Euskaltzaindia


1969ko ekainaren 22an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Eukaltzaindiko sekretario-laguntzaile dan Jose Luis Lizundiari elkarrizketa

Euskaltzaindia
Euskaltzaindiaz asko mintzatu da jendea azken aldi hontan. Alde eta aurka. Arrazoiz eta ez.
Euskaltzaindia zer dan, eta nola hobeagotu adierazi aurretik, gure konzientzi-ezaren salakuntza bat egin nahi nuke. Alegia, Euskaltzaindia ez dugu haintzat hartu. Ez gaudela enteraturik ematen du Euskaltzaindia dala, "ofizialki", Euskalerri guzia besarkatzen duan erakunde bakarra. Honen ondorioak, bakoitza atera bitza.
Euskaltzaindiaren berri jakiteko Jose Luis Lizundiarekin mintzatzen naiz. Jose Luis ezaguna da. Gaztea, mugitzen dana eta mugiarazten duana. Euskaltzaindiaren sekretario-laguntzaile.
-Jose Luis, Euskaltzaindia zer da?
-Orain 50 urte, 1918-an, Lau Diputazioek sortu zuten Antolamendu bat, eukeraren alde. Bi sailekin: babes-saila eta inbestigazio-saila.
-Zure ustez, bietatik zein aurreneko?
-Babesemailea, inbestigazioakoa baino.
-Orainarte, susmoa dudanez, batez ere inbestigaziokoa izan da, ezta?
-Bai, baina hori ere ez planifikaziorik, ez planteamendu ideologikorik eta errebisiorik gabe. Egia esan, ez zitekean artean hori planteatu ere.
-Herriaren eta euskeraren momentuari begiratuz, gaur Euskaltzaindiaren eginkizuna babes emaile dedila behar dugu. Ta, Jose Luis, zer litzake bebes-lan hau?
-Kulturazkoa bakarrik, ene ustez, ez. Euskaltzaindia behar dugu politikarako ere politika "polis"-tik dator hitz hau bere etimologi sentiduan harturik, erderaz esango genuke: "tiene un quehacer público". Eta, noski, baita euskeraren prolemetarako: ikastolak, alfabetatze-lana, aldizkariak, euskeraren batasuna. Eta bihar-etzi, organismu-jabe izanda ere, honen beharra derrigorrezkoa dugu, hizkuntza dagoan egoeran.
-Euskaltzaindia, esan duzu, 50 urtekoa da. Dakigunez, planteamendu diferendeak nausitu dira gaur. Gaurkotu al da Euskaltzaindia?
-Zeozer bai. Sartu dan jende berriaren neurrira. Edozein erakunde pertsonek egiten dute. Gehiago egiten ez badugu, askotan izan ohi da dinamismo baten faltaz. Esterako, organismu hau herriari ezagutuarazi egin behar diogu. Enkuesta bat egin nuan: ez herri xeheak baizik besteak ez zuan ideia garbirik, Euskaltzaindiaz, ez zanik ere.
-Euskaltzaindia zabaldu ta ezagutzera eman behar dala diozu. Ondo dago, baina lehengora nator, ez al du, aurrenik, Euskaltzaindiak berritu beharrik?
-Noiz konturatu zinaten hortaz?
-Nik uste Arantzazukoa antolatzean. Honek barruan ekarri zuan batasun hori herriari ezagutzera ematea. Euskaltzaindia organismu publikua denez gero herriari kontu eman beharra dauka eta hartu-eman bat izan., erabakien berri eman eta herriaren iritziak jaso, tabar. Herriak izan daiala boletin ofizial bat bezala, gauzak konsultatzeko. Ta hau dinamismo batekin eraman behar da. Euskaltzaindia, urte batzuetan, gehiago izan da euskaltzale jatorren kasinoa; kontuan euki behar da posibilidadeak ere ez zirala izango berdinak.
-"Boletin ofizial bat". Ba dago erabakien berri emateko aldizkari bat, "Euskera" izenekoa. Ez al du honek eginkizun hori bete?
-Ez. Eta egin behar dana da aldizkari hori euskaltzale guzien etxeetan sartu.
-Nola eratua etor behar luke "Euskera" berritu honek?
-Hiru hilabetetik behin. Bi partekin: inbestigazio-laneana, eta hartzen diran erabakien berriena, eta egiten danarena. Ez dedin gerta bik gauza bera egiten ibiltea. Herriak jakin daian zer egiten dan euskerari buruz.
-Barrura begiratuz, ez al dago aldakuntzarik? Taldeka, edo zatituaz?
-Euskaltzaindiaren lana, doan bezala, gehitzen eta gehitzen baldin badoa, hileroko batzarra ez da aski. Gaurko bilera bera, kasua. Nik uste, bidea sailka banatzea da. Espelizatzea. Orain, hileroko batzarra ezin liteke kendu: hor baitipat arduradunek sailen berri emango lukete.
