Isidoro Fagoaga Artista Etxeratu Zaigu

1964ko martxoaren 29an

Isidoro Fagoaga Artista Etxeratu Zaigu
Milan'go Scala'n luzaro musikazaleak arritu zituan gizona.
Bere Euskalerrira, urte askoren buruan itzuli da gizon bikain eta ertilari goeneko bat. Urteak dira Italian Sigfrido'ren papela Wagner'en operatan egiñaz, egunkarietako orrialdeak bere izenarekin betetzen zituala. Milan'go Scalan, Arturo Toscanini, Beniamino Gigli, Lauri Volpi, Aureliano Pértile, Totti Dall'Monte ta beste aurreneko ertilarien ondoan agertu oi-zan aurreneko lekuetan.
Gizon bikain eta Euskalerriko seme benetako au, Bidasoa' ko Bera'n jaiotako Isidoro Fagoaga da. Orain, Isidoro Donostia'n arkitzen da, ta an joan gera, berarekin izketaldi bat egitera. Kantatzaile sonatu eta gizon atsegin au, gure erriko ostatu xalo ta atsegiñenetako batean daukagu: Olasagasti Ostatuan.
Kantari artigarri onekin itzegitea, pozgarria da. Alde guzietatik bere biotz-giro ederra ta euskeaduntasun yoria dario gizon oni. Benetan esan dezakegu, bere erti-gaitasunaren gain, gizontasuna ta biotz zabala agiri zaizkiola alderik-alde. Au da Fagoaga'ren alderdirik goragarriena: bere gogo-mailla goitia ta bere gizatasun neurria. Onentzat ertia, bere bizitzako koxka bat besterik ez da izan. Otregatik, bere erti-lana ta bere gizatasuna alkarrekin ongi etzetozenean, naigabe aundiz erti-bidea baztartu egin zuan. Galdezka eraso diogu:
–...?
Madrill'en Saint Saens'en "Sanson eta Dalila"'n asi nintzan nere aldeak erakusten.
–...?
–Gero, Madril'go Orkesta Sinfonikarekin, Arbos Maixua artezkari zala, Espaiñia ta Portugal'en zear gure ibillia egin genduen. Orduan abestu nuan aurrenengo aldiz Walkyria ta Parsifal.
–...?
–Ibilladi ontan artu nuan Wagnerten musika kantatzea. Salazar, orduko musika-aztertzaille sonatua nere jantzi-gelan zegoen, eta esan zidan: «Isidoro, zure abots orrekin Wagner abestu bear zenduke~. Aren atzetik sartu zan Otto Hess, Teatro Real'go Orkesta'ren zuzendaria, ta neregana begiratuaz, bene-benetan esan zidan: "Zuk Wagner abestu boar zenduke".
–...?
Nere ondoan zeuden Salazar eta beste lagunak, denak batera eraso zidaten esanaz: «Ikusten al-dek? Guk esan deguna berau.
Nik erantzun nien, nere Maixuagatik, ni Italiar kuntuarekin neukala zorra ta zaletasuna. Baiña Otto'k erantzun zidan bereala: Zure tankera ta abotsaren aldetik, Waguer zenduke aukerakoa.
–...?
–Otto'k, bera zegoen Hotel Palace'rako deia egin zidan andik egun batzuetara. Ara joan nintzan, etxe aren dotoreziz pixka bat izututa. Ni, aldi artan, ikasle-ostatuetan oitua bainengoen. Aurrenengo, «Tristan eta Isolda~'ko zerbait kantatu arazi zidan lenengo begi-aldian, eta Walkiria ta Parsifal ikasteko eman zizkidan.
–...?
–Andik laster, Espaiñi ta Portugal'dik, Arbos Maixuarekin ibilli bat egitera zijoala jakin nuan. Ni besterik gabe, an joan nintzaion. Entzun zidan Walkyria'tako zati bat kantatzen, eta bereala galdetu zidan: «Ba al-dakizu opera osoa?. Nik ez nekian osorik artean, baiña nere artean kontuak atera nituan, eta tartean ziran bi illabete aietan zati aiek ikasiko nitualako ustetan, erantzun nion: Baietz. Gero, egunero amabi ordu artu nituan artean ez nekianaz jabetzeko, ta nere lana osatu ondoren, an joan nintzan, antzokira.
–...?
–Aren ondoren, Bilbo'n Amaia Opera aurrenengo aldiz abestu genduen. Bartzelona'ko Orkesta Filarmonika, Lamotte' ren batuta azpian nuan laguntzaille, ta nerekin batera, Agirresarobe, Olaizola, Ofelia, Nieto, ta aien pareko beste batzuek nituan lagun.
–...?
–Urrengo Italia'ra joan nintzan. Napoles'en agertu ondoren, Parma'ra, ta azkenik, ain bildur aundia nion Milan'go Scala'ra jo nuan. Emen, Parsifal abestu nuan Toscanini'ren zuzendaritzapean. Ta baita ere, Wagner'en lau ekiñaldi, Oro del Rhin, Walkyria, Sigfrido ta Ocaso de los Dioses Sigfrido Wagner'en zuzendaritza azpian. Au Wagner beraren semea zan.
–...?
–Milan'go Scala'n bederatzi ucte betetan egon nintzan Wagner'en operatako aukerakoena ta parerik gabea bezela. Musika-Maixuak berak beartzen ginduzen, ni tartean nintzala abestera. Toscanini'k au eskatzen zuan beti: Sigfrido'ren egitekoa nik egin bear nuala. Orregatik, batzuetan, Milan'en bukatu ta astirik gabe Erroma'ra atera bear izaten nuan, eta emengoa egin eta lasterka Genovatra bidean jarri bear izaten nuan. Eta onela beti, batetik bestera dantzan.
