Euskal unibertsitateaz

1977ko maiatzaren 08an

Gregorio Monreal irakasleari elkarrizketa
Gregorio Monreal

Euskal unibertsitateaz

Gregorio Monreal dugu oraingoan, Zeruko Argiarako Euskal Unibertsitateaz mintzatzen. ESE Iko plazagizon ezaguna ete Katedrako Agragaduria orain gutxi egin duena.Gaur, Madrilgo Conplutense-n ematen ditu klaseak. Deretxoaren Historia du, bere karrerako espezialitstes. Unibertsitste ofizialean, eskuko hatzamarrez konta daitezke, maila honetako euskaldun irakasleak. Horietako bat dugu Gregorio Monreal. Elkar hizketa honetan, egoki eta argi mintzo zaigu Euskal Unibertsitateaz, abstrazio eta topikorik egin gabe. Ongi ezagutzen duen landa baita, unibertsitetearena.

-Nola daude unibertsitari estatal zentroak Euskal Herrian? Daudenak nahikoa al dira?
- Nik Hego Euskadiko eskualdea ezagutzen dut bakarrik, horko zentroen ezaugarria, burugabekeria da. Distrito unitariorik ezaren ondorena da gauza. Hiru bururen esku gaude akademi sailean (Nafarroak Zaragozako Erretorea du, Arabak eta Gipuzkoak Valladolidkoa eta Bizkaia bere aldetik dabil), eta bertako estarreatuek ahal duten etekinik haundiena ateratzen saiatzen dira, baina, gehienetan, ez zuzen. Hoiek erakunde batzuen barrenean ibill beharra dutenez, horrek galerazten die probintzi mailaz kanpoko zentro unibersitario baten heharra ikusten: Egungo banaketak probintziakeria: sortarazten du; hala eta guztiz ere, gauzak daudenez daudeno, betor zorionean Estagutik atera daitekeen edozein zentro edo fakultate.
Beste korapilo bat -ia beti negatiboa, egia esateko-, gure artean bi Unibersitate pribatu izatea da, Deustukoa, jesuitena, eta Nafarrokoa, Opusena. Beste neurketa batzuek alde batera utzirik, eta zenbat eta nolakoak diren bakarrik kontutan hartuz, "Elizako bi Unibersitate hauen fakultate eta eskolak, zentro ofizialik ez sortzeko aitzaki eta itxura izan dituela Estaduak". Ez suerte berdinez, baina Jesusen Lagundiak eta Opusek zabaldu egin nahi dituzte beren sailak, herriaren beharrak baino gehiago beren interesak gogoan izanik.
Ondorenak alde batetik eta bestetik, har daitezke: egun, dirudienez, Bilboko Unibersitateak ari duen burruka, bere zentroak ugaritzeko da; bidezko denez, Valladolidko Erretoretzak axolarik gabe, erresuminez ez bada, hartzen ditu Gipuzkoaren eta Arabaren nahiak, hauek ez bait dira harentzat bere unibersitate-sailetatik urruti dauden eraskin territorial batzuk besterik; zer esanik ez, Zaragozako Erretoretzari buruhausteak kentzen dizkiola Iruineko Opusek, eta unibersitatepresupuestorik ez diola jaten. Nafarroaren unibersitate nahiak baztertu egiten dira edo ixilean pasa.
Zabalean hartuz, zentro ofizialak eskas gertatzen direla esan beharra dago. Hala ere dato asko falta da eskasia nabarmen hori neurtzeko: kezkaturik gauzak Euskal Unibersitateak eta gai gara, arazo hori dela-ta, herri-mobilizazioak egiteko; baina ez dakigu zenbat ikasle hta zein fakultatetan nahiz eskoletan dauden. Lehengo urtean 2000 estudiante euskaldun bazeudela uste zen Valladoliden. Zenbat zeudekeen Salamancan, Madrilen, Zaragozan, Barcelonan? Ez dakigu. Ez dago datorik. Berri gehiago gabe ezinezkoa da reibindikazio bidezko batzuek egitea, nahiz osoan nahiz zatika. "Hemen, hontan ere, herri jakin bat ametsezko herri egiten dugu, eta Unibersitate arazo hau, hor dauzkagun beste asko bezelaxe, amets-gai gertatzen zaigu".
Azkenik, Euskadiko zentro ofizialen kopuruak garbi erakusten du gutxigi direla. Ez dago Estatuko beste zenbait eskualdetan ' daudenekin konparatu besterik, adibidez, demografiaz eta ekonomiaz gure hainbat desarroilatu gabetan Galizia-, baita berrikitan sortutako distritoren barnean ere -Extremadura-.
