Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Jose Agirre bertsolariari elkarrizketa
Harrobitik Donostiara
"Oranda", batzurentzat, Izarraizko axeria baste batzurentzat halexe dugu biria eta nerbiosoa Joxe Agirre guretzat. «Egia esateko, inoiz ez naiz beldurrik gabe jarduten. esaten digu eta datorren igandean ongi mereziteko omenaldia eskaini behar zaionez nerzioak azIn euteirik dabil. 49 urte ditu, Uranga baserrian Jaloa, altonarengandlk bert~oza letasuna jesoa eta gazte gaxtetatik bertaotan ha sia. Harrobi batetan eta baserrian lanean Jarduten duena erin du lantoki batetan lanean hasi. «Ordu azpian egonez ezingo nuke bertsotan ibili» esaten du urtean zehar ehundik gorako bertso saio egiten duen pertsona honek. «Bertsotatik bakarrik ezin da bizi, bainan bizitzeko laquntza ematen ez duenik ez dut uketuko» esaten digu gizon zentzudun honek eta diru pixka bat izango balu bere aitonaren bertsoak argitaratuko lituzkeela ere behin baino gehiagotan esan zigun. Bainan berak zar pentsatzen duen, berari hizketan utziko diogu.
Egia esateko inoiz ez naiz beldurrik gabe jarduten, ni behintzat, besteak ore nahiko estu ibiltzen direla iruditron zalt; behin haRi eta sekulan ez garn gelditu bertaoa bu. katu gabe eta bere horrek ematen diru garantia...
–Bainan zuk zerorrek prueba asko egingo zenuen, lagun artean, otxean,...
Bai; gazte denboran bai. Puntu zail samarrak jarri neure boruari eta ia kantatu ote daltezkoen... bai prueba horik askotan egiten nituen. Doinu asko erabili ohi dut, doinuak ez dit beldurrik ematen. Bazkalondo edo atalondoan kantatzeko zortziko txikia nahiago; haundia baino txikla kasik nahiago. Lizaso eta Lazkanorekin batez ere asko kantatu izan dut txiklan; Lasarte eta Lazkao Txlkirekin ere bai. Badaklzu~, bertsolari haundiek ere, zortziko txikian kantatzearl beldurra diotela. Ohitura falta ere izan dalteke, ez dakit...
–Bertsolari batek nola meldaken du bertsoa?
Bertsoa ondo bota nahi badu bertsolari batek, atzetik aurrara pentsatu eta aurretlk atrera kantatu egin behar du. Lehenengo atzekoa pentsatu! zeinekin buketu behar duen jakin eta gero horri ondo joango zaion moduan aurrekoa moldatu.
Ofizio guztietan bezala, bertsolaritzan ere maisuak badira. Zuk zein hartu duzu maisutzat?
Elkarrekin gabiltzala, Uztapideren postura bertsoa egiterakoan gogozkoa zalt; atera!di zorrotzak, zuzenak eta nsurriz aparta. Lasarterona be. rriz, zer esanik oz, rima txukuna... Basarrl eré ona zela badakigu eta... horik donak onak. Bat aukeratzea ez da batore erraza.
–Eta gaur Ibiltzen zareténen artean, zein dituzu gogozkoenak kantatzeko?
Hori zenbat eta gehiago elkarrekin ibill orduan eta errazago egiten da bertaotan, egun ona baldin bsdoukazu behintzat. Lizasorekin asko ibilia naiz eta askotan bertsoa hasl orduko bedakizu noratxlo Joango den. Azpillaga ere oso lagun ona da, Lazkano, Lasarte, LazkaoTxiki... Neretzako lagun onak asko dira, nik ez dakit besteentzat nolako laguna izango ote naizen neu. Nik lagunekin ez dut kejatzeko motiborik.
~Bertso txapelketel buruz zer dio zu? Aakorentzat ez dira gogozkoak...