–...?
–Aldi artako nere lagunak oso gogoan ditut: Chigli, Volpi, Titta Rufo, Schipa, Totti Dall'Monte ta abar. Baiña biotzondoan dauzkat batez ere nere erritarrak: Agirresarobe, Agirreaabiria, Olaizola... Agirresarobe'n eriotza barru-barruraiño sartu zitzaidan.
–...?
–Bai, Ameriketan ere egin nuan nere jarduna, Buenos Aires'ko Colon Antzokian. An, Fedor Chaliapin izan nuan nere lan-lagun. Ta ain zuzen, nere erriarekiko maitasunak eraginda, Amaia Opera bertan ematea iritxi nuan.
–...?
--Colon Antzokian urtero iru Opera berri lenengo aldiz emateko oitura zuten, eta nerealdetik alegiñak egiñaz, Amaia Opera ager-araztea iritxi nuan Arrituta, ura zer zan galdetu zidan Teatro-jabeak. Nik eran tzun nion, egundoko arrera ona izango zuala, Arjentina'n dau den euskaldun eta euskal-jatorriko ainbeste jenderen artean Iru beteka izango zirala Antzokian. Eta ala gertatu ere. Amaia, iru aldiz Teatro betean eman zan. Antzelarien artean Uruguai'ko baritono Damiani, Lanskoy ruso bajoa, Hina Spani, Luisa Bertana ta ni giñan.
–...?
–Rusoari oso estuasun aundia sortu zitzaion opera arekin. Bialdu Zizkioten papeletan, erderazko ta euskerazko itzak zeuden. Arek Euskal-opera euskeraz kantatu bearko zala uste izan zuan. Ala ikasi zuan, baiña Buenos Airesta joan zanean, erderaz abestu bearko zuala esan zioten. Ala sortu zitzaion naste ta naspillan, etzuan itzik esan iñork aditzeko eran. Guk rusoz kantatzen ari zala uste izan genduen.
–...?
–Nere abots «dramatikoae oso ongi zetorren. Wagner'en operan. Orregatik, nik artzen nituan egitekoak, denak «dramatikako izan ziran. Aldi artan, irugarren ondoen ordaindua ni nintzan. Chigli ta Aureliano Pértile bakarrik ziran nik baiño geiago ordainduak.
Orduko Italia'ko egunkari batzuek aurrean dauzkagu. Denak, goitik jotzen dute gure abeslariaren egitekoa: «Parerik ez duan Sigfrido D (Rafael de Renzis'ek esana). Fagoaga'k du gaur Wagner-musikan lenengo tokia. «(C. Panseri'k). « Isidoro Fagoaga da oraingoz Sigfrido'rik onena erti-saillean~. (Della Corte'k).
–...?
–Onenean nengoenean eten nuan nere erti-lana. Ni ezin nintzan makurtu gizonaren alde onenak zapaltzen ari ziranekin.
Urte mingarriak ziran eta nik garbi esan nuan, Italia ta Alemania gizonez beteak egon bearrean basapiztiz itoak zeuden bitartean, nik ez nuala abestuko. Utzi bertan bera Italia, ta Euskalerrira etorri nintzan. Donibane'n egin nuan nere egonlekua ta geroago urte batzuetan «konzentrazio kanpoans euki ninduten. Gero, berriro Donibanera egin nuan eta azkenik Argentina'ra. An eman ditut zenbalt urte ta orain nere lurrera itzuli naiz, nere arrebak ikustera. Auetako bat, batez ere, gaixorik dagolako...
Au da Isidoro Fagoaga. Berak apal eta lagunkiro ixuri dizkigu bere esanak. Bere ertirako doaiak eta lanean agertu zuan goltasunak etzion bururik jan, ez aizetu.
Isidoro, berak artista izatearen gaiñ jarri izan duala beti bere gizontasuna. Ala jokatu zuan zalantzarik gabe bere kantari izena goienean zegoenean, bere erti-lana utzi ta Euskalerrira etorria. Aurrera bere karreran jarraitzeko bere gizontasunaren aldeko itzak atzeratzeko eskatu bai-zioten, eta arek bere esanei eutsi egin zion.
Erakutsi ederra zen bait artista txepelentzako, artista dirala ta beren gizon egin-bearrak etzera usten dituzten oyentzako.
Abesteari agur egin zionean, idazten asi zan, eta oso irakurgarri diran liburuak utzi dizkigu. Berea da «Gerat el Orfeo de Francia~, «Pedro Garat, el defensor del Biltzar' ta oraintsu argitaldu duan «Retablo vascos Euskal-kantari Julian Gaiarre' ren bizitza erakusten duana.
Liburu auetan eta aldizkarietan argiratu dituan idaz-lan guzietan, Euskalerrirako maitasuna ta emengo JaLintza-zaletasuna garbi agertzen dira. Luzaro gure artean ikusi nai genduke gure abeslari jatorra.
IBARRETXE

Teatro Scala. Isidoro Fagoaga, «Parsifal»
Teatro Scala. Isidoro Fagoaga. Sigfrido -
8

GaiezKulturaMusikaMusika klasOperaPertsonak
PertsonaiazFAGOAGA1
EgileezIBARRECHE1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude