Mausar mausaria


2015eko otsailaren 18an
Sagastia, ibai bazterretan izan ohi den soro motetako bat.
Sagastia, ibai bazterretan izan ohi den soro motetako bat.

Erreka, ibai eta errio aldamenetako erribera lurrak dira Euskal Herri atlantikoko nekazarien ametsetako paradisua. Lur onenak hortxe bildu dira, urak ekarrita milioika urtean; ez kristorik ezta jainkoaren asmakizuna sortu zuen jenderik existitzen ez zen garaietan hasitako lanak.

Lur sakonak izan ohi dira, beltzak, harroak, aberatsak eta etengabe bertatik bertara ura dutenak. Lantzeko errazak, ia isuririk gabekoak. Pagotxa Lurra landu eta ematen duen mozkinetik bizi nahi duenarentzat. Harroak, hondar eta mausar asko izaten dutelako. Mausar hori arroaren goiko aldetik uholdeek ekarria izaten da, eta lur onenak, aberatsenak dira. Mendi guztietako lanen emaitza onena erribera horietan pilatzen da. Etorri beharko landareak! Baina, geurean esaten den bezala, “horrek ere ipurdian zuloa”. Dena ez da ona. Mausarra mausaria da. Landareen arerioentzat ere mauka.

Batetik, klima. Sail horiek bailaretako beheko barrenetan izaten dira. Horrek arazoak dakartza. Hotzak behera egiten duela badakigu; beraz, izotzaldi bat datorrenean, lehenengo eta gehien hoztuko diren sailak horiek dira. Hezetasuna ere kaltegarri izan daiteke. Ura ondoan duten sail horietan hezetasuna handiagoa izango da.

Bestetik, gaitzak. Geurean gaitz gehienak onddoek sortzen dituzte. Onddoek, garatzeko, hezetasuna behar dute. Onddo gehiago, gaitzak heda eta heda. Horri bailara zuloetan aireak gutxiago korritzen duela eransten badiogu, hezetasun hori ez da mugituko. Heda eta heda. Erribera horietako batean tomatea (Lycopersicon esculentum) gorrinak jo eta erre egina egonagatik, aldean dagoen tontortxo batean, 50 metro garaiago, airea oztoporik gabe dantzatzen den tokian, tomate landareak mastra mardularekin bizi-bizi egon daitezke.

Eta, errematerako, izurriteak. Lur gozoak, oparoak; soro eta baratze ugari. Sail gehienetan, landare berak: sagastiak, arta-babarrun-kuia soroak... Landare horiek janez bizi diren intsektuentzat, horientzat bai pagotxa. n


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Lurra eta ongarriak
2022-04-20 | Jakoba Errekondo
Jan eta bizi

Nahitaezkoa beharko luke hiri hondakinetan organikoa bereizi, luartu eta lurrari bueltatzea; hil ala bizikoa.


2017-04-06 | Jakoba Errekondo
Kare pittin batez bapo

Negua da lurrari eta landareei karea emateko garaia. Ehundaka urtetako ohitura da karetzearena. Kareharria karobian karetu, erre, eta kare horrekin karetu soro, baratze, belaze eta sagasti. Etxeak eta arbolak berak ere karetzen ziren, azala karesnez edo latsun-urez edo... [+]


2015-11-19 | Jakoba Errekondo
Irakurleak galdezka: porruak

Kaixo! Badira bi hilabete ziento bat porru sartu genuela gure baratze kaxkarrean; hainbat aholku irakurri eta hainbat laguntza jaso arren, porruak landatu genituen bezain ziztrin daude. Belar txar batzuk dituzte inguruan (gaztelaniaz aros izenekoak), eta ezinean. Argazkietan... [+]


2015-09-23 | Jakoba Errekondo
Zakar montonean lur ustela

Baratze bazterrean beti behar du hondakinak usteltzeko txoko bat. Zopizartzean, jorratzean, belarrak kentzean edo uzta amaitu delako berea eman duten landareen hondakinak kentzean sortzen den materiala, ondo gauza aberatsa da. Jeneralean bazterrean pilatu eta bertan usteltzen... [+]


2015-06-24 | Jakoba Errekondo
Kafea baratzera

Mikatza dut kafea. Mikatza dut gustuko. Gozotik urruti, gazi puntta eta erre punttua duena. Gatz ttantta bat ere ederki letorkiokeela amets egiten dut, maiz. Izan ere kafea! Taxuzko kafe batek ahosabaiaren azken gapirioaren eta mingainaren atzeko pendizaren artean loratzen duen... [+]


2015-02-11 | Jakoba Errekondo
Berriz ere emango du!

Uholdeak etorri dira, goian-behean. Ibaia errio bihurtzen den lurretan gaude, erribera galantak Atlantikoari begira. Erribera hauek itsasoaren gora-beheren eraginetik babesteko eraikitako muntoak eta zanpiadurak ederki gainditu ditu goitik datorren uholdeak. Ibaiaren arro... [+]


2014-12-11 | Jakoba Errekondo
Erretura

Hiztegi ugaritan ageri da. Ereiteko dagoen soroan egiten den sua. Alorrean erretzen den zabor piloa. Soroetan egiten den belar, sasi eta arduien errea, gero errautsak lurrean barreiatzeko. Soroan batutako zakarrak erretzea. Zerbait erein behar den soroetan, pilan ipinita, belar... [+]


2014-05-08 | Jakoba Errekondo
Gajoaren ongarri likidoa

Ardiak jaten ditu. Txileko Andeetan “chagual” bezala “come ovejas” deitzen dute Puya chilensis landarea. Bere arantza luze zorrotzetan kateatu eta gosez hildako ardiek eta txoriek, usteldu ahala, landarearen oineko lurra ongarrituko dute. Ongarri horri... [+]


2013-02-06 | Jakoba Errekondo
Hausterrea

Intsektuak garbitzeko xaboia oso ona da. Garbitu, jo eta garbitu, akabatu! Intsektuen ezaugarri berezienetakoa beren azala da. Azala dute egitura, eskeleto. Azaletik arnasa hartzen dute. Azala da babesa. Eta kitina, argizari eta abarrek babesten dute azala bera. Horiei erasotzen... [+]


2011-07-12 | Jakoba Errekondo
Irakurleak galdezka

Arratsalde on, Jakoba. Lehenik eta behin, eskerrik asko Argian astero egiten duzun ekarpenarengatik. A ze nolako euskara darabilzun! Eta zenbat ikasten dudan! Gure ingurumen “berdea” beste begi batzuekin ikusten dut irakurtzen zaitudanetik. Eta eremu horretan gure... [+]


2010-07-08 | Jakoba Errekondo
Irakurleak galdezka

Kaixo Jakoba. Aurren-aurrena, zorionak eta eskerrik asko egiten duzun lanagatik eta ematen duzun informazioagatik. Konposta nola egin litekeen jakin nahi nuke. Guk baserrian jan-hondarrak plastikozko ontzi batean botatzen ditugu, baina mindu egiten zaizkigu. Zerekin, non eta... [+]


Eguneraketa berriak daude