Nik ez dut esango txapelketek komenl ez direnlk, bsinan ez deuket gogo haundirik Jostekorik ere... Txapelketari betl izan diot beldur ikeragarria. Hogei urte edo izango dira lehen txapelketara Joan nintze16 nl; Usurbilgo Aginagan, San Luis. etan, bazen txapelketa bat eta parte hartu nuen. Herrlaka eta hauzo batzuetan bertsotan ibill oheioren joan nintzen eta~ bastante ondo irten ere... merezl nuenik ez dizust esango bainan aurrena eman zideten. Geroztik, Ordizian, Elbarren eta Donostian parte hartu nuen. Batzuetan bosteetan bsino hobetoago. Gero beste batetan, Loiola irratisk antolatuteko txapelketa batetan lehenblzikoa eman zidaten eta horrekin bukatzan dira nik egindako salo guztiak txapelketatan.
-Nola ikusten duzu bertsolarl gazteek plararatzeko era?
Ni neu txapelketara joan ez banintz, seguru asko ez nintrateke ibiliko ibili nalzen haina bersetan; berteolari garteentzat egokiak dira, bsinan guretzat, Jendesk ondo ezagutzen galtuenontzat ez dira boharrezkoak.
–Txapelketei buruz badago galdera bat: bertsolarlaren lana epaitzeko gai ote da bertsoa egiteko gai ez dena'
Zurekin nago erabat asunte ho. rretan; nere iritzirako ez dage horrela bertsoa ondo juzgatzerik. Batek bota lezaka bertso eakona rima onez eta ongi neurtua eta beste batek, berriz, bertso xelebrea egin lezake rima eta neurriz txukuna... Nori eman behar diozu? Bestotik juradutan ere izan dira hutsuna ugari epa~tzeko momentuan. Kasu sonatuak badira potto egin ala ez epaitzerakoan.
–Batek nola epal ditzake bertaoa moldatzeak dituen zalitesunak eta horik gaindikeko ez bada kapaz...?
Hortik oso ondo ari zara nere ustetan; izatez gero, bertsoa juzgatzeko bertsolaria behar du izan eta hala ero ez dut uste berteolariak ere ondo juzgatuko lukeenik.
–Zuk uste duzu jendeak jendeak badakiela bertso onak baloratszn?
Hori batzuek... publikoan:nik zer esango dizut, milatatik ehunek jakindo dute bertsoa baloratzen edo gutxiagek' seguru asko.
Bertsolari bera ere txaloaren truk publikoaren aurrean ez ote da errazkerian erori?
Bai, lehan bertsolarien etzetik ibili zen talde bat; orain erretiratuta dago; talde horrek ez zion begiratzen bertsoari; beraiei ondo zetorkien gauzek esanez gere, ondo txalo segurua.
–Bainan bertsolarla ere jeku horretan sartu egin zen...
-bai,... ez dakit ba...; batzutan norberari qrazl haundirik egitan ez dizkion' gauzak ere esan behar izaten-dira. Badakizu, inbiria haundiena galerazita dagoen gauzak sortzen du.-Orduan, inork'esaten ez zituen gauzak, guk csan behar izaten genituen. Orain berriz perlodikuak eta radioak esaton dituzte eta jendesk ez du zara horl....Orain bertsolarlak entzutea etortzen dena, afizioz etortzen da.
–Entzun edo irakurri duzun bertsorik onena... Nork bota zuen?
Nik entzun ditudan bertsorik txukunenak, baste inori ezer kendu gabe, Lasartek botatakoak dira. Ez nuke nahi boste inor geizki jartrea bainan Lasarterenak dira txukunenak neretzako. Bat bota behar banu, Donostian' boro omenaldikoan botatakoa... honola zloen:
Maite zaituztet anai arrebak
ez det besta zer asanik,
hainbeste jende no1a bildu den
ni ezeez- bat izanik;
zuon morrontzan jarrai nahi nute
gaur ematen det hitza nik
ez nuan uste Euskal Herrian
hortain maitea nintzanik.
