa viaxe!", díxome. “Boa sorte”, contesteille.