ZUMETAREKIN

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Jose Luis Zumetari elkarrizketa
ZUMETAREKIN
3.000 pieza banan banan egin eta jarriak
Loiola irratiko Jose Mari Iriondo adiskideak eman zigun honen berri, Zumeta egundainokoa egiten ari zela Usurbileko pelotalekuan alegia. Urtebete pasa lanean eta inor gutik bide daki haretaz; gure informazio bideek ez dute gero xemeikorik ere balio!
Joxe Antonio Arzerekin telefonoz hitzegin ondoren, hiru egunen buruan Usurbilera abiatu ginen, maiatzaren 11an, larunbat arratsaldez. Hantxe aurkitu genituen gure zain Joxean "Harzabal" Zumetak eta biok solasari ekiten diogu, frontoiko horma nagusiko atzekaldean egiten ari den murala aurrez aurre dugularik.
Harako horma ipar aldera begira dugu. Ez dira oraingoz arratsaldeko hirurak eta eguzkiak gogotik jotzen du horma eliza aldetik. Nolabait hasi behar eta, zera diotsat.
-Alferrik ekarri diat makina. Eguzki horrekin ez zegok gaur hemen ezer ateratzerik.
-Paret hori iparra dek! -erantzun dit erdi barrezka hortzik ere erakutsi gabe.
ZUMETAREKIN ELKARRIZKETAN
Hi, eta nori gogoratu ziaiok gero horrelakorik egitea?
Asmoa Ayuntamenduarena duk. Frontoi atzekalde hau baratza zuan orain dela zenbait urte guti arte. Orain, ordea, plaza, eta horma garau hori nolabait itxuratu edo apaindu beharra pentsatu ziaten. Neregana etorri zituan, zerbait egin asmoz, askatasun osoz zeredozer molda niezan.
Zeintzuk izan zituan hire lehendabiziko pausuak?
1972ko udazkenean proiekto bat egin nian, zer nolako izango zuan guti gora behera agertuz, eta zeramika teknika erabiliko nuela aurrez adieraziz. Presupuestoa ere agertu nian. Udaletxeak onartu zian eta berehalaxe ekin genioan buztina ekartzeari.
Buztina ekarri... nondik?
Guk erabili izan dugun buztin mota hau ez zegok hemen inguruan, buztin berezia behar baita. "Aplastica" dieritza eta "merma" gutikoa duk. Buztinak, lehortzean, ura galdu behar dik, eta galtze horretan askorik gutituko ez zen buztin mota behar genian. "Aplastica" izeneko hau buztinbaldarra duk, eta nahiz eta lanerako moldagaitzagoa izan, aukerakoago zuan gure asmoetarako.
Eta gero?
Bueno, hastean, neronek ez niakian zeramikaz ezer guti baino. Pinturaz bai, eta egurra lantzeaz ere zerbait egina ninuen, zeramikaz ezertxo ere ez, ordea. Hala ere, liburuak erosi, proba batzuk egin, modelatzen pixka bat ikasi, eginaz ikasi behar izan nian, egin ahala ikasten ari.
Eta, buztinaz gainera zer gehiago behar izan duk?
Tailarra martxan jarri, noski, tailarrik ez baitzegoen. Apalak jarri, egurrezko erreminta soil batzuk egin, planoak zehaztu etab.
Eta labea?
Jakina, baita labea ere. Labea Udaletxeak erosi zian, haseran murala egin ahal niezan, eta gero, Usurbilen bertan zeramika eskola bat martxan jartzekotan. Usurbilen lau eskola zeudek, et nahi izanez gero ez huke batere zaila horrelakorik egitea. Zeramika, teknika bezala, nahiko erraza duk gainera.
Hain zuzen, hik teknika aipatu duanez, esan iezadak buztina esku artean hartu duanetik horman jarri arte erabili izan duan langintza.
Bueno, buztina plastikozko zorrotan etortzen duk. Zenbaitetan hautsetan etorri ohi duk, gero urez nahastatzeko, baina guk ur eta guzti ekarri izan diagu.
Buztin horrekin egin behar izan ditiagu 21x25 zentimetrotako 3.000 pieza inguru, 3, 6, 9 eta 12 zentimetrotako sakonez, erreliebearen arabera dibuja. Erreliebea joan behar den tokian pieza sakonagoa jarri, gero tailatzeko aukera egon dadin. Buztina lantzean, askotan zatiak kendu-ipini, erantsi egin ohi dituk, modelaketa gisa. Hala ere, honako buztin mota honetan, hain duk baldarra, tailatu behar izaten baita egurra bezalaxe.
Ondoren, apur bat lehortu eta gero, buelta eman, lodienak hustu labean ez daitezen zarta,eta banaka banaka numera, serie eta numerua, sail bakoitzeko zer numeru den jakin ahal izateko. Goian eta behean, ertzetan, bi zulo egin, gero horman grapaz josteko, eta azkenik apaletan jar lehortzeko. Gero, beste sail batetara pasa, baina sail bakarraren egitura osoa, has eta buka azalduko diat.
Lehortzen direnean, berriz guztiak lurrean jar, numeruak kontutan hartuz, eta elkarri ajusta, aldakuntzaren bat edo beste gerta baledi edo, eta berriz ere apaletara pasa.
