Historiarekin ezkutaketan
Ezkontiderik bako ezkontzak, Rubensen tapizak, lurretik hamar zentimetro eskasera dauden kapitelak, horman tatuaturiko planoak... Ez dira gutxi hizki larriz jasotako historiaren zirrikituetan kiribiltzen diren ezkutuko pasadizoak. Hondarribiko alde zaharretik atera gabe, historia liburuetan hizki larriz eta ttipiz idatzitako istorio franko dago xokorik xoko, nork deskubrituko zain. Ez zara iraganak ustekabean harrapatuko duen lehena, eta ez zara azkena izango.
Bidasoa ibaiak kizkurtzen duen Txingudiko badiaren edertasuna, Jaizkibelen magaletako baso eta labar sakonak, Portuko ostatuen sukaldaritza “tradizional eta postmodernoa”... Erreklamo ugari ditu Hondarribiak.
Lerrootan, alabaina, ohiko ihesaldiak saihestu eta hiribildua izan zenaren harresien barnean gotortuko gara Koldo Ortega historialariarekin batera. Egun buru-belarri ari da Jasokunde eta Sagarrondoko Ama Birjinaren Elizako dorrearen, kanpaien eta ordularien berreskurapen lanetan, baina tarte bat atera du bistara egon arren hain agerikoak ez diren Hondarribiaren sekretuez gurekin jarduteko.
Harrizko testigantza
Zumarditik hasiko dugu alde zaharraren abordatzea. Galtzada-harrizko zolak erromanikotik gotikora eta barrokotik berpizkundera eramango gaitu, Kale Nagusian gora. Lehen geldialdia Santa Maria atean egitea dagokigu. Hiribilduak zituen bi sarrera nagusietako bat da. Garai batean zubi altxagarria izan zuen arren, egun arkua baino ez da geratzen. Gainean 1694ko hiriko armarria du.
Berau pasatuta ezkerrean utziko dugu “Margolarien txokoa”. Eraikin historikoz inguratuta egonda ere mende erdira justu-justu iristen den kale kantoiak bisitarien flash ugari bereganatzen ditu. Handik gora goazela ezkerraldean geratuko zaizkigu Udaletxea eta Zuloaga etxea. “XVIII. mendeko arkitektura zibil barrokoaren adierazle”, diosku Ortegak. Bien artean dago, hamargarren zenbakian, Fernando Artola Bordari olerkari eta idazlea sortzen ikusi zuen etxea”.
Parean, Pampinot Hotela edo Casadevantearren XVII. mendeko jauregi itxurosoa. Diotenez, bertan negoziatu zuten 1638ko setioko suetena. Eliza pasatuta iritsiko gara alde zaharreko muinoan den Arma Plazara.
Eguzki Erregea Hondarribian
Francisco de Iberok diseinatutako tenplua gotiko estilokoa da eta harresiaren arrastoen gainean eraikita dago. Kanpandorre atzeko horman elizaren planoaren aztarnak daude, Iberok berak harrian zizelkatu zituenak. Langileek beti begien aurrean izan zezaten jarri zuen bertan eta gaurdaino iraun du erdi-ezkutuan bezain “erdi-agerian”. Hortxe, dorrearekin izkina egiten eta lurretik zentimetro gutxira, zutabe baten buruan beharko lukeen kapitel bat dago, horman integratuta. Ez da elizaren bueltan den kondaira bakarra. Beste baterako utziko dugu, eraikinaren oinarrian diamantedun eraztun bat dagoela esaten duena.
Kontrako horman, aldiz, eliza Karlos V.aren gazteluarekin lotzen duen ataria dago. Bertan hormatuta, Eguzki Erregea handik pasatzeko eraiki zen atea. Frantziako eta Espainiako monarkien ordezkariek Pirinioetako Hitzarmena (Pirinioetako Bakea) sinatu zuten 1659an, Ortegak azaldu digunez. “Hitzarmen horrek Luis XIV.aren eta Filipe IV.aren alaba Maria Teresaren arteko ezkontza ere aurreikusten zuen. 1660an ezkondu ei ziren Hondarribian, baina jakin badakigu Eguzki Erregeak ez zuela zapaldu” haitz gibeleko hiria.
Rubensen tapizak
Barrokoko margolari entzutetsuenen artean dagoen Peter Paul Rubens Hondarribian dago egun. Ez bera, noski, bere obra baizik. “Lau tapiz bilduma egin zituen Rubensek bere bizitza osoan zehar eta horietatik bat” Arma Plazako paradorean –Karlos V.aren gazteluan– dago ikusgai, baina ez guztiz osorik. Bilduma osatzen duten zortzi piezetatik bi galduta omen daude.
