"Kultura Proletarioaz"


1974ko urtarrilaren 20an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Joxe Azurmendiri elkarrizketa.

Joxe Azurmendirekin
"Kultura Proletarioaz"
Etengabe idazten eta eta ikasten ari zaigun gizona dugu Joxe Azurmendi. Oso ezaguna da ZERUKO ARGIAren irakurleentzat. Baita hain gogoko ez duten aldizkarientzat ere.
Alemaniako lurretan dago Joxe. Baina bihotzez eta buruz Euskal Herrian bizi da. Euskal Herriari eskainia daduka bizitza osoa. Jaioterriari begira ikasten eta idazten du guztia.
Agian, ez ditu arazoak bertan bizi denak bezain bero eta itsu ikusten. Ez da ondo irakurtzen sudurra liburuaren gainean delarik. Tartean, saltsaren erdian, dabilenean, ez da gauza garbiegi ikusten.
Urrutixeagotik garbiago ikusten dira askotan. Urrutiegitik ere ez dira behar bezala ikusten beti. Onenean, urrutiegi bizi da Joxe. Baina akats honek kalte baino mesede gehiago du gure egoeran.
Durangon irabazi zuen "accesit"ak eman digu elkarrizketarako bide.
G.-Z. Argiaren bidez jakingo hukeanez aipamen bat irabazi berria dik hire "Kultura Proletarioaz" liburuak. (JAKIN liburu sorta, 9). Hori dela eta, galdera batzuk egitera etorri natzaik.
E.-Nik ez zedukat, egia esateko, zer esanik. Nik esatekoak artikuloetan esan ohi dizkiat.
G.-Nik, ordea, badiat galdera bat edo beste. Hire liburu hori nahikoa eztabaidatua izan duk. Ondo zegok hori, bainan zenbait irakurlek ondoren xelebre samarrak atera ote dituen susmoa zeukeat nik. Idazlearen iritzia huke...
E.-Esan, esan.
G.-Marxismoaz ondo eskolatua hagoken sona duk hik gure artean. Bainan, antimarxista samarra ote haizean susmoa ere bazegok. Zera ziotek batzuk: marxismoari egurtzeko bestetako ez diokala heltzen hik.
E.-Egun, edozeri buruz mintzatzean oso kritikoa izan beharra zegok. Marxismoarekin, eta honakin bezala, humanismo klasikoarekin edo lehendik datozkigun erizkera humanista guziekin. Kulturaren krisiaz oso kritiko izanaz bakarrik mintza zitekek. Antimarxista ote naizean hori txotxolokeria bat duk.
G.-Marxismo gaian nazio eta hizkuntza arazoei heldu hieken lehenik. Bigarrenez kultura arazoa azterkatu duk. Zer dela eta arazo hau hain zuzen?
E.-Esan diatenez, kultura guzia zegok gaur krisian. Marxismoak kulturarentzat dituen esplikazioak ere historia bidez sortuak izan dituk, eta hemen ere krisian zegok. Neomarxismo eta ezker berri guziek erakusten ditek hau. Nik; kultura proletarioa baino lehenago, arazo filosofiko general batzuk tratatu nizkian Joxeba Arregirekin batean. Kolakowski liburua argitara genien orduan biok. Linea horri jarraituz kultura proletariaren arazoa plazaratu nian nik. Beste zenbait gai ere bazeuzkeagu estudioan. Erlijio arazoa azterkatzen ari gaituk talde bat, eta egungo zienzia naturalek gizonaz irakasten digutenak marxismo klasikoari zer ondoren dakazkion ere aztertu nahi genikek denboraz.
Prolema handia duk gaurkoa eta planteamentu orokor bat eskatzen dik. Konklusio batzuetara baino lehenago plantenmentu batetara iritxi nahi nike nik. Kultura proletarioaren arazoa beste zenbait baino lehenago aztertu badet, berriz, arrazoi pragmatiko hutsez izan duk.
G.-Hire liburua irakurrita proletarioen kulturarik ez ote daitekean pentsatu diate batzuk.
E.-Hala entzun diat. Beste norbaitek liburua harrika bota omen zian gorriegia zelako. Ez zekiat zer pentsa. "Kultura proletarioaz" diarduen liburu hori irakurri duenak bazekik liburuak ez diarduela proletarioen kulturaz, "kultura proletariaz" baizik.