Ondoren, lehen errealdia egin behar, "bizcochado" esaten ziaiok. Errealdi bakoitzean 3m2 egiten dituk gure labean, eta errealdi bakoitzak 48 ordu behar dik. Atera genian kontua eta lau hilabete behar genian horma guztiaren (145m2) lehen errealdia egiteko. Denbora askotxo zela eta, 3.000 piezok bi errealditan Luzuriaga-neko labe handietan egin ahal izan genian.
Gero, berriz, sailka, lurrean jar eta pintatzen has. Pintatu ondoren bigarren errealdiari ekin, errealdi bakoitza 22 ordutakoa bigarren honetan, bataz beste bi hilabete erretzen gure labean. Azkenik, puskatu diren banakako aleak berriz ere egin, eta horra zeramika lana bukatuxe.
Hala ere ez duk pinturaren teknikarik azaldu.
Ez egia... bueno, lehen errealdiaren ondoren eta bigarrena egin aurretik pintatu behar izaten duk. Sail bakoitza lurrean jarri, esan bezala, eta pintatu. Pintura hauts izaten duk, urez nahastutzekoa. Pintatu, berriz, ixipoz pistolaz errodiloz, era guztitan.
Pintura mota honek ez zeukak ohizko pinturarekin zer ikusirik. Lana behar duk egin buruz, kalkulo teoriko batez. Margook ilun samarrak dituk labean sartu aurretik, baina labetik ateratzean dituk, distiratsu, bitrifikaturik bezalatsu.
Koloreok guztiz finkatuak ahal dituk, hau da, alferrik galtzeko arriskurik edo ez ote?
Ez, kristala bezala gelditzen duk, eta horman jarriz gero zizkintzen den neurrian euriak ere garbituko dik era berean. Gainera, behar izanez gero, ur mangera batez ere garbi zitekek.
Tira ba, lana bukatuxea zegok. Horman jartzea falta zaiguk.
Bai, lehen esan dugunez, ale bakoitzak bi zulo zeuzkak, eta horman ere beste horrenbeste, guztiz sei milaren bat, horman zehar alegia. Binaka zarpa pieza bakoitzari jarri eta, banan banan, seriea eta numerua kontutan harturik, hormari erantsi.
Eta hik bakarrik egin ahal duk lan guzti hori?
Ez, tailarrean Remigio Alkortak lagundu zidan. Usurbildar jubilatu bat duk, langile ona eta guztiz gizn jator eta erresponsablea.Horman, iheltsu lanetan berriz, Joxe Elortza eta Pello Muguruza, ene lagunak.
Horma ikusiz gero, bazirudik bukatuxea dagoela. Zer falta duk erabat amaitzeko?
Bataz beste hamabosten bat pieza edo puskatu egin duk horman jartzean. Ezer guti egia esan. Alde batetik, beraz, falta diren hamabost hoik berriro egin behar ditiat. Bestetik, ale guztien arteko juntak edo bitarteak bete behar, baldosa edo azulejoen artean egin ohi den bezalaxe, hotzen batek edo ez diezan aldakuntzarik erakar. Asko botata ere hamabost eguneko lana duk, baina, beste zenbait arazotan ere ari nauk eta...
Asmoa, asmo soila, gero zer aterako zuan jakin gabe, Ayuntaamentuarena izan zuan haseran. Zer nola erantzun dik gero?
Ayuntamentua ezin hobeki portatu duk. Ideia erabat nere esku utziz lehenik, eta zorioneko hormaren apaintzeak eragin dituen gastu guztiez arduratuz gero, tailarra, labea, buztina, eta gainontzeko guztiez alegia, bai eta arazo honetan langile soil izan naizen aldetik ene soldataz ere.
Hire "ideia" hori aipatu diagu halakoren batean. Izan ere arte obra batez berri eman beharrak ekarri nauk Usurbilera, eta artegintza honen teknikaz baino ez gaituk ari izan. Zein arte motatan sar ote dezakeagu hire lan berri hau, edota nola deituko hioke?
Ba... "abstrazio" deitzen ziaiok... nik egiten dudan pintura "abstrazioan" sartzen dela uste diat, "abstrazio expresionista" bat edo horrela ez...? Abstrazioak berea dik literatur interpretazio bat ez izatea, hau da, ez duela etxearekin, arbolarekin edo zerarekin zer ikusirik, imajinaziozko abentura bat... kreazio lan bat... ez zekiat nik ba nola... jakina berrehun mila liburu zeudek henen gainean eta... zer esango diat ba... pintura-hizkuntza denez gero, beste hizkuntza batez esplikatzea ez duk erraza.
Edozein modutan nahiko argi geratzen dela uste diat Jose Luis, interes pittin bat agertzenduenarentzat behintzat. Zoritxarrez, interes gehiegi ez, apika. Zer pentsa bestela Usurbilgo plazan urtebete pasa ari den gizonaren lanaz ezertxo ere aipatu ez delarik?
Herri xelebre honek sarrerak ere halakoxeak dizkik eta...

Erantzun apala Zumetarena. Dena den, bada azken hamairu hilabete honetan beronen lanaz arduratu denik. Hoitako bat Antton Elizegi, Lasarteko argazkilaria dugu. Anttonek bere erretratatzeko makinaz jarraitu ahal izan du Zumetaren obra, eta hirurogeitaka argazkiren bilduma egina du, usurbildar artistak urtebete buruan egin duen lan moldaketaren lekuko.
Dokumendu paregabea, mural baten historiaren adiarazkarri dena. Bere zenbaitez baliatu gara erreportaje hau osatzean.
Zumeta, Alkorta, Elortza, Mugerza, Elizegi, Usurbil herria... ZORIONAK!
Luis A. Aranberri
12

Gaiez\Kultura\Artea\Eskultura\Eskultoreak\ZUMETA1
Pertsonaiaz\ZUMETA1
Egileez\ARANBERRI1\Kultura

Azkenak
2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]


Ekialde Erdia
Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]


Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
 


2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Aurten ere batxilergoko ahozkoa euskaraz pasatzeko aukera irekiko dute hainbat irakaslek

Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.


Umandi ikastolak 50 urte
Euskara, bizikidetza eta berrikuntza pedagogikoa ardatz

Gasteizko Umandi ikastola duela 50 urte sortu zuten hainbat familia aski ausartek –herri ekimena, orduan ere–, euskararen transmisioa ardatz hartuta. Mende erdia joan da, ikastola hazi egin da, belaunaldi berriak hezi ditu ez gutxi, komunitate baten erreferente ere... [+]


Eguneraketa berriak daude