Egungo eraikina Nafarroako Errege Antso Abarkak X. mende bukaera aldera eginarazi zuen gazteluaren gainean eraikita dago. “Kafetegian ikusten diren horma zaharrak dira aurrekoaren aztarnak”, Ortegaren hitzetan. 1968tik, “eskuz esku ibili ostean”, Turismo Paradorea da.
Oraindik deskubritzeke
Alde zaharretik ateratzeke, Kale Nagusitik San Nikolas kalea hartuta iritsiko gara San Nikolas atera, eta Leiba Jeneralaren eta Etxenagusia Margolariaren kaleak zeharkatuta helduko gara berriro abiapuntura. Halarik ere, bidean topatu dugun sekretu andana –zinez andana– utzi dugu zuen begietara agertzeke, gure lekukoa nork hartuko eta istorio hauen lekuko nor bilakatuko esperoan.
Kanaria uharteetako kostaldera iritsi nahian ari ziren, baina Mauritanian urperatu zen ontzia. Desagerturik jarraitzen dute 100 pertsonak baino gehiagok.
“Emakume zientzialarien argitan” solasaldi-zikloaren helburua emakume zientzialarien ibilbidea ezagutaraztea da, baita ikertzen duten arloari buruz daukaten ikuspegia gizarteratzea ere, kultura zientifikoa hedatzeko eta eztabaida kritikoa sustatzeko. Elhuyarrek eta... [+]
Elkarretaratzea eta asanblada antolatu dituzte azken berriak zeintzuk diren jakinarazteko. Horrez gain, irailaren 9an Baionako auzitegi aitzinean mobilizatuko dira, Marieneko lurraren defentsan aritutako hiru ekintzaile auzipetuko dituztelako.
Irailean aurkeztu zuen enpresak Caparrosoko makroetxaldea handitzeko eskaera, eta ingurumen baimena argitaratu du gobernuak astelehenean. Asteartean hasi da makroetxaldearen aurkako epaiketa lurrak nitratoz kutsatu dituela leporatuta, eta akusazio partikularra osatzen duten... [+]
Maiatzean 145.142 sinadura aurkeztu zituen Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak Gasteizko Legebiltzarrean, pentsioak gutxieneko soldatarekin parekatzeko proposamen baten alde. Pentsioak jasotzen dituzten pertsonentzako babesa “dagoeneko sisteman txertatuta”... [+]
Irailaren 2an hasi da epaiketa Iruñeko Zigor Arloko 2. epaitegian, ustez 2021ean makroetxaldeak haren inguruko lurrak minden hondakinekin kutsatzeagatik. Sasoi hartan Valle de Odieta makroetxaldeko administrazio kontseiluan ari ziren bost pertsona epaituko dituzte. ARGIA... [+]
Urtebetean %0,8 handituta (165 milioi euro gehiago), Espainiako zentral nuklearrak itxi eta hondakin erradioaktiboa tratatzeko aurrekontua 20.367 milioi eurokoa da jada, Enresa enpresa publikoak emandako datuen arabera. Diru-partidaren zatirik handiena (17.520,5 milioi euro)... [+]
Lanbidean urteak daramatzagun basozainok, gogoan ditugu 1989. urtean Euskal Herria bortizki kolpatu zuten mendiko sute handiak. Urtarriletik luze zetorren lehorte latza udazkenean lehertu zen haize bortitzen bultzadaz. Dozenaka sutek beltzez jantzi zuten lurraldea, bereziki... [+]
6,0 graduko lurrikara bat eta hainbat erreplika izan dira igandetik astelehenerako gauean. Kalte oso larriak eragin ditu herrialdearen ekialdean. Ehunka etxe suntsitu ditu dardarak.
Irailaren 1ean hasi dute ikasturtea Ipar Euskal Herrian, euskarazko eskaintzari dagokionez, hainbat berrikuntzarekin. Esaterako, Sohüta eta Luhusoko haur eskola publiko banak euskarazko murgiltze eredua eskainiko dute, eta Hazparneko Armand-David laborantza lizeoak euskaraz... [+]
Hamar egun baino gutxiagoan, parlamentuko kideek euren buruari esleitutako pribilegio ganoragabeen aurkako ikasle-protestak, polizia-indarrek manifestari bat hil eta gero, benetako matxinada bilakatu dira.
Maximo historiko berri bat ezarri du Donostiako etxebizitzaren prezioak: 5.869 euro metro koadroko, batez beste. Hori da Higiezinen Jabetzako Artekarien Gipuzkoako Elkargo Ofizialak aurkeztu berri duen txosteneko ondorioetako bat; txostenak 2025eko bigarren hiruhilekoko... [+]
Nafarroako Gobernuak eskaera egin duten familiei iradoki die "datorren ikasturteari begira" abiatu dezaketela tramitazioa.