Noiz Arte...! Quosque Tandem...! Noiz Arte...!


1971ko ekainaren 20an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Oteizarekin
Noiz Arte...! Quosque Tandem...! Noiz Arte...!
QUOSQUE TANDEM...! J. Oteizaren liburua bigarren aldiz argitaratu dela eta Oteizarengana jo dut. Bere liburua atxakia dut, zeren besterik ere beti da jakingarria Oteizaren iritzia, eta are gehiago Oteizaren mundura zertxo bat hurbiltzera.
Orion gara. Udaberriko arrats euritsua. Trixtura dario ortziari. Oteiza ilun arkitu dut. Baina bere tristura ez dio euri langar iraunkorrak erantsi. Herri-miña du oteizak, min bizia. Herri-maluran eta kezkan itsasten da bere hitza. Hitz erraza berea. Baina bortitza eta estua da bere pena. Azkar hitzegiten du berez doakio hizketa, eta orobat ixurtzen da Oteiza bere hitzean. Orain hotz, gero bero, beti zinezko Eskultura baten antzera,mailuka tajutzen du bere hizkera:
-OTEIZA. Bakoitza bere alderditik dabil. Euskal errealitatearen benetazko analisa sakon baten faltan gaude. Taldetxoetako ekintza arruntetan gelditzen gara. Ez dakigu Euskal Herria zer dan. Helbururik ezean galduta gabiltza. Batasunaren beharrean arkitzen gara! Bakoitzaren ideologi estu eta ttipiak baztertuta, batu egin behar dugu. Geure lanak batasun begiaz ikuspegitu behar ditugu. Eta analisa jator batek eraginda arduratu behar dugu. Ni aspertu naiz. Neure itxaropen bakarra zuek gazteok, zinaten baina gazteriak huts egin du. Eta orain norengan itxaro behar dut? Zaharrengan? Utikan!...
-Zeure liburuaren izen-buruari "Euskal arimaren azalpen estetikoa" erantsi diozu. Zergatik arima?
-OTEIZA. Eta zergatik ez, Arima hitza, erlijio zentzun batekin hartu ohi izan dugu. Baina gauza orok du arimarik: zuhaitzak, harriak, herriak, gizonak... Artegintza ekintza edo jokabide erlijioso eta estetikoa dugu, Bozkarioz burutzen den ekintza bat. Herri baten arima bere jokabide bera dugu. Artegintza jokabide errotua da, herrian errotua. Hitzak berritu eta aldatu egin behar ditugu, bestela mitoan eroriak ginake.
-Zerorri ere mito bihurtu zaitugu.
-OTEIZA. Zenbait, horren atzetik dabil. Eta Oteiza bitxi estraino bat bezala begiratzen dute. Ni bezelako bat mito bihurtuaz, gero hobeto suntsi eta gal daiteke.
-Bada zugan itxaro duenik ere.
-OTEIZA. Ez nogan itxaro. Egin lan zeuek.
-Pertsonalista zarela edo... esan ohi da.
-OTEIZA. Ni, pertsonalismo ororen aurka borrokatzen naiz. Pertsonalismoak izan dira izan, gure Herriko politika egoeraren ondamendia sortu dutenak, ena, instinto bat falta zaiku. Azkarrak izan behar dugu. Gure sena berritu behar dugu, eta agian artegintzatik berritu ere dezakegu. Sena honek emanen die gure erabakiei bizitasun eta sakontasuna. Gure zuhurkeri zahar hau alde batera utzi behar dugu. Animalia batek borrokarako, lanerako, mugitzeko, saltatzeko eta aukeratzeko duen bizkortasunaren gisako sena berbiztu behar dugu.
-Egin ote liteke, gero, senarekin, politikarik?
-OTEIZA. Neure liburuan euskaldunon berezko sena eta berezitasun bat esna arazitzen ahalegindu naiz. Egungo estetika zentzuna, gure aintzinako senatikan oso hurbil dagoke. Hain zuzen ere politika zentzuna eta senak, arte bera du iturbur. Euskaldunen berezko imajinazioa, hots irudimena, munduko aberetsenetakoa dugu. Gure irudimena sakona eta praktikoa da. Logikaz eta fantasiaz oretua eta jantzia. Baina ez norbaitzuek uste duten bezala, irudimenik gabeko zentzun praktiko, ustel eta tontoa. (Adibidez gure industrial handi eta herri gizon ospetsu eta inportanteena)
Egun, ikastolek, ez dute geure berezko irudimenik haurrarengan pizten.
Gure andereñoek ere ezer gutti dakite, gure irudimen jatorraz.
-Euskaldunok ez ote gara mundu desberdinetan bizi?
-OTEIZA. Mundua bakarra da. Bakoitzak bere mundu ttipi eta esia besteengana zabaldu behar du. Batu egin behar dugu, mundu eta jomuga bakarrean batu. Gure saiaketa eta ahalegin guztiek interes berdinaz tajutuak izan behar dute. Interes bateratzaile bat arkitu... baina non ote datza interes berdin hori?
-Agian, herria litzake interes bateratzaile hori.
-OTEIZA. Bai, oso erraza da hori esatea, baina zein Herri? Baina, Herriarenak zerk bateratuko gaitu?
-Herriaren lanak noski.
-OTEIZA. Ni areago noa. Herriaren jokabide orotan arkitu nahi nuke gure batasunaren jatorria. Inbestigazione bat osatu beharrean gara geure nortasunaz eta geure arimaz. Egungo jokabideak geure tradizione ta kondairaren funts berezkoenetan sustraitu behar ditugu.
-Heziketara heldu gara hemen, baina nolaz tajutu heziketa hori?
-OTEIZA. Loiolako Izazioren gogo-jardunen gisako zerbait moldatu behar dugu. Gogo-jardun sekular eta estetikoak. Geure jokaerak aztertuaz eta geure nortasunaren analisa eginaz, Mendietan, herrietan, hondartzetan... bildu behar dugu, talde ttipietan, gure barne muinari so eginaz. Baina heziketa hau aurrerat eramateko gizon askatuak behar ditugu, diruz eta berez askatuak. Dirua irabazteko gutiziak denbora galarazten du. Ni askatuta natza eta besteekin harremanean asteko prest.
Baina inor gutti arkituko duzu, besteentzat denbora duenik. Berekoi bihurtu gara. Politikarako genduen sena bizia bizkortasuna eta irudimena, galdurik ditugu.
-Zer nolatan ikusten duzu Euskal Herriaren geroa?
-OTEIZA. Argi dakusat geure geroa, baina hobe dut ez esatea, zeren oso iluna deritzat... Bart gauean ez nau loak hartu, esnai egon naiz kezkati eta triste. Felipe Iiz gero Euskal Herria lotan datza. Erderaz edo euskeraz zurrunkaka ari gara. Geure Herria miseri espiritual gorrian bizi da. Nor gelditzen da Euskal Herrian besteak direla ta, esnai? Ondo ezagutzen dut nire Herria, barrendikan Jonasek balea bezala, nazka eta mexprexuraino ezagutzen dut nire Herria. Geure kupidarik handiena ere, denok euskeraz zurrunka egitea da... Ni federik gabe borrokatzen naiz, eta hau gauza ederra, zaila eta haundia da. Fededun banintz bezala jarduten dut. Ni hau bat naiz, eta geure Herria ere, oraindik kozkortu gabeko mutikoa da.
Elkar-hizketa honek ez du ez akaberarik, ez eta haserarik ere. Kurpilaren antzera borobil da, jardun soila. Oteizak gogoko ditu gauza eta egoera borobilak, berak dionez borobila dugu euskaldunon estetika zentzunaren funtsa. Gure kondaira ere borobil litzake, eta hor dabil Oteiza gure izate-kurpilaren barne muina aditzerat eman nahiz. Behin eta berriro gibelerat, atzerat begiratu behar dugu. Ezin gaitezke ezeretikan has eta jo. Gure geroak egun eta kondaira osoan sustraitua behar du izan. Kondaira estetikoa eta aszetikoa da. Estetika ezagupide dugu, gure barne muin eta funtsen ezagupide.
Badirudi oteiza denboratikan at bizi dela, gure prehistorian fikatuta dagoela. Baina egoerak beharturik, egungo Herriaren kezkari erantzun ematearren, so egiten du. Oteiza itzulean dabil, Euskal Herriari buelta emanaz. Hortan datza iraultza ororen funtsa.
Mitxelena jaunak zionez Oteiza profeta bat da. Baina Oteiza ez da gero soilaren igarle, aitzitik geure aintzina eta aitzinaren igarle ere ba da. Euskal Herria errorik gabe bezala dabil. Ez daki nondik datorren eta norat doan. Eta horra Oteizaren konbitea: tajutu dezagula Euskal Herriaren geroa sakonki, gure kondairari dagokionez, zeren kondaira eta nor beraren ezagutzea ditugu iraultzaile.
...Orioko arrats euritsuan gisa hontara jardun naiz Oteizarekin. Oteizak bere tristura erantsi dit baina tristura hori ez da agorra, emankorra da aitzitik. Tristura hori hutsa da, gaueko maitalearen joanak uzten duen hutsaren antzekoa; egunsentiaren lehen urratsa. Hutsa ere borobila da, eta jira eta buelta tristuretikan ernetzen da itxaropena. Orioko arrats euritsutikan, esperantza itsatsi zen. Eta gure itxaropena borobila zen.
Luis Haranburu-Altuna
1

GaiezKulturaArteaEskulturaEskultoreakOTEIZA1
PertsonaiazOTEIZA1
EgileezHARANBURU1Kultura

Azkenak
2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]


Ekialde Erdia
Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]


Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
 


2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Aurten ere batxilergoko ahozkoa euskaraz pasatzeko aukera irekiko dute hainbat irakaslek

Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.


Umandi ikastolak 50 urte
Euskara, bizikidetza eta berrikuntza pedagogikoa ardatz

Gasteizko Umandi ikastola duela 50 urte sortu zuten hainbat familia aski ausartek –herri ekimena, orduan ere–, euskararen transmisioa ardatz hartuta. Mende erdia joan da, ikastola hazi egin da, belaunaldi berriak hezi ditu ez gutxi, komunitate baten erreferente ere... [+]


Eguneraketa berriak daude