Nafarroako euskeraren galtzea negargarria izan da. Duela berrogeita hamar urte hasi balitz gure olagintza...


1974ko otsailaren 17an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Jose Mari Satrustegi idazleari elkarrizketa

Joxe Mari Satrustegi
Nafarroako euskeraren galtzea negargarria izan da. Duela berrogeita hamar urte hasi balitz gure olagintza...
Nafarroa zahar, haundi eta ezberdinera jo dugu oraingoan. Errege eta guzti osaturiko erreinua izan zen garai batean Nafarroa Kondaira aberatseko herria dugu. Aztarren zaharrez beteriko lekua. Edertasun bitxiz apaindutako tokia.
Baina Nafarroak ez du lehena bakarrik. Badu bizia. Badu arnasa. Bizi du oraindik bere "lingua Navarrorum". Bizirik du euskera.
Nafarren hizkuntza horretan argitaratua izan da 1973garren urtean eskuratu dugun libururik irakur errazenetakoa. EKAITZA deritza. Iruineko Aurrezki Kutxa Munizipalaren Ehun Urteburuko "Euskera" Lehiaketan lehendabiziko saria jaso zuen liburua duzu.
Joxe Mari Satrustegi dugu liburu honen egile, Nafarroako kondairaren aztertzaile eta euskararen suspertzaile haundienetako bat. Euskaltzain osoa.
Antzinako aztarrenen bila, eta euskararen eta ikastolen alde etengabe lanean ari da Urdiaingo erretorea
Nafarroaren egoeraren jakin minez inguratu gatzaizkio Joxe Mari Satrustegiri. Hiztun egokia eta hitz jario errazeko gizona dugu elkarrizketarako. Ehize zakur argiaren antzera usantzen du Euskal Herriaren egoera.
"Nafarroa izango da azken mendeotan euskara gehienbat galdu duena. Zergatik iruditzen zaizu, Joxe Mari?
Nafarroako euskararen galtzea negargarria izan da. Ezin ukatua. Bada, gainera, bereizketa bat egin beharra: multzoan ziren herrialdetan lehenago galdu da, baserri sakabanatutan baino. Errege bide eta atzerritarren kutsuak ere kalte haundia egin dio euskarari
Gure zoritxarra, halare, sakonagotik dator. Jakintza eta kulturmailako erroak ditu. Nekazaritza eta aberetzako bizibidea izan da, oraintze arte, gurea. Lurrarekin borrokan bizi izan den gizonak ogibidea zuen helburu nagusia. Hizkuntza eta herri-jakintza ez zituen haintzat hartzan. Ez hori bakarrik: euskaldunak gutxiagotzat zeukan bere burua.
Duela berrogeita hamar urte hasi balitz gure olagintza, herri gaien kezka ere lehenago sortuko zen gure artean. Ez da hala gertatu; eta hain zuzen ere, azken denbora hontan da gure hizkuntza gehienik galdu; bere burua du urkatu.
-Nola aurkitzen da gaur Euskararen egoera Nafarroan?
-Herri mailan oso ongi sartzen doa gure gauzenganako kezka. Inoiz ezagutu ez den bultzada Bizi nahia. Beste laguntza batzutan ez dago gehiegi sinesterik.
Ikasto1ek erantzuten al diote Nafarroaren euskara beharrari
-Nafarroako Ikastolen sorketa pozgarria da. Lan jatorra egiten ari direnak ere ikusten ditugu. Besteak giro exkaxean dabiltz. Bizi. Eta burua jasotzeko itxaropen gutxi, Ikastolan ikasitakoak ofizialki on-artzeko asmorik ikusten ez den bitartean. Zorioneko 'kartillak'.
Zenbat ikastola daude Nafarroan?
-Hamabi, hamairu; berdin da. Ez da zenbaketa kontua. Bideak behar zaizkie zabaldu ikastolei; ez trabak sortu. Lasaitasuna itzuli behar zaie gurasoei; ez ilunpe beltzean beren asmo hoberenak amildu Orduan sortu litaizke, bai, Ikastolak!
-Zentat ikastola beharko lirateke gauzak ondo konpontzeko?
-Hizkuntza-bitariko irakaskintza sartzen ez den bitartean, bide erdiko sendakuntzan gabiltz denok Euskal Herriak euskara, gela iluneko kutsurik gabe beharko du noizbait ikasten hasi.
-Nola ikusten duzu euskararen etorkizuna Nafarroan?
-Ilun
-Aberatsa da Nafarroa etnologia aldetik begiraturik. Zaintzen al duzue arlo hau?
-Nafarroa haundia da, eta oso ezberdina. Lankide asko behar izango litzake bereixketa nagusien adibide bat emateko bakarrik 'Etniker' taldea azken urte hauetan lanean ari da; aldizkari berexia ere badugu. Bideak badira; ibilkari gutxi.
-Argitaratu berria duzu EKAITZA deituriko liburua. Saiakera ala nobela dugu?
-Sariketari buruz idatzia da "Ekaitza". Oinarritan, herrikoia izan beharko zuela adierazten zitzaigun. Ez nuen, beste alde, asmaketa hutseko lana egin nahi; Euskal Herriko giroa aztertu eta ulertzeko eran adieraztea zen nere asmoa. Helburu bi dira, beraz, jokuan sartuak: ikertza bera, eta idaz moldea. Biak garrantzitsuak, neretzat. Inork irakurriko ez duen azterketarik ez nuen nahi; mami gabeko idazki politik ere ez. Lehenbiziko mailan uzten badugu, Etnologi saiakera izango da. Bigarrenera gehixegi jotzen badu, nobela. Nahiago dut irakurleak esan dezan. Udargi, Euskal Herria da.
-Nola ikusten duzu Euskal Herri osoa Nafarroatik?
-Nahasturik; eta gu nahasketan sartuak. Ez da Euskal Herriaren arazo hutsa; taldekeria eta norkeria dabiltz zalantzan Nerekin ez dagoena nere aurka dago, egiten du bakoitzak. Izen kontua da, gehienetan, gure borroka. Bada, gero, gure herriaren axola gutxi duen taldea. Hoientzat ongi dator zitalkeria Jendetasunez gabiltz eskas. Berezketarik gabe.
"Ur goiena, ur barrena
Urteberri egun ona,
pakearekin osasuna,
onarekin ondasuna"
Abesten dute UDARGIn. "Pakearekin osasuna eta onarekin ondasuna" opa digute abeslariok euskaldunoi. Ez da eskaintza txarra.
"Zerri gaseak ezkurra amets". Ohartu da EKAITZAren egilea. Jabetu da Esuskal Herriaren bizi-min eta poz-nekeak bizi dituen Joxe Mari Satrustegi. Bakea eta ona, osasuna eta ondasuna behar ditu Euskal Herriak. Ezin, ordea!
"Ilargi bete betea kanpoan Oskarbi. Izotz ari du. Ez du adierazten goiztegiak gure herria barne muinetan darabilen ekaitza"
ERRIALDE
Gure zoritxarra, halare, sakonagotik dator
12

Gaiez\Hizkuntza\Euskara\Normalkuntz\Egoera
Gaiez\Kultura\Literatura\Idazleak\SATRUSTEGI1
Pertsonaiaz\SATRUSTEGI1
Egileez\HERRIALDE1\Kultura

Azkenak
Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan

Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.


Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...

Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]


Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.


Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera

Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]


Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian

Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]


Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Eguneraketa berriak daude