Beste batean Sto Tomas ogunean bertsotan ari ginen Lasarte, Llzaso, Lazkano eta nk Txuiete'eder bat jaten ikual genuen Lasarte eta beate hirurok harekin aertzen jardun genuen egunero hala Janez lepoa hoteklagoa eduklko zuelc esanez. Harek honelsi erantzun zigun.
Nere plakezaz ote zaudete
zuek ea saminduan
zer kulpa dut nik Jaungoikoak
hola egin baninduan;
ez naiz bakarrik gehiago ere
Ikusten ditut munduan,
arrazoietan luzitzen danik
gizon haundien onduan.
Basarri, Uztapide –ezkondu berria–, Lacarto eta Lizaso ziren. Gu aurreke puntan entzuten, orduan ez bait zegoen mikrofonorik. Ezkondu berrla zela eta Uztapiderekin sartu ziren beste hirurak. Honela erantzun zien Uzta'aldek:
Nere sasola pasa ote zan
jaunak hortaño antzinan,
lenago zerbait egiteko ere
akordau gabe ez ginan;
hamaika beirasun egina naiz ni
nesketxei kale jakinan
diruz pobreak bagara ere
hortatik osatzen ginan.
–Bertsolari Izan nahi duen bati zer eskatuko zenicke?
Bat, belarri ona, zeren bertso bera ondo kantatu edo ahal den bezala kantatu.~.. alde haundia dago. Ahots ona, doinuak dominatreko eta boza domatzen daklena behar du izan; be. raz, belarri ona, eztarri ona eta de. nen gainetik etorrla. Hau gabe besteek ez dute ezertarako balio. Plazagizona ere lasala Izatea hobe, ni naizen bezalakoa baino.
–Diruz amirte bertsolaritzak zer ematen dizu?
Dirua~ondo etortzen da, eta bizi. tzeko laguntzarik ez denik, ez nuke esango nik bainan ez da diruagatik ibiltzen bakarrik... zenbat saiotatik oso pozík irtetren gara, ezer kobratu gabe,.motiboa baldin bedago eta Jendeak harrera ona egiten dizunean gustorisi ii~iltzen da bat.
–Niela ikusten duzu bertaolaritza ren eterkizuna?
Nik beldur haundiena auskerarekin deukat. euskarak irauten badu, bertaolariak aortuko dirai beti. Horretan nago nl behintzat. illehin tokatu zait Mendiola hauzoan kantatzea eta harriturik nen~oen gun, aurrcan mutil koskor batru Ikustearekin; ikusi egin behar zen zor arre" taz entzuten egon ziren...
-Beme alaba artean larraipealk Ikuaten al duzu?
Ez dakit ba, mutil koskorrak bedlrudi... oraindik ez dago ezer esaterik. Bederatzi urte ditu eta hori beranduxeago ikusi beharko dugu. Orain ezin dezaket esan gero zer izango den... Nere omenaldian ere kantatu behar omen du, bainan ez nik neure buruari jarritakoak; beste batek egiten badizkio, agian kantatuko du...
–Bukatzeko, guretzako zerbalt izango duzu noski...
Gure hizkuntza gaisoak
dun estuasuna.
ez da nere iritzian
hau merezi zuna;
bainan gure eskutatik
ez deukagu juna,
idatziz eta kantatuz
du etorkizuna.
–lluntzeko arriskua
ZERUKO ARGIAk
nundikan ote datoz
horien pikerdiak;
idazten badituzue
hizketa garbiak,
artzain onak inguratu
ohi ditu ardiak.
XALBARDIN ARATZ
Ehundik gora bertso saio urtean.
"Nik lagunekin ez dut kejatzeko motiborik".
38-40
GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaAGIRRE2
PertsonaiazAGIRRE2
EgileezOSTOLAZA1Kultura