- Euskal Unibertsitateaz nahiko orrialde bete dira. Mahai inguruak egin dira. Herriek ere, pegatinen bidez eta, era bateko kontzientzia badu. Objetiboki definitzekotan, zein litzateke Euskal Unibertsitatearen kanzeptoa? Goi mailako irakaskuntza hateko, zein baldintza bete behar lituzke Euskal Unibertsitateak?
- Arazo konplejoa dela uste dut eta ezin daitekeela definizio zehatz eta erabateko batean sar. Probisionalki eta alde-aldera esateko, honelatsu defini dezaket Euskal Unibersitatea: Inbestigazioa eta Goi Mailako Irakaskintza eginkizun dituen hortarako Erakunde bat Euskal Herrian, zientzia-lan horren helburu eta mami Euskal Herriaren errealitate gai direla. "Ez daike har beraz E. Unibersitatea zerbait geldia bezala, ez bait dago euskal errealitate aldakaitzik". Bihar bertan au- togobernu bat izango bagenu eta E. Unibersitate bat antola ahal, Unibersitate horrek gure egungo errealitatearen ixpilu izan beharko luke. Badakigu, aldi berean, errealitate horren iraultzaile izan beharko lukeela. Nahikeria beldurgarrizko batean galdu nahi ez badugu Euskadiren eraikuntzan, euskal errealitatearen mugak onartu beharra daukagp aldaerazteko erabakiarekin, jakina. Alda-gai den zerbait izan behar du E. Unibersitateak, orain honela eta gero horrela izan beharko duena. Hemendik 10-20 bat urtetara ez litzateke oraingo berdina izango.
Konzeptoa mugatzea erraza ez bada, ez da errazagoa kondizioak izendatzea. Ez diegu ukatuko euskaldunei kreazio-baliorik, baina erakunde-modutan ia dena probatu eta praktikatu da: iduri luke zentzuzko eta prakmatiko, ezer ez cfaukagun hontan, lortu litekeenarengatik burrukatzea. Gaur gaurkoz, E. Unibersitate-distrito baten eraikuntza, gaur estadu mailan onartzen diren fakultate, zentro eta eskola modu guziekin. "Euskal Herriko Unibersitatea eta E. Unibersitatea ez dira elkarren etsai, norbaitzuek uste duten bezala. Bata bestearen kondizio beharrezko bat, nahikoa ez bada ere".
Jakina hobe litzatekeela zuzenean bigarren mailatik hastea -Euskal Unibersitatetik-, honek bestea barnean izango bait luke berez. Baina ez dezagun ahantz, Euskal Unibertsitatea lortzeak autogobernu bat izatea eskatzen duela -federala edo estatala edo gutxienez,oso lotuak daudela bi hoiek elkarri (Hipotesi bezala ez bait dago zertan bazterturik, eskubideak itzultzean edo ematerakoan, irakaskintza kontuan zenbait murriztasun izan daitekeela). Beraz, autonomi kontuak luzatzen badu, edo irakaskintzan murriztasun hoik baldin baditugu zer egin?
"Distritoa orain bertan lortu daiteke, egungo konstituzioaren kondizioetan. Nahikoa litzateke oraingo distritoen mugak aldatzea eta beste berri bat izendatzea". Hori gobernuaren edo aministrazioaren egintza eguneroko bat besterik ez da, ez da aparteko gauza bat. Ez dago Extremadurako Unibersitatea, Baleareskoa eta abar gogoratu besterik. Ahal dena, adibidez euskal distrito bat, eskatzen dutenengatik "saltzaile" direla esatea -esan .izan den bezela- zozokeria eta umekeria haundi bat iruditzen zait. Zozokeria bakarrik ez berriz, Bilbon edo Donostian ederki instalaturik esaten bada". Jakiteko izango litzateke zer pentsatzen duten hortaz hainbat milaka ikaslek eta beren familiek, gauza horren faltan Euskaditik kanpora zortzi hilabete pasa beharren daudelarik.
Hala dena eta hala behaiko lukeena ikusiz, gure reibindikazioak ondorengo urteetan nondik noratsu joan daitezkeen ikusiz, hutsaren -Zentro ofizialik eza Euskadin- eta guziaren -Euskal Unibersitateaartean non jo asko dago, eta ekintza modu asko izan daitezke guk nahi dugun lekura eramango gaituztenak.