-Sailak nola eratu, ordea? Orain bezala batzordeak sortuaz eta sortuaz?
-Epe baterako sailak jarriaz. Orain alfabetatzeak duan bezala: bi urterako presidente eta sekretario bat.
-Ikus zagun orain Euskaltzaindia diru-aldetik. Gauza askotarako dirua eman behar luke Euskaltzaindia bezalako antolamendu batek: Kongresoetara joateko, bileratara, estudio-lanetara, etabar... Ba al du dirurik?, hori da lehenengo jakin behar dana.
-Ez dauka dirurik. Ikusten da, esate baterako, orain urteak Odon de Apraiz gazteiztarra joan zala Alemanira Linguistika ikastera, Euskaltzaindiak beka bat emanada. Aita Iraizoz ez dakit nora estudioak egitera joan zan, hau ere beka batekin. Ikusten da ba zala orduan diruaren jabe.
-Gaur ez da, beraz. Eta zeinek eman behar luke diru hori?
-Lau Diputazioek bete behar lituzkete urteko gastu arruntak oro. Eskaria berriztatu egin beharko da.
-Gaur egun ez al dute ematen?
-Gutxi.
-Kontuak garbi. Zenbat, numerotan?
-Igazkoak esanen dizkizut. Bizkaikoak: 85.000 pta. Gipuzkoakoak: 5.000. Nafarroakoak: 10.000. Arabakoak: bi urtetan bai, besterik ez. Bestaldekoak: ez.
-Eman ohi duan beste erakunderik ba al dago?
-Konkurso literarioak antolatuz, eta hola, batzuk. Zenbait dirudunek ere eskupekoak bai.
-Benetan gutxi dala.
-Eta are gutxiago, gerra aurretik eman ohi zutenaren pare jarriez gero. Eta gogoan euki diruaren jeistea eta bizimoduaren igotea. Gipuzkoakoak, gerrate-arte, 10.000 pta. ematen zuan, gaur baino gehiago. Bizkaikoak: 5.000. Nafarroakoak: 3.000. Baita ere gerra aurretik, kantidade fijoak eman ohi zituzten: Donostiako Ayundamenduak, urtero, 1.000. Bilbokoak, 2.500. Gipuzkoako "Caja de Ahorros Provincial"-ak 1.000. "Caja de Ahorros Vizcaina"-k beste 1.000. Eta "Caja de Ahorros Municipal de Bilbao"-k beste 1.000. Ez subenzino okasionalak. Urte asignazio fijoak. Orain, Bizkaiko eta Gipuzkoako Probinzialak eta Munizipalak ere ematen dute inoiz. Baina, horixe, okasionalki. Gero kontuan euki behar da beste gauza batzuetarako kantidade ikaragarriak ematen zituztela Diputazioek eta beste erakundeek.
-Errua norena da?, esan al liteke?
-Ez heurena bakarrik, Geurea gehiago. Geuk planteamendu barri batzuk ez ditugulako egin, eskabideetan, memoria bat eginaz (egiten danaren berri), aktualizazio bat eginaz.
-Egiten zabiltzate ezta?
-Bai, gaurko bileran aprobatu da, hasteko. Lau Diputazioei istantzia bat egitea, gero presupuesto bat, aurtengo ekintzaren memoria bat eta Euskaltzaindiaren historia bat, eta gero urtero Organismu bakoitzak zer eman duan. Desfasea ikusten da, gaur.
-Dirua ez da prolema esan zuanari oraingoz arrazoia kenduaz, uztagun diru-arazoa alde batera. Goazen azkeneko galderetara. Eraberritze-gogo hori aurrean dugula, Euskaltzaindia euskaltzainak osatzen dute.
Bi eratakoak: osoak eta laguntzaileak. Bigarren hauei begiratuz ez al dago plan berriren bat? Laguntzaile izena dute. Ez badute laguntzen ez ote dago kanpora jaurtitzerik? Esate baterako, urtean behin bilkura nagusi bat egin eta han erabaki zein barrura zein kanpora?
-Hori egiterik ez dago. Askok ez baidakite errebisio bat zer dan ere.
-Gaur badakigu ezetz, gaur ez dago deus egiterik. Baina gero bati begiratuz?
-Gero bati gaudela bai. Bi urtetik behin-edo. Arrazoi aparteko (eta estudiatuko litzakean) bategatik ez bada, eta ez badatoz, eta hemen ezer egiten ez badute... jezarlekua berotu besterik. Hori aktak erakutsiko lukete.
Erakutsi dezatela, bada, lehen bailehen. Datorrela azkar Euskaltzaindi eraberritu hori, eta batez ere herriari ezagutzera eman dezaiogula Euskaltzaindiari honen garrantzia.
JOAN MARI TORREALDAY
22

GaiezKulturaKultur ErakEuskaltzain
GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
PertsonaiazLIZUNDIA1
EgileezTORREALDAI1Kultura

Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


Eguneraketa berriak daude