G.-Bereizketa xelebre samarra ez ote den ere hori...
E.-Azterketa bat egiten duenak ez dik historia bat baduten konzeptoak nahi duen erara erabiltzeko eskubiderik. Hik, Felipe IIgarrenari buruz lan bat idatziko bahukea, ez nikek nik ahal dela "felipetar" deituko, Felipe horren kontutan oso jantzia haizeala adierazteko. "Carlos Primero" gustatzen zaikelako ere ez diat karlista deitzen. Hori duk dena. Kultura proletarioa fenomeno historiko konkreto bati deitzen zaiok. Izena duk. Liburu horretan nik, fenomeno mugatu hori azterkatu diat eta fenomeno horrek zedukan teoria. Eta teoria hori bizirik dagoen neurrian eta teoria horretan oinarritzen den neurrian egungo proletkulturalismoa ere bai.
G.-Bai al dago, beraz, proletarioen kulturarik?
E.-Galdera horri ez zioat nik liburuan heltzen. Hemen heldu zezaiokeat nahi badek. Orain asko mintzatzen gaituk artzantzaren eta laborantzaren eta beste zenbait talderen kulturaz. Gure artean ere hola mintzatzen dituk etnologoek. Bistan zegok, sentidu horretan proletarioen kultura bat badagoala. Beste sentidu honetan ere bazegok proletargoaren kultura une batean kulturaren kontenido batzuek onuragarri zaizkiok proletargoari, eta beste klaseetakoeri behar bada kaltegarri. Gaur berdintasunaren predigoa proletargoaren alde zijoak zuzen zuzen. Berdin personaren dintasuna predigatzea ere, askatasunarena ere bai hein handi batean.
G.-Zer sentidotan hartzen ditek, bada, langileen kultura hori hik aztertu dukan "kultura proletario" fenomenoan?
E.-Proletario berek eta proletarioentzat bakarrik eginiko kultura guziz berri bat huke hauek bilatzen eta defenditzen zutena. Asmo honen astakeriaz ez nauk ni bakarrik konturatu. Lenin Stalin eta Trotzki-k nik baino lehenago kondenatu ziaten. Sobiet Batasunaren gaur proletarioren kulturari sozial-errealismoa edo kultura iraultzailea deitzen ziotek, ez kultura proletarioa. Konzepto hau mugimendu konkretu hari lotua zegok.
G.-Guri, egia esan, ez zaiguk mugimendu haren egokitasuna edo egokitasunik eza gehiegi ajola. Hau duk gure galdera; nola egin zitekek proletargoaren kultura bat?
E.-Lehenengo nola ez dagoen egiterik esango diat. Arazoa ez dik planteamentuan bertan faltseatu behar. Begira zak: Artzainen kultura bat bazegok, ikazkinen kultura bat ere bai. Bainan ez dik oraindik inork esan kultura hoiek kultura-artzaina eta kultura-ikazkina direnik. Inork ez dik esan artzainek edo ikazkinek berek sortua ez den guzia, hoiei kaltegarri zaienik, ez da nahitaez arrotz zaienik ere, eta gutxiago kanpotikako zerbait onartzen badute gehiago artzain edo ikazkin ez direnik.
Horrelakorik lehenengoz "kultura proletario" horretan gertatzen duk. Marx bera ere kanpora uzten ziaten hauek, burgesa zelako. Hortan logikoak hituan. Teoria hau azkeneraino eramanda langileen kultura zein pobrea litzakean ez zegok sumatu ere egiterik.
G.-Bainan nola egin daitekean ez didak oraindik erantzun.
E.-Kulturak dituen langileen aldeko kontenidoak indartuz, lehenengo. Bigarrenez, langileari berari kultur-produzioan eta moldaketan parte-hartzera eraginaz. Alfabetatzea beti iruditu zaidak egiteko garrantzizkoa, eta ez euskeraren salbatzeko bakarrik. Guzi hau zehatzkiago nola aurrera eraman daitekean ez zekiat, eta hori azterkatzen laguntzea duk nere ilusioa. Besteengandik ezberdin izateari bakarrik garrantzia emateak eta besteen ezer onartu nahi ezak, defensiban dagoela bat agertzen dik. Teoria zaharren berpiztea ere ezinaren defensiba larri bat besterik ez duk. Ez, hori ez duk bidea.
G.-Hik marxismoaren zenbait azterketatan agertzen dukan agresibidadea bera ere, ez ote duk azkenik defenditu nahi bat?
E.-Zerengandik eta zer defenditu? Ez duk bada esan nahiko, kristau zaizealako marxismoaren aurrean defenditu beharrean arkitzen naizenik?
G.-Bai, holako zerbait. Hire intelektual-kutsu guziekin ere praile koxkor bat haizeala azkar antzematen omen zaik. Eta beste guzia, bueno, bainan hori barkatu ezin diatenak bai omen dituk.
E.-Edozein irakurlek dik nere psikoanalisi bat egiteko eskubide. Badituk halare, nere psikoanalisia egiten dutelakoan beren prejudizioak azaltzen bestetan ez dakitenak. Dena den, ondo zegok. Begira zak: Neretzako egungo marxismo klasikoa eta kristautasun klasikoa zera dituk: elkarri xuabe xuabe eskutik heldu su-baxtarrera joan eta ia entenditzen ez duten mundu moderno hau maixeatzen, kondenatzen eta salbatzen ahalegintzen diren borondate oneko bi amonatxo ttipi xahar xahar.
G.-Zergatik iruditzen zaik hori?
E.-Arrazoi askogatik. Behar bada batetan bil nitzazkek denak: humanismoak hil direla. 18gn mendean azkenengo biztualdi bat ezagutu ziaten. 19garrenean krisian erori hitukan eta 20garrenean pikutara joan dituk. Hori nabar-nabarmena duk. Seinale bat; humanisten beren karraxiak dituk. (J. M. Gonzalez Ruiz: "El cristianismo no es un humanismo"; Althusserrek: "marxismoa ez da humanismorik"). Protesta hauek egunotan sortu badituk, kasualidadeak ez dik parterik.
Amona xahar hoien denbora pasatu duk. Puliki puliki hil nahi ez badute, arras berritu beste erremediorik ez ditek. Tontoenak ere konturatu dituk, marxismoaren eta kristautasunaren elkarrekiko etsaigoak ez duela gaurko munduan ezertxo ere pintatzen.
Hontaz jardun beharra harrigarri gertatzen zaidak, benetan. Gaur defenditu behar dena ez dek ez marxismoa eta ez kristautasuna. Etorkizuna duk defenditu beharrekoa, eta, izatekotan ere, kristautasunak eta marxismoak etorkizun horretan parte hartzea. Gaur gaurkoz, bata bezala bestea indar konserbadoreak dituk.
G.-Elkarren arteko burrukan bizia emateko pronto daudenak badituk ba gure artean. Bataren aldeko bezala bestearen aldeko...
E.-Bai, karlismoa ez duk nunbait gure herrian hilko sekulorum sekulotan.
ELURREKO
Antimarxista xamarra ote haizean susmoa ere bazegok...
Etorkizuna duk defenditu beharrekoa
12


Gaiez\Kultura\Literatura\Idazleak\AZURMENDI3
Pertsonaiaz\AZURMENDI3

Azkenak
2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Aurten ere batxilergoko ahozkoa euskaraz pasatzeko aukera irekiko dute hainbat irakaslek

Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.


Umandi ikastolak 50 urte
Euskara, bizikidetza eta berrikuntza pedagogikoa ardatz

Gasteizko Umandi ikastola duela 50 urte sortu zuten hainbat familia aski ausartek –herri ekimena, orduan ere–, euskararen transmisioa ardatz hartuta. Mende erdia joan da, ikastola hazi egin da, belaunaldi berriak hezi ditu ez gutxi, komunitate baten erreferente ere... [+]


Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.


Sexu erasoei lotutako zenbait epaitan bost gizon zigortu dituzte azken egunetan

Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]


Dagoeneko 400 gazatar hil dituzte Israelgo soldaduek, laguntza humanitarioa jasotzera bidean

3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.


Eguneraketa berriak daude