Orain arte esandakoek erakusten dute noratsu jo beharko litzatekeen. Hara beha jartzea, behin eta berriz gure artean esaten dena berritzea besterik ez da. Lehenik, euskal distrito bat lortzeko politikari eustea, distrito horrek Ego-Euskadiko lau probintziak hartzen dituela. Lehen ere esan dut, holako gauza bat lortzea egungo estatu-neurritan ere, oso garrantzizkoa izango litzatekeela. Distritoaren garrantzia, ez bait da unibertsitate mailan bakarrik, beheragoko mailatan ere bai. Hala ere, unibersitate mailan hartzen du bere garrantzi osoa: Hala errazago da unibersitate-aurrerapide politika bat egitea herri osoaren beharren arabera, hala zentroan banaketa zentzuzko bat egin daiteke jeografia oinarri dela, hala finanziazio elkartu bat eratu daiteke, e.a.
"Gaur bertan, distritoa egina ez eduki arren, ez da amets egitea, dauzkagun unibersitateko zentro ofizialetan euskal-kultura insitituzionalizatzea".
Hizkuntzaren inguruko reibindikazio sailketa batetaz ari naiz: Hizkuntzaren eta Euskal Kulturaren Instituto edo Departamenduen eraikuntza, klaseen zuzendaritza beren gain hartzen dutela -debalde eta eskola orduen barnean, jakina-, kursoen programaketa nahiz historia sailean, nahiz ekonomiarenean e.a. Ez da dudarik, askoz errezago lortu daitekeela errebindikazio sailketa hori euskak distrito baten bar nean, baina oraingoz daukagun sakabanaketa hontan, ez litzateke ezinezkoa -izango sakabanatutako zentro hoien elkar-antolaketa bat.
Pauso hoiek denek egiten dute geure helburu dugun Euskal Unibersitaterako bidea. Lehen esan dugun zerbaitetara bihurtuz, "ezin dut zenbait jendetan sumatzen dudan milenarismoa eta mesianismoa -onar Euskal Unibersitateaz". Esan berria du Mitxelenak, Pekindik Wassingtonera bitartean ez dela beste mundu unibersitate-mota apartekorik agertu, eta geren buruari aitortzen diogun kreatibitatea onarturik ere, mota hoietakoren bat onartu beharko dugu guk ere, edo bakar bat soilki hartzen ez bada ere, hoietan dauden elementuz osatutako zerbait. Aukeratzen dugun formularen etengabeko kritika bat beharrezkoa izango dugu, baina, jakina, izaten dugunean, izan ere, orain dabifkigun martxan, kijotekeriatan espezialistarik hoberenak ari gara gertatzen.
Espainiako Estatu berrantolatuan -federalean edo estatutoez deszentralizatuan- eskualde edo nazio bakoitzak eskubide haundiak balitu ere bateko eta besteko irakaskuntzak antza eta lotura izango duela dirudi. Irakaskuntzaren mamiz Estatuarekin tratu bat egin beharko litzateke, berez. Euskal Unibertsitatearen arazoa, katalanaren, valencianoaren, Baleareskoenaren eta Galiziakoaren arazoetatik bereiztea alde horietatik begiraturik eta gure mugak kóntutan harturik oso gaizki egingo genuke.
Euskaldunek, katalanek eta gallegoek, Estatuko kontuan konstituzioko testoa egiterakoan, Unibertsitateaz dituzten iritzi garbi eta bateratuek erabakiko dute gutxiengoen unibertsitatea nolakoa izango den. Horretan eta beste gauzetan, elkarturik proposatzen dituzten bideak bilakatuko dira lege.
Halere borroka latza jo beharko da, bestelako interes bortitzekin topo egingo bait dugu bidean. Gai honetaz Euskal Herrian bertan eta hemendik kanpora dauden jokabide desberdinak kontuan hrtu behr dira epe motzerako eta ez hain motzerako antolatu behar diren lanetan.
Irakaskuntza mailan eskubide haundiak dituen agintea bagenu euskal unibertsitateak bide errazagoa luke eta askoz ere azkarrago antolatuko litzateke. Baina bienbitartean ezin egongo gara eskuak tolesturik lortu daitezkeen gauzak lortu gabe.
- Euskal Unibertsitatearen instituzionalizatzeari begira, zure iritziz, zein balore ematen diozu Uztaritzeko Udako Unibertsitateari eta antzeko bide urratsei?
- Gaurko egoera honetatik ateratzeko egiten den edozein gauza ona dela dirudi: UEUren lana zaintzekoa eta laguntzekoa da. Ehundaka unibertsitari Uztaritzen biltzearen balioa eta gure kultura ukatuari laguntzeko kezka, nork ipini ditzake zalantzan? Euskarari dagokionez, hiztegian eta zientzi mailan euskaldunek egin duten aurrerapena goraipatzen da arrazoiz. UEU nahikoa denik ez du horrek esan nahi, ordea. Eta ez dirudi euskal unibertsitatearentzat alternatiba bat denik ere besterik gabe, oraingoz.
UEUk euskal unibertsitate baten beharraren nahia agertzen du batipat. Eta nahi hau ez da UEU egiten den bitartean itzaliko. Euskaldunok nazio ikuspegiz dugun helburu nagusitik ez daiteke urrutira, ordea, UEU : Euskadin diren eta izan behar duten ikastetxe ofizial eta pribatuetan euskaldunok sarbidea eta aginpidea izatetik, alegia.
Probetxuzkoa eta beharrezkoa da ehundaka euskaldun Uztaritzen biltzea. Neurri bateraino bidezkoa ere bada, haii dela Euskal Unibertsitatea amets egitea. Baina milaka euskaldunek urtearen 32 aste beste Unibertsitate batean pasatzen dituztela ahaztea, ez da bidezkoa: Euskaldunok zuzendaritzan eta irakaskuntzan ezeren aginpiderik ez ~dugun Unibertsitate batean, hain zuzen ere. Kataluinakoan, Valenziakoan eta Galiziakoan bertakoak dira irakasle gehienak, Euskal Herrian alderantziz gertatzen da, ordea. Haietako Unibertsitatea ez da gauetik goizera katalana edo gallegoa billakatuko, baina jatorriz bertako den eta lekuko iritzi eta jokabidez hornitutako irakaslegoa dutenek bide luzea eta zailena egina dute. Unibertsitatea euskalduntzeko udakoa baino areago, udazkenekoa, negukoa eta udaberrikoa euskaldundu behar ditugu. Azterketa bat egiteko eta aurrera begira plangintza bat egiteko aukera ona eman dezakete udako bi asteek, noski.
Irakaslegoa aipatu dut, Euskal Unibertsitatearen haberik sendoena berau bait da. Honetan dugun mixeria ikaragarria da. Irakasle profesioaren bidea lausotzea izan dela Elizaren 2 Unibertsitateek egin duten kalterik haundiena deritzat. Estatuaren ikastetxeetako ikasleek badakizkite irakaslegoaren berezitasunak, selekzioaren mekanika, geroko urratsak, hau da, unibertsitateko profesioaren legeak ezagutzen dituzte. Oso kontuz zabaltzen dizkie erakundeak berak bideak.
Unibertsjtate pribatuetan, berriz, zer gertatzen da? Unibertsitatea ofizialaren kategoria ematen du, baina ez istudio maila bera. Ikasleak, beraz, ez du behar bezalako arretarik jartzen. Elizaren Unibertsitateetako ikasleek irakaslego mailara iritxi ohi dira, noski. Baina orientabiderako, doktoradutzarako eta oposiziotarako laguntza gutxi izan ohi dute. Unibertsitateaz kanpoko lanen batean sartu behar izaten dute gehienek, beraz.
Euskal Unibertsitatea lortzeko bidea ofiziala bakarrik denik, ez dut esan nahi honekin. Baina gauzak dauden bezala egonik, berau da gaurregun horretara garamatzan autopista. Noiznahi zaborrez itxi
daitezkeen gurdibideetatik jendeari eragitea bidezkoa denik ez dirudi.
J.L.
28-30

GaiezGizarteaIrakaskuntzUnibertsitaEuskal Unib
PertsonaiazMONREAL1

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Efemeridea: Joxepa Antoni Aranberri ‘Xenpelar’ bertsolariak neskazaharrren defentsan bertso sorta argitaratu zuen

ARGIA

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude